ناخن جویدن در کودکان

ناخن جویدن در کودکان اعم از کندن یا جویدن ناخن و رفتار نوک زدن به ناخن ها یا کندن پوست انگشتان دو عادت شایع کودکان است. بر اساس گزارش والدین ۲۵ درصد از کودکان تقریبا بین سنین ۵/۲ تا ۶ سالگی ناخن می جوند. میزان ناخن جویدن در کودکان در سن ۶سالگی افزایش می یابد و در نوجوانی به اوج خود که ۴۵ درصد است می رسد. سپس در بزرگسالان به ۵/۴ درصد تقلیل می یابد. محققان ناخن جویدن را رفتار آموخته شده ای می دانند که تنش کاه و اضطراب زدا است و هنگام تمرکز کردن رخ می دهد؛ ناخن جویدن هنگام استرس به بالاترین حد خود می رسد ولی ناخن جویدن ظاهر مولفه خانوادگی یا ژنتیکی هم دارد.

ناخن جویدن در کودکان علاوه بر آنکه ظاهر ناخن ها را زشت می کند باعث زخم شدن و عفونت ناخن یا روپوست اطراف ناخن می شود، همچنین مشکلات دندانی ایجاد می کند؛ مثلا باعث کوتاه شدن ریشه دندان‌ها بر اثر فشار زیاد می شود. کودک سعی می‌کند به کمک این عمل با هیجانات و بحران‌های عاطفی درونی‌‌اش به مقابله برخیزد. در واقع این عمل، مفری برای رهایی از تنش و استرس است. بسیاری از کودکان و نوجوانان برای ترک این عادت، تلاش فراوانی می‌کنند ولی غالباً کوشش و تلاش آنها بی‌نتیجه می‌ماند.

در اغلب موارد والدین نیز به کمک کودک آمده و به راه‌هایی از قبیل بستن ناخن، تلخ کردن انگشتان، تمسخر، تهدید، تنبیه و... متوسل می‌شوند که این رفتارها نه‌تنها ارزش درمانی ندارد بلکه ممکن است ناراحتی را تشدید کند.

چیزی که در اینجا حائز اهمیت است و باید با آن مبارزه کرد عمل ناخن جویدن نیست بلکه علتی است که به موجب آن کودک دست به جویدن ناخن‌هایش می‌زند. به عبارتی، درمان اساسی با شناخت علت بیماری و رفع اضطراب، هیجان و ناراحتی کودک عملی خواهد بود، لذا درمان باید ریشه‌ای و با درک مسائل مختلف کودک مبتلا صورت پذیرد.

عواملی که باعث ناخن جویدن در کودکان می‌شود

فشارهای محیطی

کودکی که تحت فشارهای محیطی از قبیل انتظارات نامعقول والدین، انضباط شدید، بازخواست‌های پی در پی و... قرار می‌گیرد از آنجایی که توان مقابله با آن‌ها را ندارد، دچار اضطراب شده و برای رهایی از اضطراب به ناخن جویدن پناه می‌برد. بنابراین درصورتی که برای بازداری او از این عمل با او برخورد شدید و نامعقولی انجام دهیم، اضطراب او افزایش یافته و نه تنها از این عمل دست برنمی‌دارد بلکه ممکن است آن را نیز افزایش دهد.

تقلید

 گاهی کودک جویدن ناخن را از والدین خود یاد می‌گیرد و چون می‌بیند که آن‌ها در مواقع ناراحتی این عمل را انجام می‌دهند لذا او هم برای رفع ناراحتی به این عمل مبادرت می‌ورزد.

ناخن‌های نامنظم و یا ناخن‌هایی که لبه‌های تیز دارند باعث آزار کودکان شده و از آنجایی که نظم دادن به ناخن‌ها با دندان امکان‌پذیر نیست لبه‌های ناخن ناهماهنگ‌تر شده و کودک به‌طور تکراری این عمل را انجام می‌دهد تا به نتیجه مطلوب برسد، به‌گونه‌ای که این کار به شکل عادت در می‌آید.

خجالت

کودکان کم‌رو و خجالتی در برخورد با افراد یا موقعیت‌های ناآشنا دچار اضطراب شده و برای کاهش این اضطراب دست به جویدن ناخن‌هایشان می‌زنند. در اینجا نیز برخورد شدید و نابجا و یا تمسخر، موجب می‌شود که شرمندگی و احساس خجالت کودک افزایش یافته و این دور باطل ادامه یابد.

نامنظمی ناخن‌ها

 ناخن‌های نامنظم و یا ناخن‌هایی که لبه‌های تیز دارند باعث آزار کودکان شده و بنابراین کودک را وا می‌دارد تا با دندان آنها را منظم کند. از آنجایی که نظم دادن به ناخن‌ها با دندان امکان‌پذیر نیست لبه‌های ناخن ناهماهنگ‌تر شده و کودک به‌طور تکراری این عمل را انجام می‌دهد تا به نتیجه مطلوب برسد، به‌گونه‌ای که این کار به شکل عادت در می‌آید.

روش‌های جلوگیری از ناخن جویدن در کودکان

• درصورتی که عامل محیطی باعث ناخن جویدن در کودکان باشد باید تا حد امکان سعی شود فشار روحی بر کودک وارد نشود و از سختگیری‌های بی‌مورد پرهیز شود. کودکان نیازهایی طبیعی از جمله بازی کردن پر سر وصدا، پریدن، خراب کردن وسایل و... دارند. آنها نمی‌توانند برای مدت طولانی آرام و بدون حرکت یک‌جا بنشینند. البته این بدان معنا نیست که به کودک اجازه دهیم تا هر کاری که می‌خواهد انجام دهد ولی باید دانست که برقراری نظم و انضباط شدید و بیش از حد برای کودک فشار روحی ایجاد می‌کند.
• پیش از آنکه آمادگی جسمانی پیدا کند از او انتظار نداشته باشید که دفع ادرار خود را کنترل کند و پس از آن نیز با زور و تهدید از او بخواهید که این کار را انجام دهد.
• هرگز او را به خاطر ناخن جویدن مورد تمسخر قرار ندهید.
• دائماً به او تذکر ندهید و ایراد نگیرید.
• در درس خواندن از او توقع بیش از حد نداشته باشید.
• کودک را با فعالیت‌های هنری مانند نقاشی، خطاطی، ورزش، بازی و... سرگرم کنید و او را در فعالیت‌های مختلف شرکت دهید.
• ناخن‌های کودک را با ناخن‌گیر گرفته و لبه‌های تیز آن را با سوهان به آرامی از بین ببرید.
• برای ارزشیابی رفتار فرزندتان به نکات مثبت او بیش از ضعف‌ها و ناتوانی‌هایش توجه داشته باشید.
• در نهایت اینکه سعی کنید وقت بیشتری را به او اختصاص دهید تا تنها نماند.

نکته آخر اینکه برای درمان ناخن جویدن، رویکردهای رفتاری زیادی وجود دارد. وارونگی عادت با تاکیدی که بر خودآگاهی و رفتار رقیب دارد موثرترین درمان برای ناخن جویدن است مثلا مشت کردن دست یا محکم گرفتن یک شی. این رویکرد، ۴۰ درصد موارد ناخن جویدن را رفع می کند و شدت ۸۴ درصد موارد ناخن جویدن را در حد ۵۰درصد و بیشتر کم می کند.

آموزک در رابطه با این مقاله، کتاب‌های زیر را پیشنهاد می‌دهد

اختلالات اضطرابی
چه کار کنم اگر خیلی نگران می شوم 
آشنایی با استرس