آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت و بازی‌های حدسی و گمانه‌زن
اگر می‌خواهیم کودکان در پرسانه گشایی یا روش‌های حل مسئله توانا شوند باید با آن‌ها فعالیت‌ها و بازی‌های گمانه زنی یا حدس زدن انجام داد. گمانه زنی یا حدس بخشی از راه‌برد حل مسئله است که در دانش ریاضی از آن به گستردگی استفاده می‌شود. ریاضیدان‌های بزرگ تا پژوهشگران علوم ریاضی به خوبی می‌دانند یک ذهن پویا باید بتواند برای اثبات درستی یک مسئله حدس بزند تا به نتیجه برسد. حدس زدن نشانه این است که برای حل مسئله تنها یک راه وجود ندارد و راه‌ها و البته بیراهه‌ها هم وجود دارد که حدس و گمانه زنی کمک می‌کند که در ذهن رسیدن به پاسخ را مرور کنیم پیش از آن که بخواهیم به آن برسیم. در حقیقت گمانی زنی و حدس زدن گونه‌ای الگو و مدل سازی ذهنی است تا بتوان از راه آن به پاسخ‌های ریاضی رسید. یک مسئله همیشه بخشی مجهول با خود دارد که هر جوینده‌ای می‌کوشد که این مجعول را معلوم کند. معلوم کردن اما آسان نیست. نیاز به درک قطعات کلیدی اطلاعات مورد نیاز برای یافتن پاسخ دارد. این ممکن است مستلزم چندین بار بررسی و مدل سازی برای حل مسئله باشد. پیش از این که کودکان به دوره منطقی «حدس و بررسی» که جزیی از راه‌برد حل مسئله است بشوند بهتر است آن‌ها را با فعالیت‌ها و بازی‌های حدسی یا گمانه زن آشنا کنیم.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت و بازی با خمیر و گل رس
فعالیت‌ها و بازی‌های گمانه زن می‌تواند از پرسش‌های ساده شروع شود و به فعالیت‌ها و بازی‌های پیچیده‌تر برسد. هنگامی که ما چنین پرسش‌هایی از کودکان می‌کنیم به سادگی داریم گمانه زنی را در آن‌ها پرورش می‌دهیم
- اگر گفتی من چند سال ام است؟
- اگر گفتی زیر این سبد چند سیب است؟
- اگر گفتی در مشت من چند آب نبات است؟
کودکان می‌توانند دو گروه دو نفره شوند. و بعد هر گروه یک عدد را انتخاب کند. گروه دیگر باید عدد آن‌ها را حدس بزند. برای گروه‌های پیش دبستانی عدد باید تا ۹ باشد و برای کودکان دبستانی بسته به این که در کدام پایه هستند می‌تواند تا صد باشد. البته در عددهای بزرگتر باید قانون‌های خاص خود را گذاشت. برای نمونه دهگان‌ها یا عددهای زوج یا عددهای فرد. یا عددهایی که یکان آن‌ها بالاتر از ۵ یا زیر ۵ باشد.
یکی دیگر از بازی‌های جهانی که کودکان به شدت به آن علاقه دارند بازی معروف به «بیست سوالی» است که در همه فرهنگ‌ها وجود دارد. این بازی اگر برای کودکان پیش دبستانی است می‌توان به ده سوالی کاهش داد که ساده‌تر شود. در این بازی کودک یا کودکان باید آن چیزی که انتخاب شده است حدس بزنند. برای نمونه ما تخم مرغ را انتخاب می‌کنیم. راه نما برای پرسش‌ها می‌تواند چنین باشد:
- از خوراک‌ها و مقوی است
- .......
- نه گیاهی است نه گوشتی
- ..............
- همه وقت می‌شود آن را خورد. صبح و ظهر و شب
- ...........
- در آب هم می‌پزند و با روغن هم درست می‌شود.
- ......................
- (کلید برای رسیدن به پاسخ) رنگ اش سفید و زرد است
- .................... (تخم مرغ)
زیر کدام هستم تو حدس بزن!
در بازی «زیر کدام هستم تو حدس بزن!» یک بازیچه مانند خرسک انتخاب می‌کنیم و زیر یکی از لیوان‌های شماره‌دار می‌گذاریم. کودکان باید حدس بزنند که خرسک زیر کدام لیوان است. گاهی می‌توانیم شمار خرسک‌ها را دو تا کنیم که در یک حدس گفته شود که کار خیلی سخت‌تر می‌شود اما هیجان بیش‌تری دارد.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه بازی با تاس
بازی با لیوان و مهره
یکی از بازی‌های جذب که شکلی از پیش بینی و گمانه زنی دارد با چند لیوان مناسب که خطر شکستن ندارد مانند لیوان یک بار مصرف یا لیوان‌های پلاستیکی انجام پذیر است. چندین مهره و دو تا سه لیوان. این بازی می‌تواند حتا با حضور یک کودک و البته تا سه کودک انجام شود. بازی گردان مهره‌ها را زیر لیوان می‌کند و کودک یا کودکان باید شمار آن‌ها را حدس بزنند. این بازی را خود کودک هم می‌تواند به عنوان بازی گردان انجام دهد که برای او هیجان انگیزتر است. در این بازی نه تنها شماردن که گمانه زدنی و آمار و احتمال هم به کار گرفته می‌شود.
بازی «به نظرت کدام سنگین‌تر است؟»
برای این که تخمین زدن که گونه گمانه زنی و حدس است به کودکان خردسال یاد بدهیم بهتر است هم ترازوی کاردستی درست کنیم. در این ترازوها چیزهایی مانند بادام یا پسته و مهره را در کنار کودک می‌گذاریم و ابتدا از او می‌خواهیم بگوید کدام سبک‌تر یا سنگین‌تر است. بعد آن را در برابر چشمان اش وزن می‌کنیم. کفه ترازویی که پایین‌تر آمد سنگین‌تر است. به این سبک کودکان هم با وزن کردن آشنا می‌شوند و هم وزن و چگالی هرچیزی را در پیرامون خودش می‌شناسد.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت و بازی‌های دست‌ورزی و کاردستی
بازی گمان زن حسی– لمسی
بازی گمانه زن حسی و لمسی به کودکان اجازه می‌دهد که تجربه شناخت اشیا را بدون چشم تجربه کنند. بافت، پستی و بلندی‌ها، برجستگی و فرورفتگی‌ها، کشیدگی و کوتاهی‌ها همه این‌ها می‌تواند از راه دست لمس و درباره نام و شکل آن‌ها گمانه زده شود. این فعالیت و بازی برای درک و شناخت ابعاد و شکل‌ها به کار می‌رود. در این بازی بسته به این که هدف چه باشد می‌توان از شمارش تا شکل و بعدها را به کار گرفت. نمونه تصویر زیر بازی شناخت جانوران و شمارش آن‌ها است.
در جستجوی گنج
هدف:
تقویت جستجوگری و حس کنجکاوی در کودک
مفهوم گنج را از ساده‌ترین شکل آن برای کودکان پیش دبستان شروع کنید. یک جعبه‌ی دربسته که می‌تواند توی آن چیزی باشد که کودک بتواند گمانه بزند. مانند اسباب بازی‌های خود او. این کار برای آمیختن فکر، خیال و گمانه است. کسی که دنبال گنج است ابتدا به گنج فکر می‌کند و درباره آن تخیل می‌کند.
می‌توان از کودک پرسید که تو دوست داری گنجی که پیدا کنی توی آن چه باشد. پرسشی که کودکان می‌دهند گاهی ممکن است غافل گیرکننده باشد. در این وضعیت مربی و آموزگار باید بتواند وضعیت را در اختیار بگیرد. گاهی کودکی که مادرش دور از خانه است یا مادر ندارد ممکن است در برابر این پرسش‌ها بگوید مادر. برای همین روند گنج را از اول باید مشخص کرد که چه چیزهایی می‌تواند گنج باشد. در گام‌های بعدی درباره چیزهایی که کم یاب یا نایاب هستند در پرسش‌های گفت و گویی بیاید.
- گنج ها کجا هستند؟ زیر زمین؟
درباره مفهوم زیر و بالا یا توی زمین و بیرون زمین می‌توانید گفت و گو کنید. گنج ها می‌توانند در جاهای قدیمی مانند خانه‌های قدیمی یا کاخ‌ها باشند.
- چرا گنج ها دور از چشم هستند؟
مرحله بالاتر پنهان کردن یک جعبه و چیزی که درون آن است. اگر در فضای خانه است که می‌شود یک گوشه خانه و پشت اسباب‌های دیگر پیدا کرد که کودک بتواند آن را سرانجام پیدا کند.
برای رسیدن به گنج باید کلیدهای ویژه داشت. گنج یاب ها به طور معمول متن‌ها یا راه نماهایی دارند که می‌گوید گنج کجاست.
- ما برای بازی گنج مان چه چیزهایی را می‌توانیم کلید کنیم؟
وسایل مورد نیاز:
1 - یک جعبه از هر جنسی که دارید چوبی، فلزی یا ...
سعی کنید جعبه را با کودک به زیبایی تزیین کنید تا مانند جعبه گنج شود.
2- قطعه‌های کاغذ رنگی
شیوه پیشبرد:
1. روی قطعه‌های کاغذ تصاویری از سرنخ‌ها را بکشید به عنوان مثال عکس رایانه را بکشید که این به کودک می‌گوید که سر نخ بعدی جایی نزدیک رایانه است
2. هر سرنخ را در جای مخصوص خودش بگذارید.
3. اولین سرنخ را به کودک بدهید.
1. تعداد این کارت‌ها را می‌توانید با توجه به سن کودک افزایش دهید.
2. پس از آن کودک با استفاده از سرنخ‌ها به جعبه‌ی گنج می‌رسد. توجه کنید برای تشویق کودک، هدیه‌ای در جعبه بگذارید.
در آموزک بخوانید: آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت و بازی‌های انگشتی
حدس بزن، کدام یکی گم شده است؟
هدف:
کمک به کودک برای فعالیت گمانه زنی، تقویت حافظه، تمرین شمارش و الگوها
نیازمند به:
اسباب بازی‌های کوچک یا تکه‌های لگو در رنگ‌های مختلف.
شیوه پیشبرد:
1. اسباب بازی‌ها و شکل‌های مختلف را بدون هیچ الگوی خاصی روی میز بچینید. (توجه کنید که بیش‌تر از شش تکه روی میز نگذارید)
2. از کودک بخواهید که آن‌ها را بشمارد.
3. حال کودک چشمانش را می‌بندد و شما باید چندتا از اسباب بازی‌ها را بردارید
4. بعد از اینکه چشمانش را باز کرد از او بخواهید که دوباره بشمارد.
5. اکنون از او بپرسید که کدام یک از اسباب بازی‌ها اینجا نیستند. (تمرین حافظه)
6. اکنون با استفاده از اسباب بازی‌ها یک الگو درست کرده و مراحل قبل را تکرار کنید
7. اکنون که الگو داریم به یاد آوردن تکه برداشته شده آسان‌تر شده است یا نه؟ با کودک در این مورد گفت و گو کنید.
بدون دیدن بشمار!
هدف:
آموزش شمردن به کودک به صورت ذهنی
وسایل مورد نیاز:
1. مداد و یا هر چیز قابل شمارش مانند دکمه و ...
2. جعبه کفش
3. چاقو یا قیچی برای برش جعبه
4. نوارچسب
شیوه پیشبرد:
1. با استفاده از نوار چسب در جعبه را به خوبی بچسبانید و با استفاده از چاقو یا قیچی سوراخی روی جعبه درست کنید.
دقت کنید سوراخ به اندازه‌ای باشد که دست کودک از آن رد شده و به اندازه‌ای نباشد که داخل جعبه دیده شود.
2. وقتی چشم‌های کودک بسته است تعدادی مداد و یا هر چیز قابل شمارش داخل آن بیاندازید.
توجه کنید که از تعداد کم مانند 2 تا شروع کنید.
3. اکنون از کودک بخواهید دست خود را داخل جعبه کرده و با دستانش بشمارد.
این کنش را با شمارهای بیش‌تر تکرار کنید.
فعالیت و بازی حدسی – شمارشی
۹ بشقاب یک بار مصرف دورریز را کنار می‌گذاریم. در سطح روی آن‌ها یا شماره یا خال می‌کشیم. بعد در یک بازی که خودمان شمار بازیکنان را تعیین می‌کنیم بشقاب‌ها را به پشت می‌خوابانیم و از کودکان می‌خواهیم که حدس بزنند که کدام بشقاب چند خال دارد یا چه شمارهای است.
لینک کوتاه