تأثیر ناخوشایند مراقبت بیش از اندازه کودک از خانواده

در سیستم‌درمانی تمرکز بر درمان از راه ارتباط میان فرد با خانواده، دوستان، محیط کار و اجتماع و تأثیر این رابطه بر یکدیگر است.

«مامان! می‌خواهی میز شام را جمع کنم تا شما استراحت کنید؟» گاهی بچه‌ها بیش از اندازه مراقب پدر و مادرشان هستند. خصلتی که سبب خوش‌حالی پدر و مادر می‌شود و بچه نیز برای آن تشویق می‌شود، ولی باید مواظب بود که در این رفتار دچار افراط نشود و پیوسته خودش را برای شما یا دیگران نادیده نگیرد؛ زیرا قرار نیست قربانی کردن بخشی از شخصیت او شود.

این رفتار بیش‌تر نمایان خواهد شد اگر خانواده در وضعیت سخت قرار بگیرد. برای نمونه، اگر پای پدر بشکند شاید بچه نگران پدر بشود و از او مراقبت کند. این رفتار هیچ اشکالی ندارد اگر موقتی و گذرا باشد و پدر پس از بهبودی، همان پدر گذشته شود و بچه همان بچه سابق.

آشکار کردن حد و مرز

اگر فرزند شما پیوسته به‌دنبال مراقبت از اطرافیانش است، وقت آن است که در این‌باره بیاندیشید. کمابیش ممنوع کردن روش درستی نیست، بهتر است که با او گفت‌وگو کنید و توضیح دهید چه کسی مسئول چه چیزی در خانواده است. با این حال، تأثیر ناخوشایند مراقبتِ بیش از اندازه را برای او توضیح دهید. بگویید که متوجه هستید که هدف او کمک است، ولی برای نمونه اگر او همیشه بند کفش خواهرش را ببندد، خواهرش هرگز این کار را یاد نخواهد گرفت.

برای او نیز جالب نخواهد بود که همه به او تکیه و به نوعی سوء استفاده کنند. برای دیگران آسان‌تر خواهد بود که فکر کنند او حواسش به همه چیز هست.

نقش پدر و مادر را بر عهده گرفتن

مراقبت از پدر و مادر نقش منفی در رشد بچه می‌تواند داشته باشد. چه کودک خود این نقش را برعهده بگیرد، چه این کار بر دوش او گذاشته شود. تشویق در این‌باره، سبب تقویت این رفتار خواهد شد. «چه خوب که تو همیشه خرید می‌کنی» یا «چه خوب که با تو دربارهٔ مشکلاتم می‌توانم صحبت کنم.»

بر عهده گرفتن نقش پدر و مادر، به‌ویژه در خانواده‌هایی رخ می‌دهد که پدر یا مادر مدت زیادی بیمارند، یا در خانه پیوسته دعوا می‌شود و یا پدر و مادر از هم جدا شده‌اند. هنگامی که پدر و مادر مشکلی دارند، امکان این که به کودکان‌شان تکیه کنند، بیش‌تر می‌شود. مراقبت کردن در این وضعیت نه به‌عنوان یک وجه شخصیتی، بلکه در نتیجه شرایط انجام می‌گیرد.

بچه‌ای که همیشه نگران باشد، نمی‌تواند بچگی کند. برای نمونه فرصت بازی و وقت‌گذرانی با همسن‌وسالانش را نخواهد داشت. در حالی که او برای رشدش به این تجربه‌ها بسیار نیاز دارد. اگر دختر یا پسری دارید که بسیار مراقب شماست، لازم است که پیش از هر چیز، در این‌باره بیش‌تر بیاندیشید. ببینید حساسیت او در زمینهٔ انجام دادن کارهای روزمره، اجتماعی و احساسی به دلیل انتظارات شما در پدیدار یا تقویت نشده است؟

آیا خواستهٔ شما به بهای رشد و تندرستی بچه محقَق نمی‌شود. با او در این‌باره گفت‌وگو و راهنمایی‌اش کنید. شاید شما رفتارتان را باید تغییر دهید.

حفظ توازن

• به بچه‌تان این باور را ندهید که کمک و مراقبت از دیگران نادرست است. به او توضیح دهید که انسان‌ها باید به همدیگر کمک کنند، اما نیازهای خودشان را نیز نباید فراموش کنند.
• از فرزندتان بپرسید که علت رفتارش چیست. آیا از طرد شدن می‌ترسد؟
• به او توضیح دهید که دوستی یعنی دادن و گرفتن، و میان این دو باید توازن برقرار باشد.
• به کودک‌تان بگویید که او حقِ داشتن مرزهای خودش را دارد. در این‌باره خودتان الگو باشید. نمونه‌ای را که به‌درستی از حدود خود حفاظت کرده‌اید برایش بازگو کنید.
• با او می‌توانید در زمینهٔ نه گفتن یا نگه‌داشتن حد و مرز خود تمرین کنید.
• شکیبا باشید.