رشد حساسیت‌های زیبایی شناختی کودکان

اگر واژه زیبایی شناختی به معنای هنر و زیبایی باشد، پس نگاه به تصویرهای زیبا در کتاب‌های کودکان نیز زیبایی شناختی است.

به گفته‌ی «اچ. اس. برودی» (۱۹۷۷) حساسیت زیبایی شناختی اهمیت دارد، زیرا «این نخستین سرچشمهٔ تجربه است که همهٔ شناخت‌ها، داوری‌ها و کنش‌ها بدان بستگی دارد». این کتاب‌ها با مواد خام مفهوم‌ها و ایده آل‌ها، دنیای احتمال پذیرها را به وجود می‌آورند. برودی بر این باور است که تجربه‌های زیبایی شناختی آن چنان حیاتی است که می‌توان آن را اساس آموزش کودکان دانست.

او بر این باور است که بهترین روش برای بالابردن حساسیت زیبایی شناختی کودکان این است که آن‌ها وسایل گوناگون هنری را تجربه کنند.

کودکان هنگامی به وسیلهٔ کتاب‌های تصویری برانگیخته می‌شوند که خود نیز تصویرهایی بکشند و به ارزش وسایل هنری که در کتاب‌های تصویری استفاده می‌شود، پی ببرند. البته برخی از تکنیک‌های هنری برای بچه‌های کوچک بسیار پیچیده است، اما «لامه و کین» (۱۹۷۶) بر این باورند که کلاژ بهتـرین تکنـیک بـرای برانگیـختن برداشت‌های خلاقـانـه کودکـان از ادبـیات و رشـد مهارت‌های حسی آن‌هاست.

در روند ساختن کلاژهای خود و واکنش به کلاژهای کتاب‌های تصویری، کودکان می‌توانند دامنه‌ی واژگان و مهارت‌های گفتاری خود را پیشرفت دهند. ازرا جک کیتز، لئو لیونی و جینی بیکر درمیان تصویرگران نامدار کتاب‌های تصویری؛ تصویرگرانی هستند که از کلاژ استفاده می‌کنند. بزرگسالان می‌توانند از آثار چنین هنرمندانی ابتدا برای روشنگری خودشان و سپس به عنوان منابعی برای بحث و مقایسهٔ کودکان، استفاده کنند.

لامه و کین بر پایه‌ی کار خود با بچه‌های کوچک، مراحل زیر را برای آشنایی کودکان با کلاژ پیشنهاد می‌کند:

۱. بچه‌ها را تشویق کنید که با پاره کردن و بریدن کاغذ و روزنامه و در آوردن شکل و تصویر از آن‌ها و چسباندن آن‌ها بر روی کاغذ دیگر، تکنیک کلاژ را تجربه کنند.

۲. موقعیت‌هایی برای کودکان فراهم کنید تا بافت‌های گوناگونی که در محیط پیرامون آن‌هاست از نزدیک ببینند و سپس از آن بافت‌ها در کلاژ خود استفاده کنند. کودکان را به گردش ببرید تا بافت‌های مختلفی را ببینند.

برای نمونه، بافت‌های تنه‌ی درخت، برگ‌ها، علف‌ها، گل‌ها، پیاده رو، مواد ساختمانی، پارچه، کاغذ، غذا و غیره را از نزدیک حس کنند و درباره‌ی آن گفت و گو کنند. پس از این تجربه‌ها و بحث پیرامون بافت‌های مختلف، اجسام گوناگونی با کیفیت بافتی گوناگون گردآوری کنند و سپس با استفاده از این مواد تصویرهایی با تکنیک کلاژ تهیه کنند. از کودکان بخواهید که کلاژها را لمس کنند، بافت‌ها را با دقت نگاه کنند و دربارهٔ واکنش خود نسبت به آمیخته‌ای از بافت‌های بسیار گوناگون، صحبت کنند.

۳. از بچه‌ها بخواهید کلاژهایی با استفاده از بافت‌های بسیار گوناگون به هر شکل که خود می‌خواهند، استفاده کنند. سپس از بچه‌ها بخواهید که این تصویرها را با داستان‌ها یا توصیف‌های همراهشان، با یکدیگر سهیم شوند.

۴. کتاب‌های تصویری با تکنیک کلاژ را با کودکان سهیم شوید. وقتی یک داستان را می‌خوانید و تصویرهای آن را به کودکان نشان می‌دهید، از کودکان بخواهید که تکنیک کلاژ را باز شناسند. دربارهٔ حسی که هر جسم کلاژ در مخاطب ایجاد می‌کند صحبت کنید، بگویید چرا فکر می‌کنند تصویرگر از این مواد استفاده کرده است و دربارهٔ حسی که این بافت به هنگام لمس آن جسم در عالم واقعی ایجاد می‌کند، صحبت کنید. از بچه‌ها بپرسید که آیا تصویرهای کلاژ، داستان را بهتر کرده است یا نه.

تجربه با تکنیک‌های سادهٔ کارتون یا کاریکاتور راه دیگری است که کودکان می‌توانند مهارت‌های هنری خود و حساسیت‌های زیبایی شناختی خود را ارتقاء بخشند. کودکان سبک کارتونی را بسیار دوست دارند و از دیدن شخصیت‌های کارتونی در تلویزیون یا کتاب لذت می‌برند.

کودکان پس از تجربه با کارتون‌های خود، می‌توانند با درک و شناختی جدید به کتاب‌های تصویری با سبک کارتونی به وسیلهٔ نقاشان شناخته شده نگاه کنند. از کودکان بخواهید که درباره‌ی این که چگونه کارتون‌ها مکمل متن می‌شوند، صحبت کنند و این سبک را با سبک‌های دیگر مقایسه کنند. همچنین از بچه‌ها بخواهید که داستان بنویسند و با سبک کارتونی آن را تصویرگری کنند. کودکان از این که خود بتوانند کتاب‌های کارتونی خلق کنند و یا کتاب‌های در قطع روزنامه به شکل گروهی تصویرهای کارتونی بکشند، لذت می‌برند.