نوشت‌آموز ایرانک ویژه‌ی آمادگى قلم‌گیرى و پیش‌نوشتن

دفتری که برای کودکان گروه سنی پیش‌دبستان تهیه شده است، بخشی از روند سوادآموزی برپایه رویکرد سواد شکوفایی است. در رویکرد سواد شکوفایی، بیداری نوشتاری فرایندی است که گام‌به‌گام و سال‌به‌سال در ذهن کودکان رشد می‌کند تا زمانی فرا می‌رسد که خود کودک باید قلم در دست بگیرد و به نوشتن بپردازد. آموزش نوشتن به کودکان خود روندی ویژه است که یک بخش مهم از آن «‌تقویت مهارت‌های ریزحرکتی و شیوه قلم گیری» است.

خرید نوشت آموز ایرانک – آموزش نوشتن به خط فارسی

آشنایی با مبانی پیش خط

امروزه با تحول گسترده‌ای که در کارکرد و معنای سوادآموزی رخ داده است، روند آموزش خواندن و نوشتن، در بستری فراخ به نام «سواد شکوفایی» قرار گرفته است. سواد شکوفایی اجزا و بخش‌های فراوانی دارد که یکی از آن‌ها «بیداری نوشتاری» است.

خرید کتاب سواد شکوفایی

 بیداری نوشتاری (writing awareness) که به آن بیداری از مواد نوشتاری یا چاپی (print awerness) هم گفته می‌شود، بخشی از پازل گسترده سواد شکوفایی است که جایگاه ویژه‌ای برای خود دارد؛ این که بیداری نوشتاری چه هنگامی در میان کودکان رخ می‌دهد و آیا همراه با بیداری آوایی و بیداری واجی به دست می‌آید، یا نسبت به آن‌ها دیرتر. همه این‌ها بستگی دارد که کودک در کنار کدام بزرگ سال و کجا زندگی می‌کند. زمانی بود که اگر کودک قلم در دست می‌گرفت و روی سطح کاغذی یا هرجای دیگر خط خطی می‌کرد، این نگاشتن‌ها تنها کنشی خودبه‌خودی و پیروی از کنش بزرگ‌ترها فرض می‌شد.

با گذشت دهه‌ها و انجام دادن پژوهش‌های گسترده، کم‌کم این نظر جا افتاد که خواندن و نوشتن مهارتی آنی و زمان بندی‌شده نیست که از نقطه آ و در کلاس آغاز شود و در نقطه‌ی دیگر پایان یابد. بلکه خواندن و نوشتن پیش از هر عامل دیگری در بستر خانواده شکل می‌گیرد. هنگامی که کودک قلم در دست می‌گیرد و مانند بزرگ‌ترها خط را از جهتی به جهتی دیگر امتداد می‌دهد و باز این کار را تکرار می‌کند، به گونه‌ای در فرایند بیداری نوشتاری قرار گرفته است؛ کودک کارکرد قلم و کاغذ را شناخته است و می‌داند قلم را روی کاغذ می‌کشند تا اثری به وجود بیاید. بیداری نوشتاری گاهی در وضعیت خودبه‌خودی انجام می‌شود و گاهی برای آن برنامه‌ریزی شده است. «سواد شکوفایی» همان پیوستاری است که بیداری نوشتاری برنامه‌ریزی‌شده، در چارچوب آن انجام می‌شود.

در سایت آموزک بخوانید: سواد شکوفایی چه نقشی در رشد کودک دارد؟

در فرایند بیداری نوشتاری، نوشت‌آموز ایرانک برنامه‌ریزی شده تا زبان آموزان خردسال بتوانند تجربه آموزش نوشتن به خط فارسی را بیاموزند. در گام نخست از این فرایند، هنگامی که زبان‌آموز کودک شروع به آموزش نوشتن می‌کند، نیاز است پیش از قلم گذاشتن در دستان او، مهارت‌های ریزحرکتی اش سنجیده شود. سنجش توان ریزحرکتی کودکان گروهی از آزمون‌های شناخته‌شده است که کارشناسان مانند کاردرمانگران و مربیان آموزشی با آن آشنا هستند و بسته به وضعیت کودک برخی از آن را برای آزمودن کودک انجام می‌دهند.
توان نوشتن در کودک نوقلم کم‌کم شکل می‌گیرد و وابسته به رشد متناسبِ اندام‌های مغزی، دیداری و عضلانی مانند دست و انگشتان است. کودکانی که توان آن‌ها با هنجارهای رشدی هماهنگ است، در یک گروه قرار می‌گیرند؛ کودکانی که در فرایند این کار، می‌توان ارزیابی درست‌تری از توانایی کودکان در انجام حرکت‌های ریز داشت.امروزه زبان آموزان می‌توانند نوشتن را با قلم یا با صفحه‌کلید ابزارهای دیجیتال انجام دهند. یادگیری هر دو این‌ها به مهارت‌اندوزی و تمرین‌های پیوسته نیاز دارد. آموزش نوشتن با قلم برای هر کودکی اجباری است و بخشی از مهارت‌های فردی او به شمار می‌رود. نوشتن با قلم یا نگاشتن و نقاشی کردن، پدیده‌ای در پیوند با سوادآموزی نیست بلکه این توانایی می‌تواند در روند بعدی زندگی مانند کار با ماشین‌ها و ابزارهای پیچیده یا ماشین‌های دقیق، نمایان شود.

خرید کتاب نوشت آموز ایرانک – آموزش نوشتن الف با و خط فارسی ویژه نوآموزان

روند آموزش خط به زبان آموزان کودک، دو گام به هم پیوسته دارد. گام نخست آشنایی با مبانی پیش‌نوشتن است. برای‌این‌که زبان‌آموز بتواند درست بنویسد، باید که اصول کار را بشناسد. این که خط یک زبان از کدام سو است یا شناخت خود اندام‌های نوشتاری، روندی است که به زبان‌آموزان کمک می‌کند روندی را که می‌پیماید به طور اصولی و درست پیش ببرد.
پیش‌از آن‌که زبان‌آموزان کودک درگیر نوشتن شوند، باید به آموزگاران، مربیان و والدین یادآوری کرد که قلم‌گیری در کودکان فرایندی چندگامی است که در هر گام، کودک بخشی از آن را کامل می‌کند.

شناخت مهارت‌های ریزحرکتی در کودکان

دستان آدمی توانایی انجام پیچیده‌ترین کارها را دارد. این توانایی در تکاملی بلندمدت به دست آمده است. شاید بتوان گفت اوج مهارت‌های ریزحرکتی انسان در ساخت ساعت‌های مچی یا گوهرهای ریزنقش دار خود را نشان می‌دهد. اما توانایی ریزحرکت ها در کودک انسان از چندماهگی شروع و تا دوره بزرگ‌سالی در او رشد می‌کند. نوشتن یکی از گونه مهارت‌های ریزحرکتی است که هر بزرگسالی باید از سازوکارهای آن آگاه باشد تا بتواند زبان آموزان را به درستی هدایت کند. هنگامی که زبان آموز قلم به دست می‌گیرد، درباره این که چه گونه باید به درستی قلم را در میان انگشتان خود بگیرد، آگاهی ندارد. این کار برپایه عادت یا توانایی کودک انجام می‌شود. برای همین همه کودکان به یک شکل قلم در میان انگشتان خود نمی‌گیرند.
هر یک از انگشتان دست در هنگام نوشتن کارکرد ویژه‌ای دارند. در بیش‌تر حالت‌ها، دو انگشت کوچک و کنار آن، نقش انگشتان ثابت و تکیه‌گاه را دارند و روی سطح مانند میز یا هر چیز دیگری گذاشته می‌شوند. سه انگشت شست، اشاره و میانی در نوشتن کارکرد حرکتی دارند و قلم را روی سطح کاغذ یا هر چیز دیگری می‌جنبانند. مهم است که بزرگ سال بداند، در هنگام نوشتن، جنبش مچ در کم‌ترین میزان و جنبش سرانگشتان دست در بالاترین میزان است. هرچه دست در نوشتن کم توان باشد، این جنبش را به سوی مچ می راند تا از عضله‌های مچ کمک بگیرد. همین نکته سبب می‌شود که بدانیم کودک در کنترل ریزحرکت ها برای نوشتن مشکل دارد.

کارورزی با انگشتان دست

برای این‌که کودکان به گام آمادگی نوشتن برسند، نیاز است به توان مندسازی عضله‌های دست و رشته‌های عصبی که درگیر این عضله‌ها هستند، توجه شود. ورزش‌های ساده‌ای که بر حرکت‌های دست و انگشتان متمرکز است، می‌تواند به کودکان کمک کند دستان و انگشتانی تواناتر برای قلم‌گیری داشته باشند. در نظام آموزش و پرورش کشورهایی مانند ما، قاعده براین است که کودکان مادرزاد همه چیز را در ذهن دارند و ما فقط باید تکلیف را بر آن‌ها جاری کنیم. به ندرت دیده شده است که بیداری نوشتن که بخشی از آن در پیوند با ورزش و کارورزی است در مراکز پیش‌دبستانی یا دبستان‌ها انجام شود.

ویژگی‌های نوشت‌آموز ایرانک ویژه کارورزی‌ها و مهارت‌های پیش‌خط

دفتری که برای کارورزی و مهارت‌های پیش‌خط تهیه شده است، هم‌چون آثار دیگری که در موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در حوزه «سواد شکوفایی» و سوادآموزی پایه تهیه شده، برمبنای پژوهش‌های گسترده درباره ویژگی‌های نوشتن به خط فارسی و هدایت کودک به سویی است که در نهایت بتواند خط فارسی را به بهترین و گویاترین شکل بنویسد.

در سایت کتابک بخوانید: سواد شکوفایی: از پژوهش تا عمل/ چه‌گونه کودکان باسواد می‌شوند؟

در این دفتر روند قلم‌گیری به کودک از ساده به پیچیده است. ابتدا راه و روش کشیدن خط‌های بی‌قاعده که کودک در خط‌خطی کردن‌ها با آن آشنا شده است، آموزش داده می‌شود و سپس در هر گام این روند به سوی خط‌های منظم هندسی می‌‌رود.

بخشی از هویت و ساختار هر خطی، خط‌های ایستاده و خوابیده یا عمودی و افقی هستند. تسلط کودک برای کشیدن این خط‌ها سرانجام در نوشتن نویسه‌های الف‌بای فارسی مانند «آ» و «م» خود را نشان می‌دهد.

پس از آموزش خط‌های ایستاده و خوابیده، نوبت به خط‌های خمیده می‌رسد. هندسه خط فارسی و عربی ‌بیش از همه برپایه این خط‌ها ساخته شده است.

در گام‌های پیشین کودکان ناخود‌گاه جهت نوشتن خط فارسی را می‌آموزند. اما در این گام آن‌ها جهت خط فارسی را باید آگاهانه دریابند.

و گام آخر از این دفتر، به ترسیم شکل‌هایی اختصاص دارد که پیچیدگی دارند و در حقیقت آزمونی درونی برای توان کودکان در کنترل و هدایت خط دارد.

در سایت آموزک بخوانید: نوشت‌آموز ایرانک ویژه آموزش نوشتن الف‌با و خط فارسی