کودکان خلاق چه ویژگی‌هایی دارند؟
وقتی برف آب می‌شود، سفیدی‌اش کجا می‌رود؟
اگر خلاقیت یکی از مهم‌ترین اضلاع کارآفرینی باشد در آن صورت برای داشتن نسلی کارآفرین باید کودکانی خلاق داشت. دکتر لیلاافضلی، روانشناس و پژوهشگر در حوزه خلاقیت در این نوشته به ابعادی از این موضوع اشاره دارد.
۱- خلاقیت تعاریف متعددی دارد، اما به عنوان ساده‌ترین تعریف می‌توان گفت هر اثر نو و ارزشمندی که از طریق اکتشاف حاصل شده باشد.
۲- خلاقیت موهبتی الهی و همگانی است که پیدایش آن مستلزم پرورش آن است، بنابراین خانواده می‌تواند عاملی مؤثر در رشد توانایی خلاق کودکان باشد.
۳- از دغدغه‌های جدی والدین در زمان کنونی، تربیت فرزندانی خلاق است. اما با وجود تغییرات چشمگیر در دروس فعلی مدارس و فراهم بودن امکانات آموزشی و در دسترس بودن انواع فناوری برای افزایش هوش و خلاقیت کودکان، هنوز والدین نمی‌دانند چگونه می‌توانند فرزندانی خلاق تربیت کنند. متاسفانه امروزه برخی از والدین با ناآگاهی موجب از بین رفتن خلاقیت کودکان می‌شوند. از آنجا که کودک حساس‌ترین مراحل رشد خلاقیت را در محیط خانه سپری می‌کند، محیط مناسب خانوادگی، شیوه و نگرش‌های صحیح فرزندپروری در رشد و شکوفایی خلاقیت سهم مهمی ایفا می‌کند.
۴- در این مقاله کوتاه سعی بر آن است که والدین با شیوه‌های صحیح و عملی پرورش خلاقیت آشنا شوند.
۵- نخستین بُعد، «خلاقیت سیالی» است. سیالی به معنی توانایی ارائه راه حل‌های مختلف برای حل یک مساله است و در واقع به کمیت پاسخ‌های فرد مرتبط می‌شود. دومین بعد «خلاقیت اصالت یا ابتکار» است که به پاسخ‌های غیرعادی، عجیب و زیرکانه به مسائل برمی گردد. سومین بعد خلاقیت «انعطاف پذیری» یعنی توانایی فکر کردن به راه‌هایی مختلف برای حل مساله جدید است و درنهایت بعد چهارم «خلاقیت بسط» یعنی توجه به جزئیات است، به این معنا که در یک تصویر فقط ویترین مورد توجه نباشد، بلکه جزئیات نیز از قلم نیفتند.
کودکان خلاق چه ویژگی‌هایی دارند؟
به هیجده ویژگی کودکان خلاق اشاره می‌شود:
۱- کودکان خلاق معمولاً با آب و تاب صحبت می‌کنند.
۲- قدرت تخیل بالایی دارند، والدین حتماً توجه داشته باشند که تخیل را از توهم متمایز کرده و آن را به عنوان نمودی از خلاقیت در نظر بگیرند.
۳- شور و نشاط زیادی و مشغولیت‌های جسمانی دارند، به عنوان مثال گاهی می‌شنویم که می گویند: دارم فکر می‌کنم نمی تونم بشینم.
۴- دقت و توجه بالادر گوش دادن، مشاهده کردن یا انجام دادن کاری دارند و شما به سختی می‌توانید در این حالت با آنها ارتباط بگیرید.
۵- در صحبت‌های خود از قیاس استفاده می‌کنند: من فکر می‌کنم که فرشته هستم و می‌توانم پیش خدا بروم.
۶- به اشیا و اطراف خود با دقت نگاه می‌کنند و چیزی را مورد توجه قرار می‌دهند که معمولاً برای والدین اهمیت چندانی ندارد.
۷- برای صحبت کردن در مورد کشفیات خود با دیگران اشتیاق فراوانی دارند: مامان حدس بزن من الان کیف تو رو شبیه به چی دیدم؟
۸- برای اینکه از امور مختلف سردربیاورند، تلاش زیادی می‌کنند.
۹- در گفتار خودشان جسارت زیادی دارند. مثل اینکه من امروز دلم نمی‌خواهد با شما به خرید بیایم.
۱۰- سوالاتی عجیبی مطرح می‌کنند که معمولاً به ذهن هر کودکی نمی‌رسد.
۱۱- توانایی ابداع بازی‌های جدید یا تغییر در بازی‌های موجود را دارند.
۱۳- بین چیزهایی که هیچ ارتباطی به هم ندارند، ارتباط برقرار می‌کنند: مانند شباهت صندلی به هواپیما
۱۴- برای رسیدن به پاسخ‌های سؤالات خود معمولاً کوتاه نمی‌آیند.
۱۵- به امور هنری علاقه مند هستند.
۱۶- سوالاتی طرح می‌کنند که معمولاً به ذهن همسن و سال‌های آنها نمی‌رسد. مثل اینکه وقتی برف آب می‌شود رنگ سفید برف کجا می‌رود؟
۱۷- معمولاً فرضیات خود را مورد آزمون قرار می‌دهند؛ به این معنا که به تجربه و آزمایش علاقه زیادی دارند. مثل اینکه می‌خواهم بدانم که آیا می‌توانم با آب و صابون حباب درست کنم؟
۱۸- انتقادگر هستند و معمولاً نظرات دیگران را به راحتی نمی‌پذیرند.
نویسنده: دکتر لیلاافضلی*عضو کمیته علمی خلاقیت دانشگاه شریف
منبع
روزنامه ایران، شماره ۶۲۲۴ به تاریخ ۱۳۹۵/۳/۹، صفحه ۱۵