دوستی‌های گمشده
متخصصان از آسیب‌های تغییر محله زندگی و مدرسه می‌گویند:
افراد وقتی از سن کم، دوران کودکی خود را در محله یا مدرسه ای می‌گذرانند که دوستان زیادی دارند به بودن در کنار آنها عادت می‌کنند و از لحاظ فکری و عقاید با یکدیگر همدل و همفکر می‌شوند. به تدریج تضادها و اختلاف سلایق در آنها کمرنگ تر می‌شود تا جایی که فکر جدایی و دور شدن از دوستان در محله و همکلاسی‌ها در مدرسه آنها را آزار می‌دهد.
آسیب‌های روحی و روانی همچنین مشکلات اجتماعی در پی این جدایی‌ها به وجود می‌آید و تا یافتن گروه‌های دوستی جدید ممکن است احساس تنهایی و انزوا به افراد غلبه کند و آینده خانوادگی، شغلی و اجتماعی‌شان را با چالش رو به رو سازد.همان طور که محیط مدرسه و گروه همسالان نقش سازنده ای در ساختن شخصیت افراد دارد محل سکونت و زندگی نیز در کامل تر کردن شخصیت تاثیر گذار است. از این رو هر گونه جا به جایی و تغییر در این دو محیط مهم اگر بدون فکر و درنظر گرفتن روحیات کودکان باشد آسیب زا می‌شود.
دور شدن از تعلقات
دکتر امیر رضا چمنی روانپزشک و مدرس دانشگاه در مورد تغییر محل سکونت یا محل تحصیل می‌گوید: این تغییرات و جا به جایی‌ها ممکن است تاثیرات مهمی بر روحیه دانش آموزان بگذارد هر چه این تغییرات بیشتر و عمیق تر باشد آسیب‌های روحی ناشی از آن افزایش پیدا می‌کند. گاهی اوقات تغییرات در سطح یک کلاس یا مدرسه است اما در برخی موارد جا به جایی در محل سکونت پیش می‌آید که باعث استرس در کودکان می‌شود.
از پیامدهای منفی این نوع جا به جایی می‌توان به از دست دادن دوستان قدیمی و نیز ارتباطات اجتماعی و فقدان حمایت‌های عاطفی دوستان، استرس ناشی از رو به رو شدن با افراد غریبه و ناشناس (معلمان، همکلاسی‌ها و همسایه) اشاره کرد. استرس ناشی از جدایی از دوستان و فقدان ارتباط موثر با آنها موجب تنش و ایجاد اضطراب از جدایی در کودکان می‌شود. همچنین اگر این جا به جایی‌ها در سطح شهر یا کشور باشد آسیب‌های روحی عمیق تر بوده و تغییرات فرهنگی، تفاوت‌های گویش و لهجه و زبان باعث می‌شود اضطراب افراد چند برابر شود.
این روانپزشک در ادامه می‌گوید: علائم اختلال جدایی وابسته به سن افراد متغیر است. در کودکان زیر سن مدرسه علائم به شکل بهانه گیری، گریه کردن، بی قراری، اختلال خواب، دردهای پراکنده و به شکل کابوس‌های شبانه با موضوع از دست دادن والدین بروز می‌کند. اما در کودکان و نوجوانان در سنین مدرسه به شکل بی قراری و تمایل نداشتن رفتن به مدرسه، افت تحصیلی، پرخاشگری و به شکل تخیلات و رویاهای آشفته و با نگرانی شدید دوستان و هراس از دست دادن والدین همراه است. دکتر قربانعلی ابراهیمی جامعه شناس و مدرس دانشگاه بیان می‌کند: به طور طبیعی قرار گرفتن افراد در محیط‌های اجتماعی باعث ایجاد یک سری تعلقات در آنها می‌شود و بر اساس این تعلقات روابط اجتماعی برقرار می‌شود و شبکه‌های گروهی شکل می‌گیرد.
این شبکه‌های گروهی تحت عنوان دوستان، خانواده، همکلاسی‌ها در مدارس و افراد یک محله شکل می‌گیرد. همه افراد روی این روابط اجتماعی حساب می‌کنند و این روابط را امروزه به عنوان سرمایه‌های اجتماعی می‌شناسند. آن دسته از افرادی که روی روابط اجتماعی خود حساب باز کرده‌اند و سرمایه‌های اجتماعی زیادی را اندوخته‌اند از دست دادن آنها برایشان دور از انتظار و آسیب زا به شمار می‌رود. از دست دادن روابط باید در شرایط مقتضی و خاص پیش آید تا آسیب‌های کمتری را بر جا گذارد.
این جامعه شناس در ادامه بیان می‌کند: وقتی افراد با یکدیگر در قالب همسایه، دوست، همکار یا همکلاسی قرار می‌گیرند به خاطر رابطه اجتماعی اعتماد میانشان به وجود می‌آید از این رو اگر اعتماد به راحتی از دست برود تا ارتباط جدیدی شکل بگیرد و شبکه‌های ارتباطی در مدرسه جدید ساخته شود و در اثر آن اعتماد تولید شود افراد در این میان به فرصت و زمان زیادی نیاز دارند در این فاصله گذار از محله و مدرسه به مکان جدید افراد به ویژه کودکان در سنین مدرسه احساس خلامی کنند و نداشتن سرمایه‌های اجتماعی به طور طبیعی این احساس خلارا در آنها به وجود می‌آورد.
امروزه به دلیل پیچیده تر و بزرگ‌تر شدن جامعه و کاهش روابط خانوادگی همچنین دور شدن افراد از یکدیگر به دلیل شرایط و نحوه زندگی تعاملات به ویژه ارتباطات صمیمی کمی در سن و سال دانش آموزان و در مدرسه کاهش پیدا کرده است و به راحتی نمی‌توان اعتماد و سرمایه ای جدید را شکل داد.برخی افراد توانایی تشکیل گروه‌های جدید را دارند و به راحتی ارتباط برقرار می‌کنند و ارتباط سریع با دیگران باعث می‌شود خلاهای عاطفی آنها در زمان کوتاه تری پر شود.
عوامل استرس زا
ویژگی‌های سرشتی کودکان یکی از عوامل موثر و تشدید کننده اضطراب جدایی از دوستان یا تغییر در محل سکونت به شمار می‌رود. معمولاً دانش آموزانی که کمرو هستند و از جمع و گروه کناره گیری می‌کنند یا به والدین خود وابسته هستند بیشتر در معرض این نوع استرس ها قرار می‌گیرند و نمی‌توانند به راحتی به محیط مدرسه یا محل سکونت جدید عادت کنند از این رو مدام این نوع استرس و اضطراب را با خود دارند.
یکی دیگر از عوامل موثر عوامل محیطی است برخی والدین به خاطر اضطرابی که دارند به شکل افراطی از فرزندان خود محافظت می‌کنند و کودکان را وابسته به خود بار می‌آورند آنها اغلب در موقعیت‌های استرس زا اضطراب خود را به فرزندان منتقل می‌کنند و دانش آموز هنگام رفتن به مدرسه علائم شدید مانند خلق غمگین و افسرده و ترس را از خود نشان می‌دهد.
دکتر ابراهیمــــی، جامعه شناس در همین حال می‌گوید: برخی از کودکان توانایی ضعیفی در برقراری ارتباط دارند و دیرتر می‌توانند دوست جدید انتخاب کنند و چون توانایی تشکیل گروه را ندارند از این رو پایه‌های اعتماد در آنها سست می‌شود و این آسیب‌ها مانع از رسیدن آنها به اهداف خود می‌شود. اگر کودکان در محیط مدرسه دنبال کسب موفقیت باشند داشتن دوستان صمیمی برای رسیدن آنها به اهدافشان کمک کننده است. همچنین برخی معلمان ارتباط دوستانه ای با شاگردان خود دارند و این صمیمیت باعث پیشرفت درسی در آنها می‌شود. اما اگر برای برقراری رابطه دیر اقدام کنند ممکن است در طول زمان دچار افسردگی شوند و در محیط خانواده، مدرسه و محله در روابط بین فردی دچار مشکل شوند.
این جامعه شناس با اشاره به نقش والدین و اعضای بزرگ‌تر خانواده در پر کردن خلاهای دانش آموزان در تغییر مدرسه یا محل سکونت می‌افزاید: والدین باید تلاش کنند شبکه‌های روابط فرزندان کمتر از دست برود و جابه جایی مدرسه یا محل زندگی تا جایی که امکان دارد کمتر اتفاق بیفتد مگر در شرایطی که خانواده مجبور به تغییر است.به هر حال اگر این روابط به هر دلیلی گسسته شود کسانی که توانمندی بیشتری دارند می‌توانند با شرایط جدید کنار آیند اما والدین باید به نحوی تا شکل گرفتن روابط جدید نقش آفرینی کرده و ارتباطشان با فرزندان قوی تر شود.
همچنین در کسب اعتماد دیگران کودکان را یاری کنند تا دچار اشتباه نشوند گاهی اوقات ممکن است به دلیل همین اعتماد زود هنگام دچار آسیب شوند. همواره کمک گرفتن از نهادهایی که در مدرسه متولی آموزش و تربیت کودکان هستند در این خصوص کمک کننده است تا دوست یابی و اعتماد به شبکه‌های جدید به شکل صمیمی شکل گرفته و احساس تنهایی و انزوا در آنها کاهش پیدا کند.
دکتر چمنی تصریح می‌کند: بخشی از این استرس ها طبیعی به نظر می‌رسد و با گذشت زمان و با آشنایی کودک با افراد غریبه این اضطراب‌ها کاهش پیدا می‌کند. یکی از اقدامات مهم والدین در جهت پیشگیری از اضطراب ایجاد آمادگی ذهنی و روحی قبل از جا به جایی محل زندگی یا مدرسه است همچنین حضور والدین در کنار فرزندان در روزهای اول مدرسه و تشویق قاطعانه حضور کودک در مدرسه تا حدی استرس ناشی از جدایی را در آنها کاهش می‌دهد.
در صورت ترس و امتناع کودک از رفتن به مدرسه انجام یک برنامه افزایش تدریجی زمان ماندن کودک در محل تحصیل و کاهش تدریجی زمان خود والدین در مدرسه پیشنهاد می‌شود تشویق و ترغیب والدین، مربیان و معلمان زمینه اضطراب را کاهش می‌دهد.
منبع
روزنامه ایران, شماره ۵۲۷۰, به تاریخ ۹۱/۱۰/۱۹, صفحه ۱۵
لینک کوتاه