مشق شب کار کودک است نه پدر و مادر!

مهر ماه از راه رسیده و کودکان سر کلاس نشستن و انجام دادن مشق شب را از سر گرفته اند. اما، انجام تکلیف های مدرسه مسئولیتی ناخوشایند و دشوار برای بسیاری از کودکان است و برای بسیاری از پدر و مادرها هم یک چالش به شمار می رود که باید ۹ ماه آینده را با آن دست و پنجه نرم کنند. در نوشته زیر چند راهکار مناسب برای آسان شدن انجام مشق شب برای کودکان و پدر و مادرها پیشنهاد شده است.

انجام ندادن تکلیف مدرسه را شخصی نکنید

هنگامی که کودکان کارهای مدرسه شان را انجام نمی‌دهند، برخی از پدر و مادرها به شدت عصبانی و ناراحت می‌شوند. اما دلیل این کار کودک چیست؟ کودک مایل نیست مشق هایش را بنویسد و برای آن دلایل مختلفی دارد نه این‌که از شما خوشش نمی‌آید یا با شما لجبازی می‌کند.

 لجبازی حاصل کشمکش‌های زیاد و طولانی والدین در اثر شیوه تربیتی نادرست و در تعامل والدین با کودک به وجود می‌آید. بنابراین والدینی که معتقد به لجبازی فرزندشان هستند بهتر است به سابقه ارتباط خود با فرزندشان حتی قبل از سن مدرسه نگاه کنند.

زمان لازم برای انجام مشق شب را بشناسید 

مهم‌ترین نکته‌ای که والدین باید به آن توجه کنند زمان مفیدی است که برای انجام مشق شب لازم است. این زمان برای سن های مختلف و بسته به شرایط دانش‌آموز متفاوت است. والدین باید شرایط سنی کودک را در نظر داشته باشند به طوری که دانش‌آموزان دبستانی را برای مدت زمان طولانی وادار به انجام تکلیف نکنند. افزون بر این، آن ها باید شرایط دیگر دانش‌آموز را نیز در نظر بگیرند. کارشناسان آموزش و پرورش، زمان لازم برای انجام مشق شب را برای بچه‌های کودکستانی تا دانش آموزان پایه دوم دبستان، ۱۰ تا ۲۰ دقیقه در هر روز و برای پایه‌های بالاتر در دبستان، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه پیشنهاد کرده‌اند. 

بنابراین والدین نباید برای  یادگیری بهتر دانش‌آموز و با این تصور که هر چه زمان بیشتری صرف مطالعه دانش‌آموز شود یادگیری او نیز بیشتر خواهد شد، کودک خود را مدت زیادی وادار به درس خواندن کنند. مسلما کودک در این زمان اضافی به کارهای دیگری مانند خیالبافی‌های ذهنی مشغول می‌شود.

به روش انجام مشق شب توسط فرزندتان دقت کنید 

هر کودکی ممکن است شگردهای ویژه خودش را در انجام مشق شب خود داشته باشد. قبل از این‌که روش خاصی را به او القا کنید یا بخواهید او را کمک و راهنمایی کنید، به روش کارش توجه کنید. ببینید در چه مدت بدون کمک شما می‌تواند مشق شبش را انجام دهد؟ چه اشکالاتی دارد؟ آیا هنگام انجام مشق شب خیالبافی می‌کند؟ آیا مرتبا جای خود را عوض می‌کند؟ آیا هنگام انجام مشق شب به کارهای دیگری هم می‌پردازد؟ یا این‌که حواسش به انجام مشق شبش است؟ پاسخ به این پرسش ها به شما کمک می‌کند.

کودک را تشویق کلامی کنید

نمی‌توان کودک را وادار به انجام مشق شب مدرسه کرد اما از آنجا که نوشتن مشق شب ضروری است والدین با آگاهی و صبر پیشه کردن می‌توانند این را از کودک خود بخواهند. آنها می‌توانند با تشویق های کلامی برای انجام این کار به او انگیزه کافی دهند.

- چقدر کلمات را خوب روی یک خط نوشتی.

- حالا دیگر می‌توانی حروف را به اندزه مناسبش بنویسی، آفرین.

- خوشحال می‌شوم که می‌بینم مشق ات را مرتب و تمیز می‌نویسی.
 

به کودک امکان انتخاب بدهید

بهتر است کودک بداند پس از برگشتن از مدرسه چه کاری باید انجام دهد. اگر مایل است اول تلویزیون ببیند و بعد به مشق شب خود بپردازد، این را تعیین کنید و با هم به توافق برسید. یا این‌که بهتر است بداند از او انتظار می‌رود بعد از یک چرت کوتاه شروع به انجام مشق شبش کند. سعی کنید انجام اولین تکلیف مدرسه را برای یک کودک کلاس اولی به یک خاطره خوب و جذاب و همراه با نشاط تبدیل کنید. وقتی به بچه‌ها امکان انتخاب داده می‌شود، بهتر کار می‌کنند چرا که احساس می‌کنند کنترل بیشتری بر زندگی خود دارند. 

بهتر است انتخاب‌های محدودی به فرزند خود پیشنهاد کنید. او نمی تواند بین انجام دادن یا ندادن مشق شبش یکی را برگزیند، اما می‌تواند درباره  زمان انجام آن تصمیم گیری کند. به این ترتیب کودک می‌فهمد هدف انجام کار است. 

وقت و جای معین برای تکلیف مدرسه در نظر بگیرید

باز هم می‌گوییم از کودک همچون بزرگسال نمی‌توان انتظار داشت، این بار در چه مورد: احتمالا من و شما بتوانیم برای مدتی در جایی که صدای تلویزیون یا ضبط می‌آید کمی مطالعه کنیم؛ اگر چه کار آسانی نیست، اما از کودک نمی‌توان انتظار داشت در جایی که دور و برش خوراکی، اسباب بازی، تلویزیون روشن یا هر وسیله مزاحم دیگری وجود دارد، مشق شبش را انجام دهد. بنابراین نیاز به اتاقی هست که برای چند دقیقه هم که شده بتواند کارش را انجام دهد.

فراموش نشود کودکان در این سن اگر فضای مناسب هم داشته باشند، دست کم تخیل گسترده دارند و نمی‌توان جلوی خیال‌پردازی آن ها را گرفت. از این روست که آنها نیاز به توجه و نظارت والدین‌شان دارند.

میز ناهارخوری یا آشپزخانه، فضای کار محبوب کودکان است. آنها با نزدیک‌شدن به شما احساس راحتی بیشتری می‌کنند و شما می‌توانید آنها را تشویق و کمک کنید. بچه‌های بزرگ‌تر ترجیح می‌دهند در اتاق‌شان خلوت کنند، اما در فواصل معین آن ها را کنترل کنید و در پایان، مشق شب‌شان را چک کنید.

مهم است فضایی که کودکان مشق شب‌شان را انجام می‌دهند:

• روشنایی مناسب داشته باشد.
•  راحت باشد.
• وسایل مدرسه مانند خودکار، مداد، تراش، دفتر و کتاب‌های لازم در آنجا فراهم باشد.
•  ساکت و به دور از هرگونه عامل حواس‌پرتی (مانند تلویزیون، بازی‌های ویدئویی، زنگ تلفن یا صدای دیگر اعضای خانواده) باشد.

اگر کودکان برای مشق شب مدرسه به کامپیو‌تر نیاز داشتند، سعی کنید آن را در مکانی عمومی و نه در اتاق خواب قرار دهید، زیرا شما باید بتوانید آن ها را از اجرای بازی‌های کامپیوتری، چت‌کردن یا فرستادن ایمیل، گردش در اینترنت برای سرگرمی در زمان انجام مشق شب پرهیز دهید. همچنین به کنترل فرزندتان توجه داشته باشید. این کنترل‌ها از طریق تامین‌کننده‌های خدمات اینترنتی و نرم‌افزارهایی که موضوعات نامناسب را مسدود می‌کنند، در دسترس هستند. سایتی را که معلم به فرزندتان توصیه کرده است، پیدا و برای دسترسی آسان، آنها را نشانه‌گذاری کنید.

مسئولیت انجام مشق شب و وظیفه‌شناسی در این مورد را به کودک واگذار کنید 

برخی والدین خود را مسئول کامل انجام مشق شب می‌دانند. به صورتی که در زمان انجام مشق شب بالای سر دانش‌آموز حضور دارند، زمان شروع انجام مشق شب را تعیین می‌کنند و راهنمایی‌های بیش از اندازه ارائه می‌کنند. هر چند لازم است والدین به ویژه در سال‌های اول دبستان و آمادگی با نظارت خود، برنامه‌ریزی و مسئولیت‌پذیری را به کودک آموزش دهند، اما برخی والدین به اشتباه این مسئولیت را خود برعهده می‌گیرند.

بنابراین نمی‌توانند احساس مسئولیت در قبال انجام مشق شب را به فرزند خود یاد دهند. به طوری که اگر یک روز مادر حضور نداشته باشد کودک اصلا به یاد هم نخواهد آورد که باید مشق شبش را انجام دهد. والدین با نظارت مفید بر انجام مشق شب کم‌کم باید کودکان را مسئولیت‌پذیر بار بیاورند. به طوری که در صورت حضور نداشتن والدین نیز احساس مسئولیت برای انجام مشق شب را داشته باشند.

این والدین در سال‌های بعدی تحصیل، کمتر با مشکل درس نخواندن کودکان خود روبه رو می‌شوند. اما والدینی که این مسئولیت را خود برعهده می‌گیرند، چون نمی‌توانند در تمام دوران تحصیل در انجام مشق شب فرزندان خود نظارت مستقیم داشته باشند با افت تحصیلی آنها مواجه می‌شوند. در حالی که اگر این احساس مسئولیت را از دوران کودکی در فرزندشان شکل داده باشند با مشکلاتی مانند این روبه رو نخواهند شد.

در انجام مشق شب به فرزندان خود کمک کنید 

فرزندان والدینی که علاقه به انجام مشق شب را در فرزندان ایجاد می‌کنند، در مدرسه موفق‌ترند. این به کودک نشان می‌دهد آنچه انجام می‌دهد، اهمیت دارد. کمک به انجام تکلیف‌شب سودهای بسیاری برای کودکان دارد. چه‌بسا برای والدین هم سودهایی دربر ‌داشته باشد! والدین هم از این راه چیزهایی یاد می‌گیرند.

کودکان در دوران دبستان، برای اولین‌بار مشق شب را تجربه می‌کنند. این مشق شب به منظور تقویت و یادگیری بیشتر درس های کلاس و کمک به آنها برای تمرین مهارت‌های مهم یادگیری است. با انجام مشق شب، کودکان می‌آموزند چطور: یادداشت‌های‌شان را بخوانند و آنها را یکی‌یکی و مستقل اجرا کنند. یاد می‌گیرند زمان را مدیریت و برنامه‌ریزی کنند (برای مشق شب بلندمدت مانند تهیه گزارش از کتاب) و همچنین با تمام نیرو و با نظم ‌و ترتیب کار‌های‌شان را کامل کنند.

تکلیف ‌شب همچنین به پرورش احساس مسئولیت کمک می‌کند. احساس افتخار برای کاری که به بهترین شکل انجام می‌دهند و کارهای خلاقی که به عملکرد خوب آنها در بیرون از کلاس می‌انجامد. والدین می‌توانند تا اندازه زیادی در انجام مشق شب به کودک کمک کنند، از جمله اولویت دادن به انجام مشق شب نسبت به هر کار دیگری و کمک به تقویت عادت‌ خواندن در آن ها.

برنامه‌‌ریزی داشته باشید 

با کمک فرزند خود یک برنامه منظم برای انجام مشق شب تهیه کنید. برنامه را در یک محل مناسب و در دید او نصب کنید. برای تشویق او به انجام مشق شب می‌توانید در مقابل هر روز که تکلیف آن را به موقع، خوب و دقیق انجام داده یک علامت بزنید و در آخر هفته اگر توانسته باشد مشق شب خود را خوب انجام دهد و با توجه به تعداد ستاره‌ها، جایزه‌ای به او بدهید. بهتر است جایزه مورد نظر را در‌‌ هنگام برنامه‌ریزی مشخص کنید و در آخر برنامه آن را یادداشت کنید یا برای کودکان کوچک‌تر شکل آن را بکشید.

به این ترتیب عملکرد کودک همواره پیش چشم او قرار دارد و مسئولیت‌پذیری کودک نیز به این ترتیب تقویت می‌شود. به مرور می‌توانید تعداد ستاره‌ها را برای دریافت جایزه بیشتر کنید. برای نمونه، اگر در آغاز برنامه برای هر هفت ستاره می‌توانست جایزه به دست آورد، حالا برای  هر ۱۴ ستاره می‌تواند به جایزه اش برسد.

فقط تنظیم برنامه‌ای منظم برای انجام مشق شب فرزندان کافی نیست. برای زندگی خانواده خود نیز برنامه منظمی داشته باشید. تا جایی که می شود از برنامه‌های جنبی و بدون برنامه‌ریزی قبلی، مانند مهمانی‌ها و تفریح‌های بدون برنامه قبلی و... خودداری کنید یا دست کم بکوشید این برنامه‌ها مقارن با زمان انجام مشق شب فرزندان نباشد.

اگرشما یک بار برنامه کودک را به خاطر برنامه‌های خود به هم بریزید، راه را برای بی‌نظمی او فراهم کرده اید. در کارهای دیگر خود نیز با برنامه و مسئولیت‌پذیر باشید تا الگوی مناسبی برای فرزندان خود بشوید. فرزندان تعهد و مسئولیت‌پذیری را در خانواده و با دیدن رفتار والدین می آموزند.

مشق شب، کار کودک است نه پدر و مادر

گا‌هی دیده شده والدین پس از این‌که از مشق نوشتن کودک ناامید می‌شوند خود دست به کار شده و کار ناتمام فرزند را به گمان خود تمام کرده و در حق او به اصطلاح لطف می‌کنند، غافل از این‌که این بزرگ‌ترین خیانتی است که در حق کودک بیچاره روا می‌دارند چرا که با این کار احساس مسئولیت در قبال وظیفه را از فرزند خود می‌گیرند و نمی توانند او را فردی وظیفه‌شناس بار‌آورند. پس یادتان باشد حتی اگر کودک اصلا مشق شبش را انجام ندهد شما از انجام آن خودداری کنید! وظیفه والدین تنهااین است که امکانات لازم برای انجام این کار را فراهم کنند. سعی کنید مسئولیت انجام تکلیف را از کودکی در فرزندتان پرورش دهید و هیچ وقت کار او را انجام ندهید.

قانون حمایت والدین 

در درجه اول، کودک باید خودش کارش را انجام دهد. اگر کودک خودش فکر نکند، یاد نمی‌گیرد. والدین می‌توانند با راهنمایی‌ها و پیشنهاد‌های‌شان به آنها کمک کنند، اما این وظیفه کودک است که یاد بگیرد. وقتی سراغ مشق شب می‌رود، حضور داشته باشید تا او را کمک و راهنمایی کنید، به سوال‌هایش پاسخ دهید، به او کمک کنید تا بداند مشق اش را به چه شیوه ای باید انجام دهد و مشق شب کامل‌شده اش را چک کنید.

 در یافتن پاسخ درست و کامل انجام شدن بودن مشق شب استوار باشید. کمک خود را به تقویت مهارت‌های حل مسائل با انجام مشق شب متمرکز کنید و در هنگام موفقیت، کودک را تشویق کنید. اگر خودش به راه‌حل برسد، اعتمادبه‌نفس و علاقه اش به یادگیری تقویت می‌شود. در اینجا به نکاتی برای کمک به کودکان در انجام ساده‌تر مشق شب اشاره می‌شود:

تنظیم یک برنامه منظم و همیشگی

با تنظیم قانون هایی مانند تعیین زمان و مکان مشخص برای انجام مشق شب، این پیام را برسانید که کار مدرسه مهم ترین کار کودک است. همچنین به کودک بفهمانید که تا پایان انجام مشق شب و کنترل آن، تلویزیون یا تماس تلفنی، بازی‌های ویدئویی و... قدغن است.

تعیین راهکارهایی برای انجام مشق شب

به کودک بیاموزید چطور مقدار مشق شب را ارزیابی کند و بداند مشق شب شامل چه چیزهایی می‌شود، تا بتواند راهی برای انجام آن بیابد  که با ظرفیت کاری و خلق‌وخویش مناسب باشد. برخی کودکان ممکن است بخواهند ابتدا با مشق شب سخت‌تر دست‌وپنجه نرم کنند- هنگامی‌که سطح انرژی ذهنی‌شان بالا‌تر است-  در حالی‌که دیگران ترجیح می‌دهند مشق شب آسان‌تر را اول انجام دهند. وقتی در کودکی به آنها می‌آموزید برای انجام مشق شب به یک روش مناسب برسند، به آن ها کمک می‌کنید در آینده مستقل رفتار کنند. به آنها اجازه دهید در صورت نیاز استراحت کنند، سپس آنها را با انرژی و تمرکز بیشتر به انجام مشق شب‌شان بازگردانید.

مهارت‌های سازماندهی را کم‌کم در کودک پرورش دهید

هیچ‌کس با مهارت‌های سازماندهی کامل به دنیا نمی‌آید بلکه این مهارت‌ها با گذشت زمان آموخته و تمرین می‌شوند. بیشتر بچه‌ها برای نخستین‌ بار در دبیرستان داشتن چند معلم و کلاس را تجربه می‌کنند و در این زمان مهارت سازماندهی، رمز موفقیت آن ها خواهد بود. به کودکان بیاموزید چطور از تقویم یا برنامه‌ریزی‌های شخصی برای کمک به سازماندهی کارهای شان استفاده کنند.

از مدرسه برای ورود به «دنیای واقعی» استفاده کنید

درباره کاربرد مواد درسی در بیرون از کلاس صحبت کنید، مانند اهمیت ضرب‌الاجل‌ها – درست مانند بزرگسالان در دنیای کار- یا در مورد این‌که چگونه موضوعات کلاس تاریخ به اتفاقاتی مربوط می‌شود که در اخبار روزمره روی می‌دهد.