فعالیت‌های سوادآموزی مناسب برای آموزش به کودکان در فضای مجازی
آفرینش داستان و ساخت کتاب
این روزها آموزش مربیان به کودکان تنها از راه فضای مجازی ممکن است. می‌خواهم برخی از فعالیت‌هایی را معرفی کنم که به صورت آنلاین با همراهی بچه‌هایم پیش می‌برم و از ظرفیت‌های این فضا استفاده می‌کنم. بنابراین پا را فراتر از گفتن دیکته و چک کردن تمرین‌های کتاب درسی بچه‌ها بگذارید و با همراهی هم دست به خلق آثار ادبی بزنید؛ همان‌طور که ما در کنار هم پیش رفتیم. توجه داشته باشید حتی اگر مربی نباشید و والدین کودکی باشید که اکنون روزهای متمادی در خانه به سر می‌برد، می‌توانید این فعالیت سوادآموزی را با کودکتان انجام دهید و مطمئن باشید گام بزرگی در جهت سوادآموزی وی، با هر رویکردی که دارید، برداشته‌اید. کودکان من کلاس اولی هستند اما این فعالیت را می‌توانید با کودکان کلاس دومی و سومی نیز در مراحلی پیشرفته‌تر و از لحاظ ادبی غنی‌تر انجام دهید.
ساعتی که ما با بچه‌ها دور هم جمع می‌شویم ساعت ۱۷ است. عنوان این ساعت را گذاشته‌ایم «ساعت دورهمی» که تا ساعت ۱۸ یعنی یک ساعت به طول می‌انجامد. تلاش می‌کنیم در این یک ساعت بخشی از آموزش‌مان را در قالب گفت‌وگو و بازی و فعالیت با کودکان پیش ببریم. با آغاز ساعت فعالیت، ابتدا کامل برای بچه‌ها توضیح دادم که قرار است چه کنیم (در ادامه مراحل را توضیح خواهم داد) و سپس فهرست نام کودکان را نوشتم و نوبت هر یک را مشخص کردم و قرارهای بازی را که باید رعایت کنند مرور کردم تا در طول فعالیت، بی‌نظمی پیش نیاید.
شرح فعالیت:
در آغاز تصویر شخصیتی را برای بچه‌ها فرستادم؛ تصویر گربه‌ای رنگارنگ که قرار بود شخصیت اصلی داستان‌مان شود. برای من مهم است کودکانم با انواع گوناگون تصویرگری‌ها روبه‌رو شوند؛ بنابراین به تصویرگری کتاب داستان‌هایی که تاکنون خوانده‌اند بسنده نکردم و تصویر تازه‌ای که تاکنون ندیده بودند را نشان دادم. به بچه‌ها گفتم رولد دال را یادتان هست؟ (ما پیش‌تر در مدرسه بارها کتاب‌های رمان رولد دال را در کنار هم خوانده بودیم و بچه‌ها این نویسنده را به‌خوبی می‌شناختند و دوستش داشتند) امروز می‌خواهیم مثل رولددال شویم و با هم یک داستان خلق کنیم. توجه داشته باشید زمانی‌که کودکان را به جای نویسندگان مشهوری که می‌شناسند، قرار می‌دهیم، جدیت کار برای آنان صدچندان می‌شود و خود را در جایگاه خالق یک اثر می‌بینند.
در ادامه به آن‌ها توضیح دادم داستان‌مان باید از یک نقطه «آغاز» شود و در یک نقطه «پایان» یابد بنابراین مهم است که بتوانیم تمامش کنیم. شخصیت اصلی داستان‌مان این گربه خواهد بود اما خود گربه هم نمی‌داند قرار است چه بر سرش بیاید. بیایید با همراهی هم قصه‌اش را بسازیم (با گفتن این جمله‌ها، بخشی از عناصر داستان شامل شخصیت، نقطه آغاز و نقطه پایان را با کودکان مرور کردم).
سپس قرارها را با هم مرور کردیم:
مربی نفر نخستی است که داستان را با یک جمله آغاز می‌کند. سپس هر کس به نوبت جمله‌ای می‌گوید که یا در پیوند با جمله پیشین باشد یا با کل داستان پیوند داشته باشد. هر کس ابتدا جمله‌اش را به صورت پیام صوتی در گروه می‌فرستد و پس از تأیید مربی، تایپ کردن جمله‌اش را آغاز می‌کند. در ارتباط با تایپ کردن دو نکته اهمیت دارد:
- نخست اینکه برای کودکانی چون کودکان کلاس من که هنوز مهارت نوشتن را به صورت کامل فرانگرفته‌اند، ابتدا یک بزرگ‌سال جمله‌شان را روی کاغذ می‌نویسد و سپس کودکان از روی نوشته ایشان جمله را تایپ می‌کنند و در گروه می‌فرستند.
- دوم اینکه تایپ کردن در فراگیری مهارت سوادآموزی کودکان تأثیر بالایی دارد اما مهم است که آن را به فرآیندی معنادار برای کودکان تبدیل کنیم و بی‌هدف به تایپ کردن نپردازند. ما با طراحی این‌چنین فعالیت‌هایی، تایپ کردن را برای کودکان معنادار می‌کنیم.
پس از آنکه هر کودک جمله‌اش را می‌گوید، نوبت به کودک دیگر می‌رسد. مربی جمله‌هایی را که از سوی کودکان تایپ و فرستاده می‌شود، به ترتیب کنار هم می‌چیند. هر بار که نوبت به کودکی می‌رسد، خوب است که مربی داستان را از ابتدا برای او بخواند تا در ذهنش مرور شود و بتواند جمله‌ای مرتبط با داستان بسازد.
لازم به یادآوری است که مربی در اینجا نقش تسهیلگر را دارد و به کودکان در ساختن داستان کمک می‌کند. با این هدف، اگر کودکی جمله‌ای بی‌ربط گفت مربی می‌تواند به او در اصلاح جمله کمک کند (اصلاً به کودکان نمی‌گوییم این جمله خوب نیست یا غلط است، فقط با دادن پیشنهادهایی در جزئیات جمله و نه کلیات، به او کمک می‌کنیم جمله مرتبط بسازد). خوب است اگر شرایطی فراهم شود تا کودکان همدیگر را اصلاح کنند و به هم پیشنهاد دهند. همچنین در پایان مربی لازم است به کودک نفر آخر تاکید کند که جملهٔ او جمله پایانی داستان است و باید با این جمله داستان را به پایان برساند.
پس از پایان این فعالیت و شکل‌گیری داستان، به کودکان گفتم که ما همین الان همانند رولد دال یک داستان ساختیم. سپس به آن‌ها یادآوری کردم که در بیشتر کتاب‌های رولددال، در کنار نام او، نام کوئنتین بلیک آمده است که تصویرگر قصه‌های رولد دال است. ما الان توانستیم مثل رولد دال داستانی را «خلق» کنیم. حالا می‌خواهیم همانند دوست همیشگی‌اش کوئنتین بلیک، برای داستان‌مان نقاشی بکشیم.
بنابراین از بچه‌ها خواستم پس از دورهمی، روی این داستان متمرکز شوند و آن را با انجام فعالیت‌های زیر تبدیل به یک کتاب کنند:
۱. تصمیم بگیرند که کتابشان چند صفحه داشته باشد. آیا هر جمله را در یک صفحه جای می‌دهند و برایش تصویرگری می‌کنند یا چند جمله مرتبط را در یک صفحه جای می‌دهند.
۲. در کدام بخش برگه جمله را می‌نویسند و در کدام بخش نقاشی می‌کشند. آیا دوست دارند نوشته‌ها را وسط نقاشی‌ها بکشند یا برای آن کادر جداگانه درست کنند. از آن‌ها خواستم برای ساختن کتابشان و کشیدن نقاشی‌ها، به چند تا از کتاب‌های داستان‌شان در خانه سر بزنند و ببینند هر یک با چه سلیقه‌ای درست شده و پس از آن انتخاب‌شان چه خواهد بود.
۳. برای کتابشان حتماً جلد درست کنند. روی جلد اسم تصویرگر و نویسنده‌ی کتاب را بنویسند. برای کتابشان عنوان انتخاب کنند و سپس برای جلد تصویر بکشند.
۴. همچنین به بچه‌ها تاکید کردم که می‌توانند به دلخواه خود ابتدا یا انتهای داستان یا برخی جمله‌ها را تغییر دهند یا به داستان جمله‌هایی را بیفزایند.
۵. توجه داشته باشید که کودکان در مراحل ساخت کتاب به همراهی بزرگسالان نیاز خواهند داشت. پس روند انجام فعالیت را برای پدر و مادرها نیز توضیح دهید.
درنهایت داستانی که کودکان کلاس با همراهی من ساختند، داستان زیر است:
«سلام
اسم من دَری دَربان است و دربان یک رستوران هستم. (جمله مربی)
من کار در رستوران را دوست دارم.
من خوشحالم برای این که مشتری زیادی داریم.
من خوشحالم چون تو رستوران ما انواع غذاهای دریایی ساخته می‌شود.
من مشتری‌ها را راهنمایی می‌کنم که برن روی صندلی بشینن.
من بعد از کارم با آشپزها یک پرس غذای دریایی می‌خورم.
من بعداز غذا دوباره برمی‌گردم به نگهبانی، یک شب دزدی آمد و می‌خاست* پول ما را بدزدد. من دماغش را گاز گرفتم.
همین طور مراقبم که موشی‌ها پایشان را به رستوران ما نگذارند وگرنه دیگر هیچ مشتری به رستوران ما نمی‌آید.
و یک شب موشی آمد و من با جارو برقی زدم تو کله‌اش بعد فرار کرد.
به خاطر نگهبانی‌های خوب من رستوران ما در محله اول است.»
*بر اساس سیستم آموزشی‌ای که ما دنبال می‌کنیم، این موقع از سال خیلی روی اشتباهات نوشتاری بچه‌ها تمرکز نمی‌کنیم و بر تصحیح آن پافشاری نداریم.
دیگر تصاویر
نویسنده
لینک کوتاه