کودکان و اسباب بازی‌ها (با تأکید بر روان شناسی بازی), بخش دوم

کودکان گل‌های بوستان ما و آینده بخش کشورند. ملّتی در آینده موفق، سربلند، پیروز و سعادتمند خواهد بود که به نیازهای جسمی و روانی کودکان خود توجه بیش‌تری داشته باشد.

امروزه روان شناسان اعتقاد دارند که برای رسیدن به مراحل بالاتر رشد باید پایه‌های اولیه رشد را جدی گرفت و اگر چنانچه اولین مراحل رشد به خوبی طی نشود، در مراحل بعدی کودک دچار اختلال خواهد شد.

 یکی از نیازهای مهم و اساسی کودک، نیاز به بازی و اسباب بازی است. بازی برای کودک همانند آب است برای ماهی. کودک بدون بازی نمی‌تواند به رشد متعادل و سازنده‌ای برسد. اسباب بازی شوق زیستن را در وجود کودک برمی انگیزد موجب پرورش قوای جسمی، ذهنی، روانی، عاطفی و اجتماعی کودک می‌شود.

 دو الی سه سالگی

کودک در ۲٫۵ سالگی مداد را با انگشتان می‌گیرد و می‌تواند خط خطی کند، با مکعب پل می‌سازد، توپ را با پا شوت می‌کند. در همین سال به دلیل افزایش قدرت عضلانی، کودک وقتی خطی را رسم می‌کند با چشم نیز مراقب است که خط از محدوده تعیین شده خارج نگردد. کودک در این سن می‌تواند اشیای مشابه را روی هم بچیند و ما نیز می‌توانیم از او بخواهیم که قاشق‌ها، چنگال‌ها و سایر چیزها را که شسته شده است، روی وسایل مشابه آن‌ها در داخل قفسه‌های آشپزخانه بچیند.

کودک در ۲ الی ۲٫۵ سالگی شروع به بازی‌هایی می‌کند که با تخیل همراه است. در همین سال می‌تواند مکعب‌ها را روی زمین به دنبال هم قرار داده و قطار درست کند. در ۲٫۵ سالگی روی سه چرخه می‌نشیند، دسته آن را با دست می‌چرخاند و هدایت می‌کند اما هنوز قادر به پازدن نیست. در ۲ الی ۲٫۵ سالگی معمولاً دخترها و پسرها اسباب بازی‌های مشترکی دارند، ولی از این پس، پدربزرگ و مادربزرگ‌ها به دخترها عروسک و به پسرها ماشین هدیه می‌دهند. در این سن پسرها ماشین آتش نشانی و هواپیما را برمی گزینند و دخترها در جست وجوی عروسک و مرواریدهای چوبی هستند که به نخ بکشند.

در ۲٫۵ الی ۳ سالگی تقلید کردن از والدین کار مورد علاقه کودکان است. پسر از ماشین رانی لذت می‌برد و دختر به آشپزی و خانه داری علاقه مند است. ۲٫۵ الی ۳ سالگی سن تخیل و بازی حرفه‌ای کودک است. دختر با یک کیف جراحی نقش دکتر و پرستار را بازی می‌کند و پس از تزریق آمپول به عروسکش، درجه حرارت بدن او را اندازه می‌گیرد و یا نقش یک فروشنده را بازی می‌کند.

در این سنین هم دختران و هم پسران بازی‌های ساختن لگوها را دوست دارند و از نقاشی کردن لذت می‌برند. عروسک برای دختر بچه‌ها و ماشین برای پسر بچه‌ها با ارزش‌ترین اسباب بازی‌هاست. کودک در ۲٫۵ سالگی به تنهایی از پله‌ها بالا می‌رود و هنگام پایین آمدن دست خود را به نرده یا دیوار می‌گیرد. اسباب بازی‌هایی که جداشدنی است و به قطعات گوناگون تقسیم می‌شود مانند قطار، ماشین، قطعات چوبی، لگو، مکعب‌های چوبی، انواع پازل، و نظایر آن، به خصوص اگر رنگی باشد، مورد علاقه کودک است.

در سال سوم زندگی، با توجه به مهارت‌های بیش‌تری که کودک به دست می‌آورد، باید اسباب بازی‌هایی در اختیارش قرارگیرد که متناسب با توانایی‌هایش باشد؛ اسباب بازی‌هایی مانند قطار، اتومبیل و مکعب‌هایی برای ساختن، عروسک‌هایی که بتواند لباس‌های آن‌ها را عوض کند و به آن‌ها غذا بدهد. کودک در ۳ سالگی مداد را مانند بزرگ‌ترها در دست می‌گیرد، با قیچی به خوبی می‌برد. اشیا را با شست و یا انگشت وسط و شست بلند می‌کند. کاغذ را لوله کرده و تا می‌زند، با تقلید عکس آدم می‌کشد، دایره می‌کشد و می‌تواند دو خط عمودی و افقی را ترکیب نماید.

در سن ۳ سالگی فرصت‌های مناسبی برای بازی‌های سرگرم کننده در خانه و بیرون از خانه برای کودک مهیا کنید؛ مانند بالا رفتن، دویدن، آهسته رفتن و پریدن. اسباب بازی‌هایی را مهیا کنید تا کودک آن‌ها را از هم جدا کند (مانند مهره‌ها). البته، مهره‌ها باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا بلعیده نشود. همچنین فرصت‌هایی برای پر کردن و خالی کردن پیمانه‌ها با شن، آب، برنج و حبوبات برای کودک فراهم شود. مداد شمعی، گچ، رنگ و کاغذ برای نقاشی و نوشتن آماده کنید.

سعی کنید مهارت‌های زبانی کودک را افزایش دهید، به کودک دلگرمی بدهید تا با شما صحبت کند. در این صحبت، از ضمایری مانند «من»، «مرا»، «شما»، «آن‌ها» و «ما» استفاده کنید و به کودک بیاموزید از این لغات استفاده کند. با کودک درباره تصاویر صحبت کنید. از او بخواهید تا به اشیا و یا نام آن‌ها اشاره کند. همیشه برای اشیا نام درست انتخاب کنید.

در ۳ سالگی کودک به بازی‌های نمایشی علاقه نشان می‌دهد. جلوی کودک بایستید و از او بخواهید هرکاری که شما می‌کنید، تکرار کند. عروسک، گاری کوچک، تختخواب عروسک، تلفن‌های اسباب بازی برای مکالمه و بازی‌های نمایشی برای کودک مهیا کنید. کودک در این سن علاقه مند به مسأله تعادل و اندازه و روش‌های روی هم سوار کردن مکعب‌هاست. برای کودک ۳ ساله یک مکعب می‌تواند یک قطار، یک عروسک یا یک ساختمان باشد.

کودک ۳ ساله قادر است از گلوله‌های رنگی به ترتیب قرمز، زرد قرمز، زرد درست کند. او رنگ‌ها و فرم‌ها را طبقه بندی می‌کند. برای مثال، دکمه‌ها را بر طبق رنگ و اندازه مرتب می‌کند و می‌تواند تا سه رنگ را نام ببرد. می‌تواند به مدت نیم ساعت بر روی یک بازی تمرکز داشته باشد و اگر به هدف و مقصودش برسد راضی و خرسند می‌شود. کودکان ۳ ساله معمولاً مکعب‌ها را به طور افقی قرار می‌دهند، به ندرت در این سن، کودک شخصاً به ساختن چیزی مبادرت می‌ورزد. کودک ۳ ساله در بازی با لگوها شروع به ساختن شکل معین و ساده‌ای می‌کند.

کودک در حدود ۳ سالگی دوست دارد با موادی بازی کند که بتواند به آن‌ها ضربه بزند، فشار بدهد، تکه تکه کند و روی هم بگذارد. خرد کردن و فشار دادن مواد به کودک آرامش می‌دهد. گل و خمیربازی این نیاز را برطرف می‌کند و کودک هنگام بازی با آن‌ها آرامش می‌یابد. در این دوره وسایل نقاشی برای بازی کردن بسیار مناسب است. کودک علاقه به مداد رنگی و ماژیک دارد. قطعات چوبی که بتوان از بین آن‌ها نخ یا ریسمانی رد و آن‌ها را ردیف کرد نیز کودک را سرگرم می‌کند. در پارک‌ها می‌توان از تاب، الاکلنگ، سرسره و نردبان با رعایت نکات ایمنی استفاده کرد.

در ۳ سالگی کودک قادر به راه رفتن است و دست‌های او قدرت انجام دادن حرکت‌های پیچیده‌تری دارند. بنابراین، می‌توان اسباب بازی‌هایی از قبیل سه چرخه پلاستیکی کوچک، گاری، کامیون و توپ برایشان تهیه کرد. آویزها و فرفره‌ها از جمله وسایل و ابزار بازی هستند که کودکان به هنگام ۳ سالگی می‌توانند در ساختن آن‌ها همکاری کنند. پازل‌هایی که از قطعات کم‌تر (چهار پنج) تشکیل شده‌اند برای کودکان سنین پایین دو تا سه سالگی مناسب هستند. کودک در ۳ سالگی می‌تواند کاغذ را قیچی کند.

برای بازی با دو یا سه کودک ۳ ساله، که مشغول توپ بازی هستند، ما نیز به عنوان بزرگ سال می‌توانیم وارد شده و هرگاه توپ به طرف ما می‌آید، آن را گرفته و به سوی یکی از کودکان بیندازیم در این سن غالب کودکان بدین گونه بازی‌ها علاقه مندند. کودک در سن ۲٫۵ الی ۳ سالگی بیش‌تر در کنار کودکان به بازی مشغول می‌شود، ولی با خود آن‌ها بازی نمی‌کند.

کودکان ۳ ساله اولین تلاش‌ها را برای انجام بازی مشترک با ۲ الی ۳ همبازی شروع می‌کنند. کودک در دسته‌های ۳ نفری در بازی‌ها و فعالیت‌های دیگر کودکان شرکت می‌کند و به تدریج، آمادگی پیدا می‌کند که حقوق دیگران را درک کند. در این سن، بیش از هر زمان دیگر، برای تصاحب اسباب بازی زد و خورد می‌کند. بازی‌های گروهی که در این سن حداکثر با ۳ نفر شکل می‌گیرد، ناپایدار بوده و به زودی از هم پاشیده می‌شوند؛ زیرا کودکان در این سن می‌توانند در آن واحد فقط با یک نفر بازی کنند.

کودک در ۳ سالگی بالانس، پرسش‌های گوناگون و بازی با صندوق و جعبه و آجر و تخته و جست و خیز با طناب را دوست دارد و می‌تواند سوار سه چرخه شود و رکاب بزند. 

اسباب بازی‌های پیشنهادی مناسب برای سن ۲ الی ۳ سالگی

لوازم نقاشی (مداد شمعی، گچ، آب رنگ، قلم مو، مداد رنگی)، خمیزبازی و گل رُس، توپ، سه چرخه، الاکلنگ، سرسره و تاب کوچک، انواع پازل یا ۴ تا ۵ قطعه مانند پازل آدمک، خانه و...، مرواریدهای چوبی درشت، لگو، مکعب‌های چوبی رنگی، قطار، ماشین، قطعات چوبی، عروسک و وسایل آن مثل تختخواب عروسک، لباس عروسک و...، قیچی و کاغذ باطله جهت برش، تلفن اسباب بازی، طناب، گاری، کامیون، لوتو، دومینو، و تخته سیاه کوچک.

۳ الی ۴ سالگی

در ۴ سالگی کودک کنجکاو است که اشیا چرا و چگونه به وجود می‌آیند. موضوعاتی را فراهم کنید که کنجکاوی کودکان را تحریک کند. به سؤالات آنان به سادگی و صداقت پاسخ دهید و از کتاب‌های مرجع برای پیدا کردن پاسخ به همراه کودکان استفاده کنید. فعالیت‌های علمی ساده‌ای انجام دهید؛ مثل این که آهن ربا به چه چیزهایی را می‌رباید، یخ زدن آب، بذر گیاهان و به پرواز درآوردن بادبادک در یک روز بادی.

از این سن درک مفاهیم عددی شروع می‌شود. معمولاً مفاهیم ۱ و ۲ و ۳ را می‌توانند درک کنند. شاید بتوانند چند شماره را پشت سرهم بشمارند. اما ممکن است چند تایی را حذف کنند. موضوعات مورد علاقه آن‌ها مثل شیرینی، فنجان، عروسک و... را بشمارید. به بچه‌ها اجازه شمارش آن‌ها را بدهید. اعداد را در اتاق به بچه‌ها نمایش دهید و برای این کار از تقویم، نمودار، ترازو و خط کش استفاده کنید.

مهارت‌های زبان و لغات را افزایش دهید. هر روز فرصت‌هایی برای خواندن داستان به طور گروهی یا انفرادی برای کودکان فراهم کنید. کودکان را تشویق کنید که قصه بگویند، قصه‌هایشان را روی نوار ضبط کنید و تشویق کنید تا درباره موضوع مورد علاقه خود صحبت کنند. کودکان را به فعالیت‌های هنری مانند کار با رنگ، مداد شمعی، گچ، مداد رنگی، گِل و خمیر بازی تشویق کنید. فرصت‌هایی برای بازی با آجرهایی در اندازه‌ها و اشکال مختلف برای آنان ایجاد کنید.

از ۲ الی ۴ سالگی مکعب‌هایی که رنگ‌های متفاوت داشته و هر ضلع آن‌ها ۵ الی ۷ سانتی متر باشد، برای کودکان مناسب است. کودک با این مکعب‌ها می‌تواند اشکال هندسی گوناگون بسازد و با در کنار هم قرار دادن رنگ‌های گوناگون فکر و اندیشه و نیروی سازندگی و تشخیص خود را پرورش دهد. در ۳ الی ۴ سالگی کودک قادر به سوار شدن سه چرخه، به حرکت درآوردن وسایل مختلف (واگن) و بالا رفتن از نردبان‌های مخصوص ژیمناستیک است. ترسیم خطوط در سه سالگی هنوز به صورت مخدوش است، ولی در یک جهت بوده و از تکرار جلوگیری می‌شود.

در ۳  الی ۴٫۵ سالگی بازی‌های موردنظر دختران، برش، طراحی و شیرینی پزی، بازی در آشپزخانه، بازی با عروسک و لباس مخصوص پوشیدن است و بازی‌های موردنظر پسران، عملیات ساختمانی با بلوک‌ها، نجاری و چوب کاری، بازی با وسایل و اسباب بازی‌های حمل و نقل، سه چرخه سواری، بازی در کوچه و خیابان با گل و شن می‌باشد. کودکان در این سن می‌توانند به طور یکنواخت و مستقیم دوندگی نمایند و به آسانی دویدن خود را متوقف سازند، به دور خود بچرخند، بالا روند و جهش نمایند. از توانایی برقراری تعادل برخوردارند و می‌توانند روی یک نرده یا میز پهن راه رفته و تعادل بدن و حرکات خود را حفظ نمایند.

با رشد عضلات ظریف و افزایش کنترل بر روی آن‌ها، علاقه مندی کودکان به رنگ آمیزی نقاشی، تا زدن کاغذ و ساختن اسباب بازی‌ها بیش‌تر می‌گردد. برای کودکان ۴ ساله، که معمولاً از بازی بر روی پلکان لذت می‌برند، می‌توانیم پیشنهاد کنیم که یک یک به نوبت ابتدا از یک پله و بعد دو پله و سپس احتمالاً سه پله، شروع به پریدن کنند. باید به خاطر داشت که بازی در پلکان بدون ترتیب قبلی احتمال خطر زیاد دارد. اما در صورتی که زیرنظر یک فرد بزرگسال و با توجه به فعالیت‌های حسی و حرکتی کودکان باشد، موجب می‌شود که هریک از کودکان فعالیتی مناسب با میزان مهارت خویش انجام دهد.

کودک در ۴ سالگی سعی می‌کند از رنگ‌ها به تناوب استفاده نماید. برای مثال، ابتدا شی ء قرمز رنگ، سپس آبی و مجدداً قرمز و بعد آبی و... به کار می‌برد. در ۴ سالگی به سرعت دوچرخه می‌راند و با مهارت دور می‌زند و می‌تواند روی یک پا لی لی کند. در این سن دخترها و پسرها دوچرخه سواری و توپ بازی را دوست دارند. همچنین از بازی‌هایی که صبر و حوصله می‌خواهد مثل «پازل» و مجموعه اسباب بازی‌های فکری و دقیق‌تر لذت می‌برند. دختر در این سن می‌تواند عروسکش را حمام کند و بعد در حالی که لالاییمی گوید او را بخواباند.

از ۴ سالگی بچه از بریدن قطعات کاغذ رنگی و چسباندن آن‌ها روی مقوا لذت می‌برد. سه چرخه، هواپیما، کشتی، اتومبیل و انواع عروسک‌ها و جعبه‌های بزرگ که بچه با آن هزار و یک کار می‌تواند بکند، طناب و وسایل ورزشی بازیچه‌های مطلوب او هستند. در ۴ سالگی کودک رفتارش دقیق و ظریف‌تر می‌شود، می‌تواند لباس خود را بپوشد و بند کفش خود را ببندد. کودکان را تشویق کنید خودشان لباس بپوشند، خودشان لباس خود را در بیاورند، غذای خود را بکشند، سفره را بچینند و گیاهان را آبیاری کنند. اغلب کودکان ۴ ساله در مجسمه سازی اشیای مشخصی می‌سازند و درست کردن و اضافه کردن را به خراب کردن و دوباره سازی ترجیح می‌دهند، با مکعب‌ها طرح‌های خام و مارپیچ درست می‌کنند که با سستی روی هم سوار هستند.

کودک در ۳٫۵ سالگی خط مایل و در ۴ سالگی مربع می‌کشد. در ۴ سالگی به بازی با عده بیش‌تر از دو سه نفر از همسالان علاقه مند است. ولی مدت زیادی نمی‌تواند به شرکت در این بازی‌های دسته جمعی ادامه بدهد. کودک می‌آموزد که شرکت در بازی‌های جمعی، مستلزم این است که او و دیگران به نوبت از اسباب بازی استفاده کنند. 

اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان ۳ الی ۴ سالگی

نردبان، وسایل نجاری (چکش، میخ و...) وسایل آشپزی (ظرف‌های کوچک غذاخوری و آشپزی و...)، وسایل و اسباب بازی‌های حمل و نقل مثل واگن، گاری دستی، کامیون، تراکتور، جرثقیل، قایق، هواپیما، کشتی، اتومبیل، انواع عروسک، قطعات کاغذ رنگی، مکعب‌های چوبی، آهن ربا، قطعات آهن، ظرف‌های کوچک غذاخوری و آشپزی، جارو، تختخواب عروسک، خانه عروسک، حیوانات گوناگون، ماشین آتش نشانی، الاکلنگ، سرسره، تاب، تلفن، سه چرخه، خمیر بازی، گل رُس، ماسه، سه چرخه، انواع پازل، وسایل نقاشی (مداد شمعی، گچ، آبرنگ).

۴ الی ۵ سالگی

کودک در ۵ سالگی از کارهای پر تحرک لذت می‌برد و فعال است و بازی‌های پر سروصدا را دوست دارد. مهارت‌های عضلانی بزرگ و کوچک کودک افزایش یافته و می‌تواند توازن بدن را به خوبی حفظ کند. فرصت‌هایی فراهم آورید که کودک بر روی یک خط پیچ دار قدم بزند یا بر روی یک تیر تعادل خودش را حفظ کند. کودک را به مخلوط کردن رنگ‌های ابتدایی برای ایجاد و ترکیب رنگ‌های جدید دیگر تشویق کنید و رنگ‌های ایجادشده را برای او نام ببرید. در ۵ سالگی کودک دارای تعادل کلی است، حرکاتش تکامل بیش‌تری دارد و می‌توان گفت که در این سن مانند بزرگسالان عمل می‌کند و به اعمالی همچون شانه کردن و مسواک زدن می‌پردازد.

بهترین اسباب بازی برای کودک در این سن، لگو یا بلوک‌هاست که با آن‌ها ساختمان می‌سازد. قیچی کردن کاغذ فعالیتی است که کودک در این دوره سنی نیز علاقه نشان می‌دهد. بدین منظور، به او چگونگی کارکردن با قیچی و کاغذها را یاد بدهید؛ زیرا کودک از سوراخ کردن، بریدن، چین دادن کاغذ، به خصوص کاغذهای رنگی، لذت می‌برد. سوراخ کردن کاغذ فعالیت دیگری است که کودک را سرگرم می‌کند، بریدن عکس‌ها و و چسباندن آن روی کاغذ، نقاشی کردن با مداد رنگی، آبرنگ و ماژیک مدت زمان زیادی او را سرگرم می‌کند. در این دوره کودک به انجام دادن کارهای دستی، به ویژه بریدن، دوختن و چسباندن علاقه دارد.

استوانه‌های اندازه گیری برای هماهنگی عمل چشم و دست، شناخت رنگ‌ها، تقویت دقت و توجه به اندازه قطعات، طبقه بندی اشیا بر حسب رنگ و اندازه، درک مفاهیمی همچون بلندتر و کوتاه‌تر، کوتاه و بلند، بلندترین و کوتاه‌ترین مؤثر است. در این سن فهم مفاهیم وابسته به اعداد، اندازه، وزن، رنگ، محتوا، فاصله و موقعیت و زمان در کودک افزایش می‌یابد. در مکالمات از کلمات وابسته به این مفاهیم استفاده کنید و با جملاتی نظیر «مداد را کنار ساختمان بزرگ قرار بده»، کودک را به بازی تشویق کنید. در ۵ سالگی کودک دارای قوه تصور عالی است و از تماشای نمایش نامه درام لذت می‌برد. به مناسبت‌های مختلف و با وسایلی مثل صندوق پول، سطل زباله، قوری و مبلمان اندازه بچه‌ها نمایش نامه‌هایی را ترتیب دهید.

کودک در این سن مشتاق کسب آگاهی از جهان اطراف است. گردش‌های دسته جمعی به مناطق و مکان‌های مختلف شهر مثل پارک، ایستگاه آتش نشانی، کلانتری و... انجام دهید. در این سن کودک توانایی طبقه بندی (دسته بندی) بر طبق ویژگی‌های مشابه را دارد. می‌تواند با لوتوها بازی کند و دکمه‌ها را بر طبق رنگ و اندازه دسته بندی کند. مخلوطی از دانه‌ها را فراهم کنید و از کودک بخواهید بر طبق نوع آن‌ها را جدا کند. بلوک‌های مختلف در اختیارش قرار دهید و از او بخواهید بر طبق شکل آن‌ها را بچیند و جدا کند.

در ۵ سالگی کودک شکل آدم را با بدن، صورت، دست و پا می‌کشد، با لوبیا از روی طرح شکل می‌سازد و می‌تواند خط راست را با قیچی ببرد. یک قسمت را به خوبی رنگ می‌زند. در این سن کودک بین تخیل و واقعیت در نوسان است، از کلام آهنگ دار و قصه‌هایی که قطعات تکراری دارند لذت می‌برد، معمولاً سعی می‌کنند آنچه را دیده‌اند بسازند. کودک در ۵ سالگی چهار ضلعی (با مکعبی داخل آن) می‌سازد و می‌تواند ساختمان‌هایی بسازد که با دقت روی هم سوار شده‌اند.

کودکان پنج شش ساله در بازی‌های جمعی پخته‌ترند. آن‌ها می‌توانند فکرشان را برای دوستانشان توضیح دهند و به تدریج عزت نفس در آن‌ها ظهور می‌یابد. البته نباید اجازه داد این خصیصه به خودنمایی و خودپرستی مبدّل شود. در سن ۵ سالگی جمع بازیکنان یک گروه به ۴ یا ۵ نفر می‌رسد که می‌توانند برای مدتی بیش‌تر به بازی خود ادامه دهند. کودکان ۵ ساله نسبت به کودکان ۴ ساله مدت بیش‌تری تمرکز می‌کنند، بعضی اوقات یک ساعت به طراحی، نقاشی، مجسمه سازی می‌پردازند. ولی معمولاً مدت کار آن‌ها از یک ربع تا نیم ساعت است. آنان دوست دارند با گل اشکال و شی ء به خصوصی خلق کنند و شکل‌های پیچیده‌تری بسازند.

کودکان در این سن کنترل بیش‌تری روی حرکات ظریف بدن داشته و می‌توانند از وسایل زیر استفاده نمایند: قیچی، مسواک، اره، مداد، چکش و سوزن برای کوبلن دوزی. تمامی کودکان ۵ و ۶ ساله چابک و پر جنب و جوش هستند. آن‌ها می‌توانند جست و خیز نمایند، بدوند، پرسش نمایند، بالا و پایین بروند و بعضی از آن‌ها در فعالیت‌های ورزشی از قبیل دوچرخه سواری، ژیمناستیک، شنا و اسکی شرکت نمایند. در ۵ سالگی کودکان می‌توانند لی لی بازی کنند، بپرند، طناب بازی کنند، بدوند، از جایی بالا روند، دور خود بچرخند و... . کودک تا سن ۴ الی ۵ سالگی پس از به دست آوردن تجربه کافی به راحتی در بازی‌های نمایشی، اجتماعی پیشرفت می‌کند. کودکان ۵ ساله قادرند نخست موضوع بازی و نقش خود را در آن انتخاب کنند، سپس نقش‌های لازم را برگزینند.

کودکان ۵ ساله به فعالیت‌های گروهی علاقه دارند و قوانین و مقررات بازی را رعایت می‌کنند. آن‌ها در سنی هستند که دوست دارند سرگرمی‌های بزرگ‌ترها را تقلید کنند؛ سرگرمی‌های خانه مانند چراغ خوراک پزی، ظرفشویی، اطوکشی، جاروکشی و... . 

فهرست اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان ۴ الی ۵ ساله

وسایل ساده خیاطی (نخ و سوزن کوبلن)، انواع پازل با ۹ تا ۱۵ قطعه، کلاه مأموران آتش نشانی، کلاه افسر پلیس، لباس پرستار و پزشک، وسایل برش و چسباندن (چسب، قیچی)، لگو یا بلوکه های ساختمان سازی، وسایل نقاشی (مداد رنگی، گواش، آبرنگ، ماژیک)، مهره‌های رج شونده، وسایل ساده نجاری (چکش، اره کوچک)، طناب برای طناب بازی، قطعه‌های چوبی و پلاستیکی برای خانه سازی، گاری دستی، الاکلنگ، سرسره، تاب، نردبان، لباس‌های مردانه و زنانه، سه پایه و تخته سیاه، تلفن، ظرف‌های کوچک غذاخوری و آشپزی، وسایل بازی‌های تقلیدی، وسایل باغبانی (بیلچه، شن کش و...) آهن ربا، براده آهن، تکه آهن.

۵ الی ۶ سالگی

خصوصیات بازی‌ها در سنین ۳ الی ۶ سالگی را می‌توان چنین برشمرد: بازی همراه با حرکات بدنی، استفاده از نیروی تخیل در بازی‌ها، علاقه به رقابت و تقلید، علاقه شدید به بازی با گل و خاک، شکستن و نابود کردن اسباب بازی به منظور پی بردن به محتویات آن‌ها و بالاخره نپذیرفتن هیچ گونه قید و قانون و قاعده‌ای در بازی. کودک در ۶ سالگی مستطیل (با دو قطر آن)، لوزی (با محور طول افقی) و دایره و مثلث به صورت مماس داخل و خارج می‌کشد. کودکان ۶ الی ۷ ساله معلومات خود را که از تجارب شخصی و یا از داستان‌های نقل شده کسب کرده‌اند، به صورت ماهرانه‌ای در بازی‌ها به کار می‌گیرند.

در سن ۶ سالگی بازی‌های فردی، که به صورت دویدن و بالا رفتن بود، به صورت بازی‌های جمعی درمی آید. کودک بیش‌تر اوقات با کودکان دیگر بازی می‌کند، ولی یک همبازی را ترجیح می‌دهد و تمایل به بازی در گروه‌های کوچک در او دویده می‌شود، بازی ابداع می‌کند و در هنگام بازی قواعد و مقررات آن را تغییر می‌دهد. در ۴ الی ۶ سالگی کودکان علاقه مند به بازی‌های نمایشی هستند و از این طریق احساس لذت می‌کنند. بازی ذوقی تقریباً در سن ۵ الی ۶ سالگی ظاهر می‌شود. کودکان در ۵ تا ۶ سالگی بیش‌تر اوقات علاوه بر سه چرخه، دوچرخه سواری نیز می‌کنند. پریدن با یک پا به طور یک در میان و جست و خیز کردن، کنترل بیش‌تر روی حرکات ظریف بدن، شروع استفاده از وسایلی مانند مسواک، قیچی، اره، مداد، چکش و سوزن برای دوخت و دوز و... مخصوص این سنین است. کودک در ۶ سالگی توپ را با یک دست می‌گیرد، از مقررات بازی پیروی می‌کند، همبازی انتخاب می‌کند. 

فهرست اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان ۵ تا ۶ ساله

میز تحریر و صندلی، جعبه رنگ و وسایل نقاشی، وسایل باغبانی (بیلچه، شن کش و...، فرفره، طناب برای طناب بازی، وسایل خیاطی (سوزن و نخ)، دوچرخه، توپ با راکت، قیچی و کاغذ، انواع عروسک (عروسک خیمه شب بازی و...)، گِل رس، خاک، شن.

۷ تا ۱۲ سالگی

معمولاً کودکان در آستانه هفت سالگی، که میدان تصوراتشان گسترش می‌یابد، در بازی‌ها تمایلشان به اجرای نقش‌های مختلف و ترکیب آموخته‌ها و اعمال هدف دار شدت می‌یابد. کودک در ۷ سالگی به مهارت‌های بدنی برای ورزش‌های دسته جمعی مسلط شده و از بازی‌های گروهی لذت می‌برد، به هنگام سوارشدن بر روی اسباب بازی‌های متحرک تعادل خود را می‌تواند حفظ کند. کودکان از سن ۷ سالگی به بعد می‌توانند قواعد بازی را رعایت کنند، دسته جمعی به بازی مشغول شوند و باهم به رقابت بپردازند، عده‌ای برنده و عده‌ای دیگر بازنده شوند.

کودک در ۷ سالگی به مهارت‌های بدنی برای ورزش‌های دسته جمعی مسلط شده و از بازی‌های گروهی لذت می‌برد. هنوز از بازی‌های تخیلی لذت می‌برد و با چوب کار دستی می‌سازد. در ۷ سالگی پسران به بازی فوتبال و تیراندازی با کمان علاقه مندند و دختران از جهیدن و لی لی بازی لذت می‌برند. کودک در سنین ۷ الی ۱۱ سالگی بازی‌های باقاعده را انجام می‌دهد. کودک در ۸ سالگی شش ضلعی می‌کشد و هنوز از بازی‌های تخیلی لذت می‌برد.

زمانی که کودکان به حدود سن ۱۰ سالگی می‌رسند، بازی‌های آن‌ها بیش‌تر رنگ رقابت به خود می‌گیرد و مهارت و برتری در بازی، بیش از هرچیز دیگر مهم جلوه می‌کند، در حالی که تا قبل از آن، بیش‌تر تفریح و شادی در بازی مطرح بوده است. در سن ۱۱ الی ۱۳ سالگی علاقه به نشان دادن سرعت، قدرت و مهارت در بازی، پرداختن به بازی‌هایی که مستلزم مهارت بیش‌تر هستند، علاقه به بازی‌های دسته جمعی و ظاهر شدن میل رقابت در بازی‌ها در کودکان شکل می‌گیرد.

فهرست اسباب بازی‌های مناسب برای کودکان ۷ الی ۱۲ ساله:

وسایل نمایش عروسکی، وسایل ساده تردستی، وسایل بافندگی، وسایل سبدبافی و حصیر بافی، وسایل کامل نجاری، وسایل آزمایش‌های علمی، وسایل نقاشی، وسایل خیاطی، وسایل باغبانی، وسایل برش و چسباندن.