طراحی زمین های آموزشی برای کودکان
محیط‌های آموزشی به ندرت فرصتهایی را برای کشف و تجربیات عملی برای کودکان فراهم می‌آورد و آموزش عمدتاً در محیط داخلی و فضایی بسته به نام کلاس درس انجام می‌گیرد. تعلیم و تربیت یعنی فراهم کردن زمینه‌ها و عوامل شکوفایی استعدادهای انسانی در جهت رسیدن به هدف مطلوب با استفاده از برنامه ریزی سنجیده و حساب شده. آموزش مستقیم کودکان یعنی آموزش در جهت هدفی خاص، که طی آن کودک باید مفهومی معین را یاد گرفته، ارتباط آن را با مفاهیم قبلی ذهن خود پیدا کند و در حل مشکلات خود از آن بهره گیرد. در آموزش غیر مستقیم هدف وسعت پیدا می‌کند و مفاهیم متعدد و گوناگون می‌شوند، کودک هر قدر که بخواهد و بتواند کشف می‌کند و یاد می‌گیرد، محدوده‌ای برای او تعیین نمی‌شود و آموزش برای کودک جنبه بازی و سرگرمی پیدا می‌کند.
یادگیری وقتی حاصل می‌شود که کودک، خود در راستای آن قدم بردارد و به کارهای علمی بپردازد. در این راستا باید امکانات را به گونه‌ای برای او فراهم نمود که این محیط، امن و همراه با سرگرمی و بازی باشد و در آن محیط احساس آرامش کند. امکانات باید به گونه‌ای باشد که امکان یادگیری ذهنی، اجتماعی و عاطفی فراهم شود. مدارس در راستای یادگیری و تعلیم کودکان نقش اساسی دارند بنابراین به طور مختصر آنها را بررسی می‌کنیم.
محیط‌های آموزشی به ندرت فرصتهایی را برای کشف و تجربیات عملی برای کودکان فراهم می‌آورد و آموزش عمدتاً در محیط داخلی و فضایی بسته به نام کلاس درس انجام می‌گیرد. به نظر می‌رسد انحصار آموزش در فضای داخلی و عدم توجه به قابلیتهای عملکردی فضای سبز باز نتایج نامطلوبی را به دنبال داشته باشد.
نگره مدرن و الگوی آموزشی تجربی در فضای باز:
نگره مدرن اتکاء زیادی به دریافتهای جدید در مورد فرآیند ادراک دانش آموزان در حین یادگیری دارد و این نوع تفکر باعث ظهور محیطی فعال و سرشار از تسهیلات و امکانات برای تجربه، تخصص و کاوش شده و بر آن است تا عامل یاد دهنده را نه صرفاً معلم بلکه کلیه عناصر محیط تعلیم معرفی نماید. در این روش محیط باز مجموعه‌ای است از ابزارها، لوازم و امکانات آموزشی که معلم در آموزش خود از آنها بهره می‌گیرد.
در این محیط، تعلیم دانش آموزان به طور مستقیم با آنچه در اطرافشان هست در ارتباط بوده و همواره در تعامل ذهنی و حسی با آنها به سر می‌برد. انتقال کلاس به فضای باز به مفهوم کشانیدن فضای باز به داخل کلاس درس است که امکان تعامل دانش آموزان با محیط طبیعی و اشیاء متنوع قابل دسترسی در آن را، در سطح گسترده‌تر از داخل کلاس فراهم می‌سازد. در این نوع مدارس با رها ساختن کودک، تعلیمات محیطی محقق شده و درک عمیق‌تری از زندگی و رشد ارزشها میسر می‌شود و علاوه بر وجود زمین بازی، درختان، باغچه‌ها، گل‌ها، حوض و دیوارها، همگی می‌توانند مطالب بسیاری را در مورد محیط اطراف به کودکان بیاموزند. تدارک مکانهایی در بوستانها جهت استفاده مدارس برای آموزش در فضای باز می‌تواند تعاملی هدفمند برای تربیت نسلی خلاق و کارآمد باشد.
تنوع امکانات آموزشی در فضای باز:
- فعالیتهای هنری مکانی برای انجام فعالیتهای هنری (مجسمه سازی، چیدن موزائیک و... .).
- خانه پرندگان شامل قفسهای پرندگان که تماشای آنها از نزدیک، تغذیه آنها و یادگیری اسامی آنها را میسر می‌سازد.
- مکانی برای انجام بازی آرام قراردادن میزهای شطرنج در محوطه.
- باغهای گلدانی مکانی برای قرارگیری گلدانها (آماده سازی و نگهداری گلدان توسط کودکان)
- نقاشی دیواری استفاده از دیوارهای کاذب برای نقاشی کودکان (نقاشی برای بیان یک قصه یا بازی و... ..).
- باغ سبزیجات مکانی برای کاشت و نگهداری سبزیجات و مطالعه آنها.
- آلاچیق مکانی برای استراحت.
- خانه بازی مناسب برای بازیهای خلاقانه که می‌تواند از چوب ساخته شود.
- زمین شن مکانی روباز و دارای وسایل پلاستیکی مانند قاشقکها و ظروف.
- فضاهای تدریس فضاهای رسمی و غیر رسمی دارای مکان نشستن.
- باغهای موضوعی باغهای معطر، باغهای رنگارنگ و... ..
- آمفی تئاتر روباز مکانی برای انجام فعالیتهای نمایشی و موسیقی.
- زمین بازی فضاهای بازی عمومی شامل محوطه‌های سبز و پوشیده از چمن، یک محیط پوشیده از ماسه برای بازی با بلوکها، محیطی سرپوشیده برای انجام بازیهای آرام.
- ایستگاه‌های ساده هواشناسی استفاده از ابزارهای ساده هواشناسی و تخمین وضعیت آب و هوا، جهت وزش باد و... . توسط کودکان.
- آزمایشگاه حشره شناسی جمع آوری نمونه‌های بی مهرگان از جمله حشرات توسط کودکان، نگاه کردن به آنها در زیر میکروسکوپ، آموزش جایگاه آنها در رده بندی، زیستگاه و سایر خصوصیات.
در طراحی زمین های آموزشی باید به تفاوتهای دخترها و پسرها توجه نمود. به طور مثال نتایج یک مطالعه نشان داده که:
- دخترها بیشتر به وسایل بازی توجه دارند و پسرها خواستار امکانات ورزشی می‌باشند.
- توجه به جزئیات در دخترها بیشتر از پسرها است.
- پسرها دارای قدرت تخیل بیشتری هستند.
نمونه‌هایی از تجارب زمین های آموزشی در سایر کشورها:
۱- فضای آموزشی Arbury park (در کشور استرالیا): در این مدرسه، امکان انجام فعالیتهای آموزشی
در فضای باز
برای مدرسان و کودکان فراهم شده است.
برنامه درسی این فضای آموزشی شامل موارد زیر می‌باشد.
• یادگیری مطالبی در مورد فرایندهای اکولوژیکی.
• گسترش اطلاعات درباره طبیعت.
• آموزش مطالبی درباره مشارکت دانش آموزان در حفظ محیط زیست.
• گسترش کار تیمی و روحیه کار گروهی که در موفقیتهای آینده کودکان نقشی بسیار مهم دارد.
۲- فضای آموزشی Wickiup Hill: این فضای آموزشی در ایالت آیوا آمریکا (Iowa) در نزدیکی رودخانه سدار (Cedar) واقع شده است. این فضای آموزشی وسیع و جذاب دارای زیستگاه‌های متنوع جانوری و گیاهی می‌باشد.
به علاوه در این فضای آموزشی، باغ گیاهشناسی کوچکی احداث شده که برای بازدید عموم هم قابل استفاده است. در این باغ کوچک، ک نار هر درخت تابلویی برای معرفی آن، نصب شده است.
برنامه‌های درسی این مدرسه در سه سطح طراحی شده‌اند:
۱- برنامه‌هایی در سطح مدرسه ← که سنین پیش دبستانی تا دانشگاهی را تحت پوشش قرار می‌دهد.
۲- برنامه‌های عمومی ← ماهی یکبار برای بازدیدهای علمی
۳- تشکیل کارگروهها← در این گروهها موضوعات متنوع و کاربردی، تحلیل و بررسی شده و فراگیران با کار گروهی آشنا می‌شوند.
منبع: پایان نامه با عنوان شناخت و طراحی مؤلفه‌های محیطی محوطه مدارس، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و
Arbury Park Outdoor school working Scientifically
دیگر تصاویر
منبع
سایت سازمان بوستان ها و فضای سبز شهر تهران