رهنمودهایی برای رشد زبانی کودکان
چه چیز بهتر از این که در تعطیلات، برنامه هایی برای فعالیت مشترک با فرزندان خود سپری کنید! به این معنی که به همراه کشف محیط های جدید، فرصت بسیار مناسبی به وجود می آید که رشد زبانی فرزندتان را پرورش دهید.
چند پیشنهاد:
واژگان
محیط های تازه، تجربه های تازه و صد البته، واژه های تازه! بازدید از کشتزار، باغ وحش، یا پارک جنگلی، می تواند فرصت هایی برای یافتن واژه های نو پدید آورد. گنجینه ی نام‌ها را در نظر داشته باشید (نام جانوران، درختان، ماشین آلات کشاورزی و غیره)، اما فعل ها و صفت هایی را هم که امکان توصیف دقیق تر کارکردهای ویژه ی این مکان های جدید را فراهم می آورند، از یاد نبرید.
پس از بازدید، بازی بیست سؤالی هم شاید خالی از لطف نباشد. به این روش می توان آموخته های محیط تازه را به خوبی در ذهن کودک نشاند و در همین حال، رده بندی یا طبقه بندی را در ذهن کودک ایجاد کرد:
-پسرم با اسم حیوانات باغ وحش بیست سؤالی بازی کنیم؟
-بله! من شروع می کنم. بزرگه و چهار تا پا داره.
-فیل؟
-نه، فیل نیست. رنگش قهوه ایه!
-خرس؟
-نه، شاخ داره. توی چمنزار زندگی می کنه.
-آها، فهمیدم! گاومیشه! حالا نوبت منه. یک پستاندار گوشتخواره.
-خرسه؟ خرس گریزلی؟
نه، یک پستاندار آبزیه!
-دلفینه؟
-نه! آبزیه، ولی می تونه بیرون از آب هم زنده بمونه. تو مناطق قطبی زندگی می کنه.
-آهان، فهمیدم! فوکه!
در اینجا، فرزند شما به ویژگی هایی مانند شکل ظاهری و محل زندگی جانور توجه خاص می کند تا شما بتوانید نام آن جانور را حدس بزنید که همان رده بندی است. پدر یا مادر به نوبه ی خود، چندین شاخص طبقه بندی چون پستاندار، گوشتخوار یا آبزی بودن را بیان می کند. توانایی طبقه بندی، در مراحل رشد زبانی دیرتر آشکار می شود، چرا که مفهومی انتزاعی است. اما به تدریج بستری را که واژگان کودک از آن گسترش خواهد یافت، پی می‌ریزد.
بنابراین جالب است که به محض یافتن فرصتی مناسب، این گونه مفاهیم را به کودک بشناسانیم. تهیه ی فهرست (از جانوران مشاهده شده، میوه های خورده شده، و پیک نیکی که در راه است) روش جالب دیگری برای تمرین طبقه بندی و همچنین دسترسی به واژگان است (کنشی شامل جست و جو و یادآوری واژه های دقیق). هنگامی که واژه ای نوک زبان شماست، به طور موقت در دسترسی به واژگان دچار مشکل شده اید.
عمل نام بردن چندین واژه از گونه ای مشخص، "فراخوان واژگان" نام دارد و همان کاری است که هنگام بازی یادآوری بیشترین موارد ممکن از گونه ی خاص، انجام می دهیم. باز هم به طور مشابه، می توان فهرستی از چیزهای دیگری به جز نام‌ها آماده کرد. مثلاً، اگر می خواهیم با خود توپی همراه ببریم، می توانیم فهرستی از کارهایی که می‌توان (یا نمی‌توان) با آن انجام داد، تهیه کنیم.
حافظه‌ی شنیداری
بازی های سرگرم کننده ای می توان با کودکان انجام داد که به پرورش حافظه ی شنیداری کمک می کنند. یکی از آن ها بازی "به مسافرت می روم و با خودم می برم ..." است، که در آن هر یک از شرکت کنندگان باید فهرست اشیایی را که نفر پیش از وی برشمرده است، تکرار کند و یک شیء دیگر هم به آن ها بیفزاید. اگر تنها کمی خلاقیت داشته باشیم، این بازی به ظاهر ساده می تواند نسخه های بسیار گوناگونی داشته باشد: من به بازار می روم و می خرم ... ؛ من به استخر می‌روم و ...؛ من به فضا می‌روم و می بینم ...؛ من به شکار اژدها می روم و با خودم می برم ... . می بینید که بی شمار امکان تنوع وجود دارد!
فعالیت دیگری که می تواند حافظه‌ی شنیداری را تقویت کند، صد البته یاد گرفتن ترانه‌های کودکانه و آوازهاست. چهارچوب آهنگین یا ضرب دار همراه با این ترانه ها، به گونه ای به یادگیری کمک می کند و اجازه می دهد کودک (یا بزرگسال!) دنباله ی کلماتی بلندتر از آن چه را که در حالت عادی می تواند، به خاطر سپارد. و از آنجا که سفر با خودرو ممکن است طولانی و گاه بسیار طولانی شود، آموختن ترانه ها و آوازهای تازه به فرزند دلبندمان می تواند خیلی سرگرم کننده باشد. یا گاه برگشتن به آوازهای قدیمی تر، برای پرهیز از تحمل تکرار یک ترانه در ۱۲ ساعت...
پیشنهادی دیگر برای سفر در خودرو، گوش دادن به رادیو همراه با کودکان است (اخبار، گزارش های زنده ی ورزشی یا هر برنامه ی دیگری که دوست داشته باشید). سپس، از بچه ها درباره ی آنچه شنیده‌اند، سؤال کنید. مثلاً، "بیشترین دمای هوا امروز چقدر است؟"
آگاهی آوایی
آگاهی آوایی، به معنی درک این آگاهی که گفتار از آواهای مجزا ساخته شده است، اثری تعیین کننده بر یادگیری خواندن و در پی آن نوشتن دارد. برای پرورش آگاهی آوایی، کافی است نمونه های پیشنهادی بالا را با افزودن قیدی از نوع دیگر، مانند صدای اول واژه یا وزن آن، به کار ببرید. معجزه می کند!
مثلاً می توانید مؤلفه ای آهنگین به بازی جانوران باغ وحش اضافه کنید:
دیدم یک خرس... می خورد با حرص
دیدم یک فیل...دستش زنبیل
دیدم دلفین... می کرد فین فین
بازی "مسافرت می‌روم"، را می‌توان با موضوع "به مریخ می روم و می بینم..."، و مثلاً با کلماتی که با میم شروع می شوند، انجام داد. یا حتی بهتر: چیزهایی که در سیاره مریخ یافت می شوند و با میم شروع می شوند، را نام ببرید: مریخی، ماهواره،... و سپس، آن هایی که پیدا نمی شوند، را: دمپایی، سبد،...
و لازم به یادآوری نیست که گذاشتن کلمات تازه به جای واژه های پیشین ترانه های محبوب کودکتان می تواند برای او بسیار سرگرم کننده و گیرا باشد.
مترجم
نویسنده
منبع
لینک کوتاه