بالارفتن از پلکان هوشمندی با وسایل بازی
شناخت والدین در انتخاب صحیح اسباب بازی از یک ماهگی تا یک سالگی زمینه ساز رشد حرکتی و فکری کودک است.
«اسباب بازی مناسب برای کودک یک ماهه من چیست؟ وقتی ۶ ماهه شد چه اسباب بازی برای او بخرم؟ چه اسباب بازی‌هایی به رشد فکری او کمک می‌کند؟»
با وجود تنوع اسباب بازی‌ها در مغازه‌های ویژه کودکان انتخاب بهترین وسیله بازی برای والدین حداقل تا یک سال اول زندگی کمی سخت است. زیرا والدین امروزی بیشتر تمایل دارند وسایل بازی را برای فرزندشان فراهم کنند که هم از معیارهای استاندارد جهانی برخوردار باشد و هم رشد هوشی و فکری فرزندشان را افزایش دهد. بنابراین والدین پیش از انتخاب وسایل بازی بهتر است اطلاعاتی درباره ویژگی کودک در هر دوره سنی و اسب بازی مخصوص آن دوره به دست آورند.
از ایــن رو متخصصان روانشناسی، طراحان تکنولوژی آموزشی و سازندگان وسایل بازی کودک دسته بندی اسباب بازی‌ها را در سال اول زندگی کودک به ۴ طبقه تقسیم بندی می‌کنند.
وسایل بازی از تولد تا ۳ ماهگی
کودک از ابتدای تولد تا وقتی به سه ماهگی می‌رسد دائماً مشغول انجام کارهای تکراری است. خوردن، خوابیدن و... کار هر روزه او است. اما این باور اشتباه است که ما فکر کنیم او زندگی بدون یادگیری و اندوختن تجربیات تازه دارد. کودک در اوج این عملکردهای تکراری‌اش دائماً در حال شنیدن، بوئیدن و لمس کردن است و از این طریق اطلاعات را در مغزش اندوخته می‌کند. بنابراین بازی با برخی وسایل اسباب بازی سبک، صدا دار، جنبشی و... به رشد حس‌های او و قوت پیدا کردن آن‌ها کمک می‌کند. از این رو بهتر است اسباب بازی‌هایی برای این دوره سنی کودک تهیه کرد که علاوه بر این ویژگی‌ها قابل شست وشو باشد.
آینه نشکن
وقتی کودک توانایی حرکت زیاد در این دوران ندارد جهان اطرافش را با چشم‌هایش کشف می‌کند حتی اگر هنوز دیدی تار داشته باشد. در این دوره او با دقت به محیط اطرافش نگاه کرده و علاقه خاصی به تماشای چهره‌ها نشان می‌دهد. یکی از انواع اساب بازی‌هایی که در این دوره توصیه می‌شود آینه است.
آینه ای که سبک بوده و نشکن باشد. در حال حاضر ۲ نوع آینه اسباب بازی دربازار وجود دارد. یکی آینه‌هایی که قابی سخت از جنس پلاستیک و چوب دارند و دیگر آینه‌هایی است که قابی پارچه ای و نرم دارند. آینه‌های با قالب پارچه ای و نرم برای این دوره سنی مناسب است خصوصاً آینه‌هایی که تصاویر را کاملاً واضح و شفاف نشان نمی‌دهد و کودک قادر است آن را بلند کرده و حتی چهره‌اش را در آن ببیند.
اسباب بازی تضاد رنگ بالا
اسباب بازی با تضاد رنگ بالانه تنها باعث تحریک بصری کودک می‌شود بلکه مهارت‌های حرکتی او را افزایش می‌دهد. زیرا کودکان خصوصاً در سه ماهه اول زندگی‌شان رنگ‌ها را بطور کامل تشخیص نمی‌دهند اما رنگ سیاه و سفید را با کیفیت بالامی بینند بنابراین آن‌ها بازی کردن با اشیا سیاه و سفید را دوست داشته و همین امر موجب حرکت دادن دست و پا توسط کودک و تلاش او برای گرفتن شیء می‌شود. بنابراین اسباب بازی‌های مخصوص این دوره بهتر است طرح‌های راه راه و خط دار و یا نقطه ای سیاه و سفید داشته باشند.
اسباب بازی‌های نرم
عروسک‌های مخملی و صدا دار (جغجغه) که رنگ‌های گوناگون و جنس‌های مختلف دارند در این دوره مناسب است. استفاده از جغجغه‌های مناسب و استاندارد در این دوره به تحریک چند حسی کودک کمک می‌کند.
وسایل بازی ۳ تا ۶ ماهگی
در این دوره همه چیز مثل وسیله بازی برای کودک است. با بالارفتن سن، قدرت دید کودک افزایش پیدا می‌کند. او در سنین ۳ تا ۶ ماهگی همه چیز را با دقت وارسی کرده و یا حتی با چشمانش اشیا را دنبال می‌کند. او در این سن دیگر یادگرفته که چگونه بنشیند و اشیا را به چنگ آورد، لمس کند و به دهان ببرد. به همین خاطر ساعت‌ها مشغول بازی است و تعجبی ندارد که در هنگام بازی سرو صدا کند.
جایگاه بازی
وقتی عضلات شکم کودک محکم شد بهتر است یک جایگاه بازی برای او فراهم کرد. این جایگاه بازی شامل یک تشک و چند عروسک مخملی و نرم است که در بالای سر کودک نصب شده است. کودک وقتی روی این تشک قرار می‌گیرد با پا شروع به ضربه زدن به عروسک‌ها کرده و با دست‌هایش قصد گرفتن آن‌ها را دارد. این تکاپوی کودک برای گرفتن عروسک باعث بالارفتن توانایی کودک برای هماهنگی چشم و دست می‌شود. بهتر است یکی از این اشیا آینه نشکن باشد. عروسک‌ها می‌بایست جنس‌های مختلفی داشته که صدا دار (جغجغه ای) هم هستند و باعث تداوم رفتاری کودک می‌شود.
کتاب‌های نرم
در این دوره سنی تهیه کتاب‌های پارچه ای برای کودک بسیار مناسب است. کتاب‌های نرم و سبک که حمل آن برای دستان کوچک کودک آسان است می‌بایست رنگی روشن داشته و بافت‌های مختلفی داشته باشد. استفاده از پارچه‌های زبر و خشن، نرم و لطیف و گاه سخت در این کتاب‌ها حس لامسه کودک را بیشتر تحریک کرده و به اندوخته تجربیات او اضافه می‌کند. والدین تصور می‌کنند کودک از ماه‌های نخست توانایی زبان آموزی ندارد. اما توصیه بر این است که والدین تصاویر را با اشاره به او نشان داده و نام ببرند این کار به رشد حرکتی و مهارت زبان آموزی کودک کمک می‌کند و واکنش‌های درونی او را بالامی برد.
وسایل بازی از ۶ تا ۹ ماهگی
این سن، سن اکتشاف است. انتظار می‌رود کودک در این سن به هرچیزی دست بزند. او دست‌هایش را بهم می زند، اشیا را بدست گرفته و به یکدیگر می‌کوبد و با کمک آن‌ها روی پا ایستاده و مهارت‌های حرکتی‌اش را رشد می‌دهد. بنابراین وسایل بازی و اسباب بازی‌های این دوره هم باید ویژگی خاصی داشته باشد.
بازی با هر وسیله ای
بین سنین ۴ تا ۶ ماهگی کودکان کنترل سر و گردنشان را به دست می‌آورند و به بازی‌های چرخشی، ضربه زدن و سرو صدا تولید کردن علاقه پیدا می‌کنند. بنابراین کودکان با هر وسیله ای بازی می‌کنند و بین عروسک و بشقاب تفاوتی قائل نمی‌شوند. و به این شکل مهارت‌های هماهنگی دست و چشمان را بیشتر رشد می‌دهند. کودکان دیگر قادرند با کمک اشیای دیگر ایستاده و به پاهایشان قوت بیشتری بخشند اما بهتر است کودک بیشتر از ۲۰ دقیقه روی پاهایش نایستد زیرا ایستادن در این شرایط برای مدت طولانی باعث به هم خوردن تعادل کودک یا تحمل وزن کودک روی پنجه پا به جای پاشنه پا می‌شود.
اسباب بازی‌های ساختنی
مکعب‌ها، چرخ‌ها و تکه‌های کوچکی که روی هم قرار می‌گیرند برای هر سنی مناسب‌اند. اما بچه‌های ۶ تا ۱۲ ماهه از آن بیشترین بهره را می‌برند. در ماه‌های ۶ و ۷ کودک نخست اشیا را بهم کوبیده یا به آن‌ها ضربه می زند ولی در پایان ۱۲ ماهگی یاد می‌گیرد که بطوری ناهماهنگ اشیا را روی هم بچیند. این اسباب بازی‌ها در نگاه اول ساده هستند اما کودک با آن‌ها راحت تر ارتباط برقرار کرده و چون سایز و رنگ متفاوتی دارد بازی با آن برایش جذاب است.
بازی با ظروف پلاستیکی
والدین برای این که کودک زیاد مزاحم کارهای روزمره‌شان نشود به او اجازه می‌دهند تا در محیط کاری‌شان مشغول بازی شود و از آنجا که کودک دوست دارد با تمام اشیای اطرافش بازی کند بنابراین بازی با بعضی وسایل پدر و مادر برایش جذاب است خصوصاً وسایل آشپزخانه.
بر خلاف تصور که والدین کودک را محدود به بازی با اسباب بازی‌های خاص می‌کنند بازی کودک با وسایل آشپزخانه به رشد او کمک می‌کند. بنابراین بهتر است ظروف پلاستیکی را در اختیار او گذاشته تا بدون دغدغه مادر، شروع به بازی با آن‌ها کند. کودک هنگام بازی با این ظروف، هل دادن، کشیدن، پرتاب کردن را فرا گرفته و یاد می‌گیرد ظروف را با یکدیگر هماهنگ کند.
وسایل بازی ۹ تا ۱۲ ماهگی
کودک تمام ساعات بیداری‌اش مشغول بازی است. بچه در این سنین بسیار پر انرژی و کنجکاو است، به اطراف می‌خزد، یاد می‌گیرد راه برود یا حتی پله‌ها را بپیماید. از این رو بهترین وسایل بازی در این دوره اسباب بازی‌هایی است که او را به سمت کشف و راه رفتن و حرکت صحیح هدایت کنند.
اسباب بازی موزیکال
کودکان موسیقی را دوست دارند و با شنیدن آن شروع به حرکت موزون می‌کنند. او هنگام شنیدن موسیقی سرش را تکان داده، دست‌هایش را به حرکت در می‌آورد و در ماه‌های بعدی زندگی‌اش به کنکاش اسباب بازی الکترونیکی‌اش می‌پردازد و دوست دارد خودش به تولید صدا و موسیقی بپردازد.والدین در انتخاب وسایل بازی الکترونیکی و موزیکالی باید دقت داشته باشند اسباب بازی‌های با صدای بلند را خریداری نکنند. زیرا بر وضعیت فکری و روانی کودک تأثیر نامطلوب می‌گذارد.
اسباب بازی‌های هل دادنی
این اسباب بازی‌ها به راه رفتن کودک کمک زیادی می‌کند. خصوصاً وقتی او اولین قدم‌ها را بر می‌دارد. ماشین‌های بازی هل دادنی، سبدهای فروشگاهی مناسب و... وسایل خوبی برای کودک در این سنین است. این اسباب بازی‌ها باید دستگیره داشته و کودک بتواند آن را گرفته و با هر دو دست مهارت حرکتی خود را رشد دهد. البته پیش از هرچیز باید مطمئن بود اسباب بازی‌های هل دادنی که برای کودک تهیه می‌شود محکم هستند و وقتی کودک می‌خواهد گام بردارد زیر دستانش احساس لغزش و بهم خوردگی تعادل نداشته باشد.
توپ‌ها
توپ‌های ساده بر بهبود هماهنگی چشم و دست، تعادل و قوت ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد. در بازی با توپ به کودک باید اجازه داد که روی دو پا نشسته و توپ را بردارد و یا آن را به سمت والدین پرتاب کند. یا با والدین بر زمین نشسته و توپ را به سوی هم هل دهند. کودک هرچقدر بزرگ‌تر می‌شود قابلیت‌های او رشد بیشتری می‌کند و با این شیوه بازی‌های اجتماعی و بازی با دیگران را یاد می‌گیرد.
بیشتر بخوانید
رمز ورود به دنیای اسباب بازی ها
منبع
روزنامه ایران, شماره ۴۶۶۹ به تاریخ ۱۶/۹/۸۹, صفحه ۱۶
لینک کوتاه