چگونه دانمارک دانش‌آموزان را بسیار زود به کلاس‌های درس بازگرداند؟
دانمارک نخستین کشور اروپایی بود که پس از قرنطینهٔ سراسری به‌سبب همه‌گیری بیماری کووید-19، دبستان‌ها و مرکزهای نگه‌داری کودک را بازگشایی کرد. «اِما فیرت» در این مقاله از روش بازگشایی کلاس‌های درسِ پایه‌های گوناگون در دانمارک می‌گوید.
تا پیش از همه‌گیر شدن بیماری کووید-19، هنگامی‌که به کودکستان و پیش‌دبستان می‌رفتم تا دختران دو و چهارساله‌ام را به خانه برگردانم، صدای مربی‌ها در فضای کودکستان می‌پیچید که با گفتن «ممنون برای امروز»[1]، بچه‌ها را بدرقه می‌کردند. این اصطلاحی پرکاربرد در مدرسه‌ها و کودکستان‌های دانمارک است که هنگام تعطیل شدن مدرسه بسیار شنیده می‌شُد.
اکنون وضعیت تغییر کرده و فضای مدرسه بسیار ساکت شده است.
در این روزها، هنگامی‌که دنبال دخترم به پیش‌دبستان می‌روم، بیرون دَر منتظر می‌مانم تا آموزگارش او را بیاورد. پدرها و مادرهای دیگر نیز روی نشانه‌هایی که روی زمین ترسیم شده است، با فاصله از یکدیگر می‌ایستند.
وضعیت در کودکستان دختر دوساله‌ام اندکی متفاوت است. پدرها و مادرها اجازه دارند درون کودکستان بروند؛ ولی به اتاق بازی کودکان نمی‌توانند وارد شوند.
در پیش‌دبستان، دختر چهارساله‌ام دوستانش را نمی‌تواند بغل کند، یا دست‌شان را بگیرد. ولی بزرگ‌سالان هنگامی‌که کودکان نیاز داشته باشند، آن‌ها را می‌توانند نوازش کنند تا آرامش و احساس امنیت داشته باشند.
هنگام بازگشت به خانه، نخست، من و دخترها دست‌های‌مان را خوب می‌شوییم. سپس دخترها را در جعبهٔ ویژهٔ نشستن جلوی دوچرخه‌ام[2] قرار می‌دهم، از جلوی کافه‌ها و فروشگاه‌ها رد می‌شوم و به‌سوی خانه می‌رانم. ترافیک دوچرخه‌ها مانند گذشته است. افراد کم‌تر ماسک می‌زنند. به‌نظر می‌رسد زندگی به روال گذشته بازگشته است، ولی چنین نیست. با رسیدن به خانه، لباس دخترها را عوض می‌کنم و دوباره دست‌های‌مان را می‌شوییم.
از هنگام بازگشایی مدرسه‌ها در دانمارک، این برنامه‌ای آشنا برای بیش‌تر مادرها و پدرها شده است؛ برنامه‌ای که دیگر کشورها نیز دربارهٔ آن کنجکاو هستند.
مته فردریکسن نخست‌وزیر دانمارک در حال گفت‌وگو با کودکان یک دبستان، 15 آوریل 2020
دانمارک نخستین کشور اروپایی بود که پس از پنج هفته قرنطینهٔ سراسری، در پانزدهم آوریل (27 فروردین)، دبستان‌ها، پیش‌دبستان‌ها و کودکستان‌ها را بازگشایی کرد.
در دانمارک، برخلاف دیگر کشورهای اروپایی (مانند فرانسه)، فرستادن کودکان به مدرسه اجباری بود، مگر آن‌که گواهی پزشک داشته باشند و مدیر مدرسه با نیامدن کودک موافقت کند.
پیش از آن‌که به‌سبب بیماری کووید- 19 در دانمارک مرگی گزارش شود، نخست‌وزیر این کشور، «مِته فردریکسن»[3]، با تصمیمی قاطع و سریع، از یازدهم مارس (21 اسفند) قرنطینهٔ کامل را در سراسر کشور اعلام کرد. از این تصمیم، بسیار پشتیبانی شد.
نخست‌وزیر دانمارک گفته است، این نخستین‌بار بود که در طول فعالیت سیاسی‌اش، در پارلمان دانمارک چنین توافقی دربارهٔ یک موضوع دیده است. قوانین تازه، بسیار سریع آماده و تصویب شدند.
بسیار زود، دستورالعمل‌های تکرار شستن دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی با گودی آرنج هنگام عطسه‌کردن، و رعایت فاصلهٔ فیزیکی، در همهٔ کشور فراگیر شد.
در مدت یک ماه، میزان آلودگی به ویروس کرونا چنان کاهش یافت که برنامه‌های بازگشایی آغاز شد. شتاب تصمیم‌گیری‌ها بسیار زیاد بود و مردم دانمارک شگفت‌زده شده بودند. بر پایهٔ نظر «مؤسسه سرم‌سازی اِستاتِن»[4] - سازمان مسئول مبارزه با بیماری‌های واگیردار در دانمارک - دولت اعلام کرد که نخست خردسالان به زندگی اجتماعی بازمی‌گردند.
الگوهای آماری مؤسسه استاتن نشان می‌داد کودکان کم‌تر دچار این بیماری شده‌اند، و دولت با این تصمیم این امکان را می‌خواست فراهم کند تا بهره‌وریِ مادرها و پدرها هنگام دورکاری از خانه، افزایش یابد. هنگام این تصمیم‌گیری، میزان آلودگی به ویروس کرونا در دانمارک شش‌دهم درصد و شمار بیماران بستری در بیمارستان، چهارصدوسی‌وسه نفر بود.
سیاستمداران، آموزگاران، صاحبان کسب‌وکار و مادرها و پدرها دیدگاه‌های متفاوتی دربارهٔ این تصمیم داشتند، و اتحاد پدید آمده هنگام قرنطینه، با اعلام این تصمیم متزلزل شد. برخی از مادران و پدران، گروهی با نام «فرزندم خوکچهٔ هندی آزمایشگاهی بیماری کووید-19 نمی‌شود»[5]، در فیس‌بوک راه‌اندازی کردند. تنها در چند روز، شمار اعضای این گروه به چهل‌هزار رسید. اکنون اعتماد مردم به دولت، در بوتهٔ آزمایش قرارگرفته بود.
آموزگاران یک هفته فرصت داشتند تا خود را برای اجرای رهنمودهای بهداشتی تازهٔ دولت برای بازگشایی مدرسه‌ها آماده کنند. افزایش بودجه برای شهرداری‌ها در نظر گرفته شد تا نیازهای مدرسه‌ها فراهم شود.
«اِستِف فلیت»[6]، مدیر مدرسهٔ بین‌المللی «هلراپ»[7] از چالش‌های پیش از بازگشایی می‌گوید: «ما یک ایستگاه شست‌وشوی دست در بیرون از مدرسه ساختیم. کاسه‌های دست‌شویی تازه نصب کردیم. شیرهای دست‌شویی پیشین را برداشتیم و شیرهای اتومات با حسگر نصب کردیم. جای سرویس‌های بهداشتی را تغییر دادیم تا هر کلاس سرویس بهداشتی ویژهٔ خودش داشته باشد. شمار بیش‌تری نظافت‌چی استخدام کردیم تا به شکل منظم، همهٔ نقطه‌های تماس مانند دستگیره دَرها، تمیز و ضدعفونی شوند.»
بر پایهٔ رهنمودهای بهداشتی تازه، همهٔ دانش‌آموزان دست‌کم هر دو ساعت یک‌بار، دست‌های‌شان را باید بشویند. همچنین روزی دوبار همهٔ سطح‌ها باید تمیز و ضدعفونی شوند.
شمار دانش‌آموزان هر کلاس کاهش یافت تا نیمکت‌های کلاس در فاصلهٔ دو متر از هم، بتوانند قرار گیرند. زمان‌بندی برگزاری کلاس‌های درس تغییر کرد تا در هر کلاس با گروه‌های کوچک‌تر دانش‌آموزان برپا شود. بازی و یادگیری در فضای باز در کانون توجه قرار گرفت. زمینِ بازی چند بخش شد تا دانش‌آموزان هر گروه، در محدودهٔ خودشان باقی بمانند. اسباب‌بازی‌هایی که به‌سادگی تمیز و ضدعفونی نمی‌شد، کنار گذاشته شدند.
رهنمودهای بهداشتی برای مرکزهای نگه‌داری کودک نیز مانند مدرسه‌ها بود. خردسالان نیز باید در فاصلهٔ دوم‌تری از یکدیگر، دور میز می‌نشستند. استاندارد مساحت فضای نگه‌داری برای هر کودک، دو برابر شد. بیش‌تر مرکزها در این وضعیت، تنها نیمی از کودکان را می‌توانستند بپذیرند. ازاین‌رو افزایش ساختمان‌ها و گسترش فضای باز در دستور کار مرکزها قرار گرفت. برخی مدرسه‌ها حتی در بوستان‌ها و زمین‌های بازی، چادرهایی برای برگزاری کلاس‌های موقّت برپا کردند.
در روز بازگشایی - پانزدهم آوریل (بیست‌وهفت فروردین) - پدرها و مادرها نگران و هیجان‌زده در بیرون دبستان‌ها، مرکزهای نگه‌داری کودکان و پیش‌دبستان‌ها ایستاده، فرزندان‌شان را در آغوش گرفته بودند و درحالی‌که پرچم‌های دانمارک را تکان می‌دادند، برای نخستین‌بار - پس از دو ماه در خانه ماندن - از آن‌ها خداحافظی کردند.
«ویرجینی»[8]، مادر دو فرزند می‌گوید: «نمی‌خواستم فرزندانم را به مدرسه بفرستم. ولی سه روز مانده تا بازگشایی، جزوه‌ای مفصّل از مدرسه دریافت کردیم که دستورالعمل‌های تازه در آن توضیح داده شده بود. با خودم فکر کردم، می‌توانیم آزمایش کنیم...».
او ادامه می‌دهد: «فرزندانم دربارهٔ تجربهٔ تازهٔ مدرسه زیاد صحبت نمی‌کنند و بیش‌تر بخش‌های خوب و مثبت آن را می‌بینند. از دیدن دوستان و بازی کردن و داشتن برنامهٔ منظم روزانه، خوش‌حال هستند؛ ما هم همین‌طور.»
به نظر «کِلیر آستلی»[9]، آموزگار مدرسه، برنامهٔ تازهٔ مدرسه بر دانش‌آموزان تأثیر مثبت داشته است:
«ساعت‌های کلاس‌ها کوتاه‌تر شده است. اجرای پروژه‌های درسی در فضای باز و تشکیل گروه‌های کوچک‌تر از دانش‌آموزان، سبب بهبود رفتار کودکان شده است.
صبح‌ها به یادگیری ریاضی و علوم می‌پردازیم؛ کودکانی که در خانه هستند، با به‌کاربردن برنامهٔ Zoom در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند. سپس از کلاس بیرون می‌رویم و فعالیت‌هایی مانند کندن باغچه، تماشای بچه قورباغه‌ها در دریاچه، دوچرخه‌سواری تا جنگل یا ساحل انجام می‌دهیم. اگر کودکان در هنگام بازی در فضای باز، به یکدیگر نزدیک شوند، آن‌ها را از هم دور نمی‌کنیم، اجازه می‌دهیم کودکی کنند.»
هنگامی‌که خانواده‌ها دریافتند برنامهٔ تازهٔ مدرسه‌ها به‌خوبی بازده دارد و میزان بیمار شدن ثابت مانده است، شمار دانش‌آموزان حاضر در کلاس‌ها نیز افزایش یافت. برخی پدرها و مادرها دستورالعملِ فرستادن کودکان به مدرسه را متوجه نشده بودند. مسئولان این موضوع را برای خانواده‌ها روشن کردند که کودکان تنها با داشتن گواهی از پزشک و اجازهٔ مدیر مدرسه در خانه می‌توانند بمانند.
آمار وزارت کودکان و آموزش دانمارک نشان داد که در هفتهٔ نخست بازگشایی مدرسه‌ها که کلاس‌ها سه روز در هفته برگزار شد، 50.7 درصد دانش‌آموزان به دبستان‌ها و 26 درصد کودکان به مرکزهای نگه‌داری بازگشتند. در هفتهٔ سوم پس از بازگشایی، حضور کودکان در دبستان‌ها به 90.1 درصد و در مرکزهای نگه‌داری به 66 درصد رسید.
در فرانسه، دو هفته پس از بازگشایی مدرسه‌ها در یازدهم می (اول اردیبهشت)، 25 درصد دانش‌آموزان در مدرسه حاضر شدند و بسیاری از پدرها و مادرها برای فرستادن فرزندانش‌شان به مدرسه تردید داشتند.
دانش‌آموزان دوازده تا شانزده‌ساله نیز، هجدهم می (هشتم اردیبهشت)، به مدرسه بازگشتند. رهنمودها برای این گروه سنی، به‌روز شد، ولی دست مدرسه‌ها برای تفسیر و اجرای آن‌ها بر پایهٔ وضعیت مدرسه باز گذاشته شد. از مدیران مدرسه‌ها خواسته شد برای دریافت کمک، با بخش ویژهٔ راهنمایی مدرسه‌ها در وزارت آموزش تماس بگیرند.
دانش‌آموزان مدرسه‌ای در کپنهاگ در حال گرم کردن بدن‌شان در پارکی نزدیک مدرسه، 29 آوریل 2020
آموزگاری از کپنهاگ می‌گوید: «تعداد دستورالعمل‌ها بسیار زیاد است؛ از شستن دست‌ها تا دستورالعمل‌هایی برای این‌که زنگ‌های تفریح کجا باشیم. تا حد بسیاری سردرگم شده‌ایم.»
مدیر مدرسه‌ای که او در آن کار می‌کند، هرروز بعدازظهر نامه‌ها و پیام‌هایی دربارهٔ روش‌های اجرایی تازه دریافت می‌کند. این وضعیت بسیار اضطراب‌آور است.
مهم‌ترین به‌روزرسانی دستورالعمل‌ها دربارهٔ رعایت فاصلهٔ فیزیکی است که از دو متر به یک متر کاهش داده‌شده است. با این دستورالعمل، همهٔ دانش‌آموزان به مدرسه‌ها و کودکستان‌ها می‌توانند بازگردند. ولی برخی مدرسه‌ها روش‌هایی مانند برگزاری کلاس‌ها در چند روز از هفته و ترکیبی از آموزش آنلاین و حضوری را اجرا می‌کنند تا از انبوهی جمعیت در مدرسه، پیشگیری کنند.
کاهش فاصلهٔ فیزیکی بر نگرانی پدرها و مادرها افزوده است. «پِرنیله»[10] که دوست دارد فرزندش به زندگی اجتماعی بازگردد، پسر سیزده‌ساله‌اش را هفتهٔ گذشته به مدرسه فرستاده است. او می‌گوید:
«هنوز دربارهٔ کاهش فاصله‌گذاری به یک متر و کمبود ضدعفونی‌کنندهٔ دست، بسیار نگرانم. من در وضعیت پرخطر دچار شدن به بیماری هستم، و این یعنی پسرم را دیگر در آغوش نمی‌توانم بگیرم.»
هنگامی‌که «لاتارنا»[11]ی پانزده‌ساله، به مدرسه بازگشت، اشتیاقش برای دیدار دوبارهٔ دوستان تحت تأثیر وضعیت تازهٔ مدرسه قرار گرفت:
«دستورالعمل‌های تازه بسیار زیاد هستند و آن‌قدر دست‌هایم را شسته‌ام که پوست‌شان کاملاً خشک شده است.
بسیار عجیب است که دوستان‌مان را در آغوش نمی‌توانیم بگیریم. در آغوش گرفتن پرخطر است. مادر یکی از هم‌کلاسی‌هایم بیمار است و به‌همین سبب از ما خواسته شده فاصله‌گذاری ویژه‌ای را با او رعایت کنیم، زیرا خطر بسیار جدی است. اگر مادرش بیمار شود، همهٔ ما احساس گناه خواهیم کرد.»
برنامهٔ روزانهٔ تازه در مدرسهٔ لاتارنا، دربرگیرندهٔ پیاده‌روی کوتاه صبحگاهی، انجام‌دادن فعالیت‌ها در فضای باز و سپس، انجام‌دادن فعالیت‌های درسی درون کلاس است.
توجه به نیازهای اجتماعی کودکان در مدرسه‌ها پررنگ‌تر شده است. استف فلیت می‌گوید: «سلامت روح و جسم کودکان کانون توجه ما است. نه این‌که نیازهای آموزشی کودکان را در درجهٔ دوم اهمیت قرار داده باشیم، ولی اکنون به شکل متفاوتی به آن‌ها می‌اندیشیم.»
در مدرسهٔ هلراپ یک واحد درسی ویژهٔ سلامت در نظر گرفته شده است که کلاس‌ها فعالیت‌های در پیوند با این موضوع انجام می‌دهند. مراجعهٔ دانش‌آموزان به روان‌شناس و مشاور مدرسه نیز پایش می‌شود. تا کنون افزایش چشمگیری در شمار مراجعه‌ها دیده نشده، ولی با بازگشت دانش‌آموزان پایه‌های بالاتر، انتظار افزایش هست.
دانش‌آموزان دبیرستانی شانزده تا نوزده‌ساله، بیست‌وهفتم می (هفتم خرداد) به مدرسه بازگشتند. آزمون‌های نهایی سال‌آخری‌ها برگزار خواهد شد، ولی آزمون‌های پایه‌های دیگر برگزار نمی‌شود و نمره‌های درسی آن‌ها بر پایهٔ ارزیابی آموزگار خواهد بود.
استفان فلیت می‌گوید: «هنوز دربارهٔ رخدادهای بلندمدت چیزی نمی‌دانیم؛ هنوز روشن نیست نمره‌ها، آزمون‌ها و ارزیابی سطح خواندن کودکان با چه روشی انجام خواهد شد. به‌زودی برنامه‌ریزی را آغاز خواهیم کرد.»
آموزگار در حال گفت‌وگو با دانش‌آموزان در پارکی در کپنهاگ، 29 آوریل 2020
شش هفته پس از بازگشایی مدرسه‌ها در دانمارک، میزان دچار شدن به بیماری کووید -19 هفت دهم درصد است. بخش‌های دیگر کشور، مانند کافه‌ها، غذاخوری‌ها، فروشگاه‌ها و موزه‌ها نیز بازگشایی شده‌اند، با این همه، مرزهای کشور هنوز بسته است.
در هنگام تنظیم این گزارش، صدودوازده بیمار کووید-19 در بیمارستان‌های دانمارک بستری هستند. این رقم از تاریخ آغاز بازگشایی مدرسه‌ها (که سیصدو هشتاد نفر بستری بودند)، کاهش پیدا کرده است. تا کنون پانصدوشصت‌وسه نفر از جمعیت پنج میلیون و ششصدهزار نفری دانمارک دچار بیماری کووید-19 شده‌اند، جان باخته‌اند.
«کریستیان وِیسه»[12]، اپیدمیولوژیست «دانشگاه آرهوس»[13]، بر این باور است که: «روش بازگشایی مدرسه‌ها درست بوده است.»
او می‌گوید: «کودکان ناقلان و تشدیدکنندگان مهم این همه‌گیری نیستند. آن‌ها کم‌تر به ویروس آلوده شده‌اند. نشانه‌های بالینی خفیف‌تری نشان داده‌اند و بسیار کم در بیمارستان بستری شده‌اند.
فکر می‌کنم با بازگشایی مدرسه‌ها جان افراد جامعه به خطر نمی‌افتد. احتمال انتقال بیماری در خانواده‌ها و آموزگارها شاید افزایش یابد، ولی در دانمارک این تغییر بسیار ناچیز بود. شمار افراد آلوده به ویروس کم شده است، و به‌نظر می‌رسد روند کاهش ادامه داشته باشد تا جایی که به صفر برسد.»
علت بازگشایی‌های موفق و کاهش بیماران کووید-19، اعتماد اجتماعی ستودنی و انگیزهٔ مردم دانمارک در پیروی از دستورالعمل‌ها، بیان شده است.
«دورته لانگه»[14] معاون «انجمن صنفی آموزگاران دانمارک» می‌گوید: «آموزگاران، کارفرمایان و مسئولان دولتی توافق داشتند که در روند بازگشایی، همه باید احساس امنیت داشته باشند. به همهٔ افراد تأثیرپذیر از این تصمیم احترام گذاشته شد.»
او می‌گوید، هنوز کارهای بسیاری مانده که باید انجام شوند. برخی خانواده‌ها به سبب ترس از همه‌گیری بیماری، هنوز فرزندان‌شان را به مدرسه نفرستاده‌اند.
«برخی دانش‌آموزان از درس‌ها عقب افتاده‌اند. آموزگاران برای کمک به آن‌ها و جبران عقب‌ماندگی، باید بسیار بکوشند. بستگی دارد که آموزگاران چه اندازه فرصت انجام دادن این کار را بیابند. با این همه، ما در این دوره دریافتیم، دانش‌آموزان در ساعت‌های آموزشی کم‌تر و در گروه‌های کوچک‌تر، فرصت بیش‌تری برای ارتباط با آموزگار داشته‌اند، و عملکردی بهتر در یادگیری نشان دادند. امیدواریم برخی از این تغییرها را بتوانیم ادامه دهیم.»
دورته لانگه آموزگاران را به‌سبب انعطاف‌پذیری‌شان می‌ستاید و دشوار بودن این وضعیت برای آن‌ها را می‌پذیرد و می‌گوید: «آن‌ها بی‌صبرانه در انتظار تعطیلات تابستانی هستند.»
ماه آگوست که آموزگاران برای آغاز سال تحصیلی به مدرسه‌ها بازمی‌گردند، تازه فعالیت‌های جبرانی آغاز خواهند شد. تأثیر بلندمدت این دگرگونی ناگهانی بر زندگی کودکان هنوز ناشناخته است.
این مقاله بخشی از رشته مقاله‌ها دربارهٔ روش‌های رویارویی با همه‌گیری ویروس کرونا در اروپا است. روزنامه‌نگاران محلی واکنش‌های گوناگونی به ابعاد این بحران را در کشورهای اروپایی بررسی می‌کنند و می‌کوشند در این‌باره پرسش‌هایی مطرح کنند که چه‌کارهایی سودمند بوده و چه‌کارهایی سودمند نبوده است، و چرا.
[1] thanks for the day
[2] دوچرخه به نام cargo bike که جایی برای نشستن کودک یا گذاشتن چیزها در جلوی آن نصب شده است.
[3] Mette Frederiksen
[4] Statens Serum Institute
[5] 'My child will not be a Covid19 guinea pig'
[6] Stef Fleet
[7] International School of Hellerup
[8] Virginie
[9] Claire Astley
[10] Pernille
[11] Latharna
[12] Christian Wejse
[13] Aarhus University
[14] Dorte Lange
دیگر تصاویر
مترجم
نویسنده
منبع
لینک کوتاه