مهارت‌های افزایش یادگیری در فصل امتحان
امتحان را همه ما به خوبی می‌شناسیم و با تمام وجود آن را لمس و احساس کرده‌ایم و درباره آن کوله باری از خاطرات تلخ و شیرین به همراه داریم. فصل آزمون‌ها فرا رسید، فصلی که نیازمند به کارگیری یک برنامه ریزی منسجم و مجددانه است. چون برنامه ریزی روش نظام دار انجام امور است و بدون به کارگیری آن، اهداف حاصل نمی‌گردد. در حالت فقدان برنامه، به روزمرگی دچار خواهیم شد و با انجام مطالعات پراکنده انگیزه‌های خود را ضعیف می‌سازیم که محصول آن اضطراب و نگرانی‌هاست.
برای داشتن یک برنامه ریزی موفق در فصل امتحانات و ارزشیابی اول باید افکار محدود کننده را از خود دور کنید و به یک موجود معنوی تبدیل شوید، موجودی که در قلمرو درونی‌اش محدودیتی ندارد و در این صورت به این باور که: «من می‌توانم در این لحظه چنین کاری را انجام دهم» می‌رسید و جالب اینکه با چنین باوری تمام کمک‌های مورد نیاز را دریافت خواهید کرد. اگر بخواهید که ذهن خود را در جایگاهی قرار دهید که معجزه بیافریند، باید همه چیز را با برنامه و توکل در آمیزید.
بعضی از صاحب نظران معتقدند: مطالعه برای امتحان یعنی خواندن و بازخواندن یک قطعه، یادداشت برداشتن، مطالب را بررسی کردن و در اولویت و درجه اهمیت لازم قرار دادن است. گروه دیگری می گویند: مطالعه و خواندن کتاب یا نوشته، کار پویا و فعال است و منتج به یادگیری و یاد سپاری و انتقال مجدد می‌شود. لازم است بدانید برای بهبود و افزایش یادگیری در زمان امتحان باید اصول زیر را رعایت کنید:
مهارت‌های پیش از مطالعه:
۱- تعیین هدف و انگیزه
داشتن هدف و انگیزه از عوامل مهم روند یادگیری است. وقتی با مطالب درسی هدفمند برخورد می‌کنید به آرامش روانی و مرزهای قدرت یادگیری می‌رسید. زیرا داشتن هدف ترسیدن از کمبودها را کاهش می‌دهد. چون ترس از کمبودها موجب می‌شود که شما نتوانید به این موضوع پی ببرید که دارای توانایی‌های فوق العاده اید.
۲- تعیین مدت لازم
اگر در شبانه روز هشت ساعت را برای مطالعه در نظر بگیرید شانزده ساعت به استراحت و کارهای جانبی و تغذیه اختصاص می‌یابد و چنانچه هشت ساعت را در طول روز به تناسب کار و مشغله تقسیم کنید در طول هفته شاهد پنجاه و شش ساعت وقت مفید و فرصت مطالعه خواهید بود و صد و دوازده ساعت وقت آزاد جهت استراحت و تغذیه و ورزش و ... خواهید داشت. شما باید مهارت‌های یادگیری خود را تقسیم کنید. یعنی اگر قرار است سه ساعت به طور مستمر مطالعه کنید حتماً بین هر یک ساعت یا یک ساعت و نیم، استراحتی داشته باشید تا دچار تراکم مطالب یا فلات یادگیری نشوید. در مسئله ارتباط زمان و مباحث مورد مطالعه، نکته حائز اهمیت این است که شما عموماً، مطالب عمیق و استدلالی، مانند ریاضی و آ مار را در اوایل روز بهتر یاد می‌گیرید. مطالعه نظری مانند فلسفه و زیست شناسی و منطق را بعد از ظهر بهتر می‌آموزید. مطالب ذوقی، زبان، قواعد دستوری و نظری صرف مانند، ادبیات فارسی، زبان انگلیسی و تاریخ را شب بهتر یاد می‌گیرید.
آرامش، خواب و استراحت کافی بخصوص در شب، برای تمرکز حواس و حافظه خیلی مؤثر است. در هیچ شرایطی نیمه شب مطالعه نکنید. با این توجیهات که من به مطالعه در شب عادت دارم، سکوت منزل هنگام شب بیشتر است و ... خود را متقاعد نکنید که در شب بهتر مطالعه می‌کنید. خودتان راعادت دهید که روز یا اول شب مطالعه کنید. نکته دیگر اینکه توجه داشته باشید هنگام خواب یا استراحت عمیق شب آنچه که در طول روز خوانده‌اید، پردازش ذهنی می‌شود و در مغز عمل جایگزینی صورت می‌گیرد. شما به هیچ وجه هنگام خواب وقت تلف نمی‌کنید، بلکه ذهن شما ناخودآگاه به تثبیت آموخته‌های روز می‌پردازد.
۳- انتخاب محیط مناسب
شما باید در محیطی نسبتاً آ رام مطالعه کنید در محیط‌های خیلی شلوغ مانند پارک یا در خانه که جلسه خانوادگی تشکیل شده یا هنگامی که تلویزیون روشن است مطالعه نکنید زیرا واقعیت این است که این محیط‌ها، برای مطالعه کاملانامناسب است. به خاطر وجود محرک‌های حواس پرتی شما نمی‌توانید تمرکز لازم را داشته باشید. چون ذهن شما به سرعت درگیر آنها شده و در نتیجه حواس شما از موضوع مطالعه پرت می‌شود.
۴- اجتناب از مواردی مانند پر بودن معده، اضطراب‌های نابجا و تخیلات
هنگامی که غذا خوردید بلافاصله مطالعه نکنید. مغز شما برای فعالیت‌های ذهنی بیش از همه به اکسیژن نیاز دارد و این اکسیژن را از خون می‌گیرد و جریان خون شما پس از غذا خوردن تا حدود یک و نیم ساعت بیشتر در اندام‌های گوارشی است تا مغز. به همین علت است که شما پس از خوردن غذا بیشتر تمایل دارید استراحت کنید. پس به خاطر داشته باشید پر بودن معده میزان یادگیری و انگیزه مطالعه را کاهش می‌دهد. در اثر مطالعه قند خون کاهش می‌یابد. بهتر است از تنقلات طبیعی از جمله کشمش استفاده شود و تا حد امکان از مواد نشاسته‌ای استفاده نشود. مصرف لبنیات مخصوصاً ماست و دوغ موجب خواب آلودگی می‌گردد و لازم است میزان مصرفشان کاهش یابد. انجام ورزش‌های سنگین باعث خستگی و گرسنگی می‌شود و نمی‌توانید تمرکز لازم را داشته باشید پس شما باید ابتدا استراحت کنید و آرام شوید و پس از ایجاد حالت یادگیری مطالعه را شروع کنید.
مهارت‌های هنگام مطالعه:
۱- مطالعه فعال و جدی
۲- حفظ آرامش
۳- در صورت امکان یادداشت برداری نکات مهم
۴- برخورد سئوالی با مطالعه آموختنی
۵- ترک افکار منفی و تمرکز حواس
۶- استراحت کردن هنگام مطالعه (هر ۴۵ دقیقه تا ۱ ساعت، استراحت ۵ دقیقه‌ای لازم است.)
۷- علامت گذاری نکات مهم
مهارت‌های بعد از پایان مطالعه:
- تکرار آموخته‌ها و مرور آنها
- تاکید بیشتر بر نکات علامت گذاری شده
- در صورت امکان مباحثه کردن
نکته‌ای که در آخر باید به آن توجه داشته باشید این است که موسیقی و مطالعه نباید همزمان باشد. تحقیقات نشان داده است که موسیقی ملایم و آرامش بخش و بدون کلام توانایی یادگیری را افزایش می‌دهد و خیلی از افراد به خاطر برداشت نادرستی که از این موضوع داشته‌اند هنگام مطالعه به موسیقی گوش می‌دهند. باید تاکید کرد که گوش کردن به موسیقی همزمان با مطالعه یعنی یک عامل حواس پرتی بسیار را در اختیار ذهن گذاشتن، چون ذهن نمی‌تواند در یک آن بر دو موضوع تمرکز داشته باشد. شما می‌توانید قبل و بعد از مطالعه به موسیقی بدون کلام گوش دهید و از گوش دادن به موسیقی تند خودداری کنید.
نویسنده: اعظم بزارپور- کارشناس روانشناسی
منبع
روزنامه رسالت، شماره ۷۱۷۰ به تاریخ ۱۳۸۹/۱۰/۱۳، صفحه ۵