چند نکته درباره‌ی وسیله‌هایی که نوزادان و نوپاها استفاده می‌کنند

این روزها متخصصان کار با کودک، پافشاری دارند به پدرها و مادرها بیاموزند نیازی نیست نوزاد و کودک‌شان پیوسته در وسیله‌ای مانند نی‌نی‌لای‌لای، تخت‌خواب و کریر، کیسه خواب، روروَک و ...، گذاشته شود. این شگردِ کارخانه‌های سازنده‌ی وسایل بچه است که به پدرها و مادرها بقبولانند در فلان سن باید کودک‌شان را در فلان وسیله بگذارند.

در حالی که بودن کودک در یک وسیله، هیچ سودی در رشد او ندارد، بلکه تحرک کودک است که به رشدش کمک می‌کند. به گفته این متخصصان، بهترین جا برای قرار گرفتن کودک، زمین است. حتی بهره‌مندی کودک از کریِر و صندلی خودرو نیز به مدّتِ حمل و نقل او در خودرو باید محدود شود. چنان‌چه این مدت نیز طولانی باشد، به ستون مهره‌های کودک آسیب می‌زند. از این رو در ماه‌های نخست تولد نوزاد، از سفرهای درازمدت با نوزاد باید پرهیز کرد. کالسکه کودک نیز پس از «نُه ماهگی» باید به‌کار گرفته شود. اگر کودک کم‌تر از نه ماهه در کالسکه گذاشته شود، احتمال آسیب‌دیدن ستون مهره‌های او هست.

چگونگی درست بستن صندلی خودرو باید چنان باشد که چهره‌ی کودک به سمت پشت خودرو باشد نه به سمت جلوی آن. (اشتباهی که در ایران رایج است.) «آکادمی متخصصان کودک امریکا» که تا دو سال پیش به والدین توصیه می‌کرد تا هنگامی که وزن کودک به ۱۰ کیلوگرم و سن او به یک سالگی نرسیده باید صندلی کودک را در خودرو به سمت پشت ماشین ببندند، اکنون از والدین می‌خواهد تا پس از دو سالگی کودک این وضعیت را حفظ کنند؛ زیرا بررسی تصادف‌های شبیه‌سازی شده نشان می‌دهند، اگر تصادفی رخ دهد، در این حالت کم‌ترین آسیب به کودک خواهد خورد، زیرا سر و گردن، نیم‌تنه و ستون مهره‌های او بیش‌ترین پشتیبانی را از بدنه‌ی سخت صندلی دریافت می‌کنند.

رفتار ارزشمندی که در کشور کانادا انجام می‌شود، هنگامی است که پدر و مادر، نوزادشان را پس از تولد، از بیمارستان به خانه می‌خواهند ببرند. در این لحظه یک پرستار، صندلی کودک خودرو را که والدین برای نوزادشان فراهم کرده‌اند، بررسی می‌کند. پرستار تا از امنیّت آن مطمئن نشود، برگه‌ی ترخیص نوزاد را امضاء نخواهد کرد. این بدان معنا است که اگر والدین صندلی خودرو برای کودک فراهم نکرده باشند، هرگز کودک‌شان ترخیص نخواهند شد.

روروَک نیز از سال ۲۰۰۴ در کشور کانادا ممنوع شده است. حتی خرید و فروش آن مجازات سنگینی در پی دارد، و چنان‌چه پدر و مادری از این وسیله برای کودک‌شان استفاده کنند، شاید تا صدهزار دلار جریمه شوند. علت اصلی این تصمیم، خطرهایی است که کودک را تهدید می‌کند، مانند افتادن از پله، واژگونی و افتادن از درون روروَک، کاهش تماس کودک با زمین - زیرا تنها نقطه‌ی تماس کودک، نوک انگشتان پای او خواهد بود - و سبب تأخیر در رشد حرکتی کودک و آسیب به ستون مهره‌های او می‌شود.

در کشور کانادا از هنگام به‌دنیا آمدن کودک، به تماس پوستی کودک با پوست پدر و مادر، به‌ویژه پدر، توجه می‌شود. با تولد نوزاد، او را عریان از شکم و نزدیک به دو ساعت روی قفسه سینه پدر می‌گذارند و از والدین می‌خواهند در چند ماه نخست تولد کودک‌شان، هر روز این کار را تکرار کنند.

موضوع دیگری که در امریکای شمالی برای رشد کودکان تا دو سالگی به آن توجه فراوانی می‌شود، استفاده از آینه در محیط‌هایی است که کودک حضور دارد. برای نمونه، می‌گویند روبه‌روی صندلی کودک در خودرو، آینه نصب شود یا هنگام «تامی تایم» (گذاردن کودک روی شکم که بخشی از برنامه‌ی روزانه شیرخواره‌ها باید باشد)، روبه‌روی او آینه باشد، یا در اتاق کودک یا در اتاق نشیمن، در ارتفاع بسیار پایین، در سطح چشم‌های شیرخوار، آینه نصب شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند در دسترس بودن آینه، سودمندی‌های زیر را برای کودک به‌دنبال دارد:

• هنگامی که شما پهلویِ او نیستید، به کودک درون آینه می‌تواند چشم بدوزد و سرگرم شود و دیگر به چشم دوختن به کس دیگر از میان می‌رود.
• او برای نگاه کردن به آینه، سر و گردن و بخشی از قفسه سینه‌اش را باید بالا نگه‌دارد، و این واکنش تمرین خوبی برای تقویت ماهیچه‌های آن بخش از بدن کودک است.
• کودک در هجده تا بیست ماهگی درمی‌یابد که تصویر درون آینه، تصویر خود اوست. پیش از آن، او فکر می‌کند با کودک دیگری در حال بازی است و این موضوع به رشد اجتماعی او کمک می‌کند.
• زودتر تصویر خود را می‌تواند بازشناسد. یعنی چهره و بدنش را زودتر خواهد شناخت و درک فضایی از بدنش و قرار گرفتن آن در محیط پیرامون را پیدا خواهد کرد. موضوعی مهم در رشد مغزی کودک.
• چنگ زدن و گرفتن تصویرهای درون آینه انگیزه‌ای برای حرکت است.
• حس کنجکاوی او را برمی‌انگیزد.
• آینه فرصت خوبی برای بازی با کودک فراهم می‌کند. برای نمونه، با دست گذاشتن بر اعضاء چهره‌ی کودک، نام آن‌ها را می‌توانید بگویید؛ یا از او نام اجزای چهره‌اش را بپرسید یا برچسب کوچکی روی پیشانی یا گونه‌ی او بچسبانید و بپرسید برچسب کجای چهره‌اش است. شما با اندکی نوآوری، بازی‌های جالبی را با کودک و به کمک آینه می‌توانید انجام دهید.

بنابر این، از نصب آینه‌ای نشکن در مکان‌هایی که کودک شما در آن‌جا بیش‌تر حضور دارد، غفلت نکنید.