انجمن بین المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی IEA

تاریخچه

نهاد حقوقی انجمن بین‌المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی IEA در سال 1967 شکل گرفت. بنیاد این نهاد به سال 1958 و به زمانی برمی‌گردد که گروهی از متخصصان، روان‌شناسان آموزشی، جامعه‌شناسان و روان‌سنجان در مؤسسه‌ی آموزش یونسکو(UIE) در هامبورگ آلمان ملاقات و درباره‌ی مشکلاتی در ارتباط با اثربخشی ارزشیابی مدارس و یادگیری دانش‌آموزان گفتگو کردند. طبق استدلال این گروه ارزشیابی مؤثر نیازمند بررسی ورودی‌های آموزشی و نتایج آن (مانند دانش، نگرش و مشارکت) است. 

بنیان‌گذاران IEA جهان را آزمایشگاه آموزش طبیعی می‌دانستند که نظام متفاوت مدارس به روش‌های مختلف در آن آزمایش می‌کنند تا به نتایج مطلوبی از آموزش جوانان‌شان دست یابند. این افراد فرض می‌کردند اگر پژوهش‌ها شواهدی را از حوزه‌ی وسیعی جمع‌آوری کند، تنوع موجود در یافته‌ها برای آشکارسازی ارتباطات مهمی که در صورت بررسی یک نظام آموزشی منفرد نادیده گرفته می‌شود، کافی است. آنها به شدت ادعاهای بدون داده و در ارتباط با شایستگی نسبی نظام‌های مختلف آموزشی را رد کردند و به دنبال شناسایی عواملی بودند که تأثیر معنادار و پایداری بر نتایج آموزشی داشت. 

اولین مطالعه‌ی IEA در سال 1960 و در 12 کشور انجام شد و پیشرفت دانش‌آموزان 13 ساله را در درس‌های ریاضیات، خواندن و درک مطلب، جغرافیا، علوم و مهارت‌های غیرکلامی ارزیابی کرد. هدف از این پژوهش (با عنوان مطالعه‌ی آزمایشی دوازده کشور) این بود که امکان‌پذیری ارزیابی وسیع‌تر از دستاوردهای آموزشی را بررسی کند. این مطالعه یافته‌های علمی و کاربردی ارائه کرد اما مهمتر از آن تحقق پیمایش فراملیتی را در مقیاس وسیع ثابت کرد. 

امروزه، بسیاری از ذی‌نفعان آموزشی در سراسر جهان ارزش اجرای ارزیابی مقایسه‌ای در مقیاس وسیع را باور دارند و IEA نقش کلیدی تحقیقات در این موضوع را بازی می‌کند. 

مطالعات اولیه‌ی IEA

یافته‌های دلگرم کننده‌ای که از مطالعه‌ی آزمایشی دوازده کشور به دست آمد، اولین مطالعه‌ی بین‌المللی ریاضیات (FIMS) را به دنبال داشت که روش نمونه‌گیری ارتقا یافته و آزمون گسترده‌ای را برای محاسبه‌ی موفقیت دانش‌آموزان به کار گرفت. داده‌ها در سال (1964) و در 12 کشور از دو گروه (دانش‌آموزان 13 ساله و سال آخر متوسطه) جمع‌آوری شد. طبق نتایج این پژوهش، «فرصت یادگیری» که بر چگونگی تدریس یک موضوع در کلاس درس اشاره دارد، برخلاف آنچه در برنامه‌ی آموزشی تجویز می‌شود، عامل پیش‌بینی کننده‌ی خوبی در تفاوت نظام‌های آموزشی و درنتیجه عملکرد دانش‌آموزان بود. همچنین، مطالعه نشان داد که همه‌ی نظام‌های آموزشی تا حدی از فقدان تساوی میان گروه‌های مختلف دانش‌آموزان رنج می‌برند.

حوزه‌ی مطالعه پژوهش شش موضوعی (1971-1970) که با نام اولین مطالعه‌ی بین‌المللی علمی[1] یا FISS معروف شد به علم خواندن و درک مطلب، ادبیات، زبان خارجی انگلیسی، زبان خارجی فرانسه و آموزش علوم مدنی[2] اختصاص یافت. پژوهشگران جامعه‌ی هدف را از 13 سال به 14 سال تغییر دادند زیرا تا آن زمان تقریباً درهمه‌ی کشورهای شرکت کننده آموزش کودکان تا سن 15 سالگی به صورت اجباری و تمام وقت بود. همچنین، پژوهشگران جامعه‌ی دیگری (دانش‌آموزان 10 ساله و دانش‌آموزان سال آخر متوسطه) را در بعضی از حوزه‌ها اضافه کردند. این پژوهش عوامل تعیین کننده‌ی جدیدی را در موفقیت دانش‌آموزان شناسایی کرد که با علاقه، انگیزش و نگرش، روش تدریس و فعالیت‌های مدرسه ارتباط داشت. 

IEA در سال (1971) همایشی در موضوع توسعه و ارزیابی برنامه‌ی آموزشی در شهر گرانا (سوئد) برگزار کرد. پژوهشگران و متخصصان برنامه‌ی آموزشی از 23 کشور در این همایش شرکت کردند. طبق اظهارات، این همایش تأثیر زیادی بر توسعه‌ی برنامه‌ی آموزشی در بیشتر کشورهای شرکت کننده داشت.

در سایت آموزک بخوانید: مطالعات پرلز (PIRLS) و بررسی سواد خواندن و درک مطلب در کودکان

مطالعات دوره‌ای

در اواخر دهه‌ی (1970) چند پژوهشگر پیشنهاد کردند که مطالعات دوره‌ای در حوزه‌ی موضوعات کلیدی می‌تواند به IEA کمک کند تا دستاوردهای آموزشی را در طول زمان اندازه‌گیری کند. این پیشنهاد دومین مطالعه‌ی بین‌المللی ریاضیات[3] SIMSرا دربرداشت که در 20 کشور در سال‌های (1982-1980) انجام شد و نیز دومین مطالعه‌ی بین‌المللی علوم[4] SISS را به دنبال داشت که در 24 کشور و در سال‌های (1984-1983) محقق شد. به کارگیری راهبرد تکرار یک مطالعه در بازه‌ی زمانی چند ساله، اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی روند استاندارد موفقیت دانش‌آموزان، در موضوعات ریاضی و علوم، در دسترس کشورهای شرکت کننده قرار داد. 

در حالیکه SISS تکرار عمدی FISS و SIMS بود جزء کوتاه مدت مطالعه‌ی طولی را لحاظ کرد. مطالعه‌ی محیط کلاس درس (1983-1981) نیز مطالعه‌ی درازمدت بود و تأثیر رفتار آموزشی را بر یادگیری دانش‌آموزان در 9 کشور بررسی کرد. در این مطالعه و نیز در مطالعه‌ی SIMS کشورهای شرکت کننده همان دانش‌آموزان را در دو موقعیت جداگانه آزمودند. با این حال، شواهد نشان داد اندازه‌گیری که تنها در دو مقطع زمانی انجام می‌شود برای کسب نتایج مورد نیاز کافی نیست و نمی‌توان تأثیر رفتارهای آموزشی و مدارس را بر موفقیت‌های آموزشی به دقت تخمین زد. 

در آغاز دهه‌ی 1980 تعداد بیشتری از کودکان جهان در آموزش پیش‌دبستانی ثبت‌نام کردند. از نظر کشورهای عضو IEA اطلاعات بیشتری درباره‌ی پیشرفت شناختی، نگرشی، اجتماعی و هیجانی کودکان در محیط‌های پیش دبستانی مختلف از جمله محیط خانه لازم بود. پروژه‌ی مطالعه‌ی طولی پیش‌دبستانی[5] این مورد را پی‌گیری کرد. این پروژه بررسی کرد که تجارب اولیه‌ی کودکان در چهار سالگی چه تأثیری بر رشد شناختی و زبانی آنها در هفت سالگی دارد. هفده کشور در یک یا تعداد بیشتری ازسه مرحله‌ی این مطالعه شرکت کردند. این مطالعه به ترتیب در سالهای 1989-1987 و 1997-1995 انجام شد. 

پژوهش‌های دیگری نوشتن انشاء را در سالهای 1985-1984 در 14 کشور بررسی کرد. این مطالعات آموزش و یادگیری نوشتن انشاء را با ارزیابی دانش‌آموزان در پایان دوره‌ی ابتدایی، پایان دوره‌ی اجباری تحصیلی و پایان دوره‌ی متوسطه بررسی کرد تا باورها و قواعد مرتبط را شناسایی کند. مطالعه‌ی مزبور شش نوع نوشتن را مطابق با ابعاد سبک و لحن، برداشت کلی، محتوا و ساختار و با توجه ویژه به پس زمینه‌ی فرهنگی، برنامه‌ی آموزشی و شیوه‌های تدریس ارزیابی کرد. 

در مطالعه‌ی سواد خواندن[6] که در سال‌های (1991-1990) انجام شد سطح خواندن دردانش‌آموزان کشورهای مختلف و نیز ماهیت آموزش خواندن و ارتباط درک مطلب و جنبه‌های آموزشی محیط خانه و مدرسه مورد بررسی قرار گرفت. 

در سایت آموزک بخوانید:‌ اهمیت آموزش سواد خواندن به کودکان

لزوم سیاست‌گذاری

سال 1990 چالش‌ها و موفقیت‌های جدیدی به همراه داشت. طبق برنامه‌های دولت نقش مهم کامپیوتر در آموزش مدارس آغاز شد. مطالعه‌ی کامپیوتر در آموزش[7] (COMED) در سال (1989) و (1992) به منظور بررسی جوانب گوناگون معرفی کامپیوتر و استفاده از آن در کشورهای شرکت کننده انجام شد. مرحله‌ی اول این مطالعه پیمایش توصیفی بود که استفاده از کامپیوتر را در مدارس ابتدایی، پایه‌ی 6 تا 9 و 10 تا 12 بررسی کرد. بخش اول از مرحله‌ی دوم پی‌گیری مطالعه‌ی مرحله‌ی اول بود که مسائل را به صورت طولی بررسی می‌کرد. بخش دوم مطالعه ارزیابی تأثیر مدارس، معلمان و فعالیت‌های کلاسی را بر نتایج دانش‌آموزان در حوزه‌ی کاربرد کامپیوتر در مدارس دربر می‌گرفت. 

دومین مطالعه‌ی فناوری اطلاعات در آموزش، سنجه‌ی 1 (SITES-M1) اوضاع 26 کشوررا روزرسانی کرد. این داده‌ها که در سال‌های (1999-1998) جمع‌آوری شد منابع فناوری رایانه و کاربرد و ادغام آنها را در فرایند آموزشی بررسی کرد. مطالعه‌ی (2001) SITES-M2 از نوع کیفی و بر اساس مطالعات موردی از فعالیت‌های آموزشی مبتکرانه‌ای بود که با استفاده از فناوری اطلاعات و کامپیوتر (ICT) در 28 کشور انجام شد. پنج سال بعد، (2006) SITES به دنبال این هدف بود که از زمان جمع‌آوری داده با مطالعه‌ی SITES-M1، تلاش کشورها برای استفاده‌ی آموزشی از ICT چه دستاوردهایی داشته است. 

تغییرات سیاسی حاصل از فروپاشی نظام کمونیستی در اتحاد جماهیر شوروی و اروپای مرکزی و شرقی پرسش‌های جدیدی درباره‌ی آموزش «شهروند خوب» مطرح کرد. برای پاسخ به این پرسش‌ها مطالعه‌ی آموزش علوم مدنی[8] (CIVED) دانش و مشارکت دانش‌آموزان 14 ساله و نیز خط مشی‌ها و فعالیت‌های مرتبط را بررسی کرد. سی ویک کشور در یک یا هر دو مرحله‌ی این مطالعه در سالهای ( 1999و1997-1996) شرکت کردند. 

مطالعه‌ی دیگری که با هدف الزامات سیاست‌گذاری در اواخر سال (1990) انجام شد، مطالعه‌ی آموزش زبان[9] بود. در ابتدا این پژوهش سه مرحله‌ای بود اما به دلیل کمبود بودجه و با توجه به زمینه‌ی سیاست‌گذاری فقط مرحله‌ی 1 آن تکمیل شد. در سال (1995) بیست و پنج کشور در این مرحله از پروژه شرکت کردند. داده‌های جمع‌آوری شده‌ی این کشورها در موضوع آموزش زبان دوم و زبان خارجی و سیاست‌گذاری‌های چهار زبان انگلیسی، فرانسه، آلمانی و اسپانیایی بود.

دوره‌های پژوهشی

سومین مطالعه‌ی بین‌المللی ریاضیات و علوم (تیمز 1995)، اولین مورد در دوره‌ی چهار ساله‌ی ارزیابی ریاضیات و علوم بود که امروزه با عنوان روند مطالعات بین‌المللی ریاضیات و علوم[10] شناخته می‌شود. در آن زمان، این مطالعه با 46 کشور شرکت کننده و بیش از نیم میلیون دانش‌آموز از پنج پایه، بزرگترین و آرمانی ترین مطالعه‌ای بود که در آموزش تطبیقی انجام شد. برخی از کشورها یک گزینه‌ی اضافه انتخاب کردند و دو زیرگروه از دانش‌آموزان سال آخر متوسطه را که در کلاس‌های پیشرفته‌ی ریاضیات و فیزیک یا یکی از این دو درس ثبت نام کرده بودند، مورد ارزیابی قرار دادند. این گزینه بعدها اولین دوره‌ی تیمز پیشرفته[11] نام گرفت. داده‌های منظم بعدی تیمز در سال (1999)، با نام رایج تکرار تیمز، در سال‌های (2003)، (2007)، (پیشرفته‌ی 2008)، (2011)، (2015)، (پیشرفته‌ی 2015) و (2019) جمع‌آوری شد. همه‌ی ارزیابی‌ها در پایه‌ی چهارم و هشتم انجام شد. تیمز (2003) هشتمین دوره از این مطالعات است. 

مطالعه‌ی سواد خواندن[12] در سال (1991-1990) با 32 کشور شرکت کننده رویداد مهمی در IEA بود. مطالعات دیگری از IEA بر موفقیت دانش‌آموزان و نیز بستر آموزشی تمرکز داشت. همچنین مطالعه‌ی سواد خواندن اطلاعات پس زمینه‌ای درباره‌ی فعالیت‌های داوطلبانه‌ی دانش‌آموزان در موضوع خواندن جمع‌آوری کرد. این مطالعه گامی اساسی برای حرکت IEA و پیش نیازی برای مطالعات پرلز بود.

پیشرفت در مطالعه‌ی بین‌المللی سواد خواندن (پرلز)[13] در فواصل زمانی پنج ساله و در سال‌های (2021،2016،2011،2006،2001) انجام شد. پرلز تغییرات پیشرفت خواندن کودکان پایه‌ی چهارم را که گذر مهمی در پیشرفت خواندن محسوب می‌شود، در طول زمان بررسی می‌کند. این مطالعه همچنین اطلاعاتی درباره‌ی آموزش خواندن و تجربه‌های اولیه‌ی یادگیری خواندن کودکان در خانه و مدرسه گردآوری می‌کند. در سال (2011) سواد پرلز[14] (که پیش‌تر با نام پرلز پیشین[15] معروف بود) برای اولین بار به کشورهایی پیشنهاد شد که دانش‌آموزان پایه‌ی چهارم آنها هنوز در حال یادگیری مهارت‌های اساسی خواندن بودند. در سال (2016) «ای پرلز»[16] دایر شد که ارزیابی نوینی برای خواندن آنلاین بود و موجب می‌شد نظام‌های آموزشی شرکت کننده متوجه شوند تا چه حد در آماده‌سازی دانش‌آموزان پایه‌ی چهارم در خواندن، درک مطلب و تفسیر اطلاعات آنلاین موفق بوده اند. این گزینه در پرلز(2021) توسعه یافت و به پرلز دیجیتال[17] تبدیل شد. پرلز (2026) نشانگر ششمین دوره‌ی مطالعات است و گذر به ارزیابی دیجیتال را تکمیل می‌کند. 

دوره‌ی مطالعات IEA در موضوعات مدارس ابتدایی توجه تعداد فزاینده‌ای از کشورها را در سراسر جهان جلب می‌کند. در سال (2011) بیش از 45 نظام آموزشی در پرلز شرکت کردند و بیش از 60 نظام آموزشی به تیمز پیوستند، سالی که رویداد منحصر به فردی را در ارزیابی مشترک پایه‌ی چهارم در تاریخ دو دوره رقم زد. برخی از شرکت‌کنندگان ارزیابی بین‌المللی «تازه وارد» بودند در حالی که بسیاری از آنها نماینده‌ی کشورهایی بودند که درآمد پایین یا متوسط داشتند و موقعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی شان با کشورهایی که از گذشته در مطالعه‌ی IEA مشارکت داشتند، تفاوت داشت. 

تحول مستمر

دهه‌ی اول قرن جدید دو پیشرفت معنا دار برای مطالعه‌ی IEA به همراه داشت: زمینه‌ای برای دوره‌های جدید (آموزش مدنی، ریاضیات پیشرفته و علوم) و ورود حوزه‌های جدید ارزیابی (سواد کامپیوتر و سواد اطلاعات برای دانش‌آموزان و آموزش معلمان). همچنین، توسعه و تطبیق مطالعات موجود ادامه یافت تا با پیشرفت ارزیابی و خط مشی‌های آموزشی همگام باشد.  

اولین مطالعه‌ی بین‌المللی آموزش علوم مدنی و شهروندی[18] (ICCS, 2009) روش‌هایی را مورد بررسی قرار داد که جوانان 38 کشور در نقش شهروند به عهده می‌گرفتند. مطالعه‌ی ICCS (2009) تغییرات را از زمان مطالعه‌ی آموزش مدنی (CIVED) ارزیابی کرد. همچنین، با معرفی بخش‌های منطقه‌ای جدیدی برای آسیا، اروپا و آمریکای لاتین حیطه‌ی پژوهش را گسترش داد. این رویکرد موجب شد کشورهای این مناطق به سؤالات مهمی در ارتباط با بافتار مخصوص خود بپردازند.

دومین دوره از مطالعه‌ی ICCS (2016) دانش و درک مفاهیم و موضوعات مربوط به علوم مدنی و شهروندی و نیز باورها، نگرش و رفتار دانش‌آموزان را بررسی کرد. مطالعه‌ی ICCS (2009) به گونه‌ای طراحی شد که بر روند دانش علوم مدنی و مشارکت کشورهای شرکت‌کننده در مدت هفت سال نظارتی انجام شود. 

در ICCS (2022) ، IEA با همکاری یونسکو شاخص‌هایی را درنظر می‌گیرد که عبارت‌اند از: دانش و درک، مهارت، باور، نگرش و رفتارهای مربوط به آموزش جهانی شهروندی[19] (GCED) و آموزش توسعه‌ی پایدار[20] (ESD) و هدف این است که کشورها نظارتی بر پیشرفت اهداف جدید توسعه‌ی پایدار[21] (SDGs) به ویژه مقصد 4.7 داشته باشند. امروزه ICCS طولانی‌ترین مطالعه‌ی آموزش بین‌المللی علوم مدنی است که اجرا می‌شود. مطالعه‌ی آموزش و پرورش معلمان در ریاضیات[22] (TEDS-M) اولین مطالعه‌ی آموزش عالی IEA بود. این مطالعه سیاست‌گذاری، برنامه و فعالیت‌های مربوط به آماده سازی معلمان ریاضی ابتدایی و متوسطه‌ی اول را در 17 کشور بررسی کرد. 

در پاسخ به علاقه‌ی مداومی که به فناوری اطلاعات و ارتباطات، مهارت قرن 21، وجود داشت، IEA در سال (2013) مطالعه‌ی بین‌المللی سواد کامپیوتر و اطلاعات[23] (ICILS) را راه‌اندازی کرد. هدف این مطالعه ارزشیابی میزان درک و مهارت دانش‌آموزان پایه هشتم در استفاده از کامپیوتر و از طریق ارزیابی معتبر مبتنی بر کامپیوتر بود. (2018) ICILS مستقیماً با (2013) ICILS ارتباط دارد و موجب می‌شود کشورهایی که در دوره‌ی قبلی شرکت کرده اند برتغییرات پیشرفت در سواد کامپیوتر و اطلاعات و نیز تدریس و محیط یادگیری آن در طول زمان نظارت کنند. 

(2018) ICILS همچنین گزینه‌ای جدیدی برای تفکر محاسباتی معرفی کرد. این حوزه نه تنها برنامه نویسی را اضافه کرد بلکه طراحی ساختار و دخل و تصرف داده‌ها را نیز افزود. (2023) ICILS میزان آمادگی دانش‌آموزان را برای مطالعه، کار و زندگی در دنیای دیجیتال بررسی می‌کند.

پانویس