آموزش ریاضی پیش‌دبستان و دبستان از راه فعالیت و بازی با خمیر و گل رس
کار با دست یا دست‌ورزی یکی از بنیادی‌ترین فعالیت‌هایی است که کودک انسان در هنگام بازی یا کارهای مانند خوردن و آشامیدن و کارهای روزمره دیگر انجام می‌دهد. دست انسان میان همه‌ی جانداران یگانه است، زیرا انگشتان دست انسان می‌توانند با حرکت‌های ریز خود کارهایی را انجام دهند که هیچ جاندار دیگری نمی‌تواند انجام دهد. برای این که انسان بتواند این توانایی خود را حفظ کند، نیاز دارد که دست‌ورزی را به کودکان بیاموزد. تفاوت کودکی که دست‌ورزی انجام داده است و کودکی که در دوره رشدی خود به ویژه از سه تا هفت سالگی دست‌ورزی نداشته و کم‌تر از ریزحرکت های خود در بازی و فعالیت بهره برده است بسیار است. همه ما روزانه می‌بینیم که برخی از کودکان در سن شش و هفت سالگی می‌توانند بند کفش خود را گره بزنند یا دکمه‌های لباس خود را به درستی ببندند. اما کودکانی هم هستند که نمی‌توانند بند کفش‌های خود را ببندند و برای سال‌ها از بزرگسالان کمک می‌گیرند. این کودکان بعدها نمی‌توانند تکنسین‌های خوبی شوند و کارهای با مهارت بالا را انجام دهند. دست‌ورزی بهنگام سبب می‌شود که مغز در هماهنگی میان چشم و حرکت‌های مهارتی دست توانایی بالایی پیدا کند که اگر این کار در دوره رشدی کودک انجام نشود بعید است در سال‌های بالاتر بتواند به آن برسد.
یکی از فعالیت‌ها و بازی‌هایی که همیشه در کیسه روان شناسان شناختی و رشدی و کاردرمان‌گران و آموزشگران کودک یافت می‌شود، کیسه خمیر بازی یا بازی با گل سفالگری است. گل سفالگری یا خمیر بازی افزار مناسبی است که روان شناسان و کاردرمان‌گران و آموزشگران همان آغاز برخورد با کودک تشخیص دهند که آیا مهارت‌های ریزحرکتی کودک بهنگام رشد کرده است یا نه. له کردن، فشردن، نیشگون گرفتن، صاف کردن، غلتک زدن، برش، مهر و قالب زدن و تندیس و سردیس ساختن بخشی از فعالیت‌هایی است که می‌توان توان ریزحرکتی یک کودک را ارزیابی کرد.
گل سفالگری یا خمیربازی فراتر از توان‌بخشی به ریزحرکت‌ها و توان‌افزایی به قدرت دست‌ها سودمندی‌های دیگری نیاز مانند موارد زیر دارد:
• توسعه مهارت‌های حرکتی ظریف مانند برش با چاقو و قیچی، چنگال و انبرک گرفتن، کاردک زدن و کاردک کشیدن
• چالش‌های حرکت‌های حسی- لمسی
• هماهنگی دوسویه مغز و اندام‌های بدن
• رشد حسی
• رشد حرکت‌های اصلاحی مچ‌دست‌ها
• ابزار خودتنظیمی
• رشد خلاقیت
• رشد هماهنگی چشم‌ها و دست‌ها
• رشد درشت‌حرکت‌های دست
• رشد مهارت‌های اجتماعی
• رشد مهارت‌های زندگی
• رشد مهارت‌های یادگیری
• ابزار ارتباط‌گیری با هم‌سالان و بزرگسالان
نمونه‌ای از کارکردهای ویژه کار با گل سفال گری و خمیر بازی
. کارکرد هماهنگی دوسویه مغز و اندام‌های بدن
خمیربازی و کار با گل سفالگری به هماهنگی دوسویه‌ی مغز و اندام‌های بدن مانند دست‌ها کمک می‌کند. برخی از این کارها مانند وردنه گرفتن و له کردن یا پخش کردن خمیر و گل با دو دست است. غلتاندن خمیر و گل با دو دست و به شکل ماری در آوردن آن یکی دیگر از فعالیت‌هایی است که به رشد مهارت‌های هماهنگی دوسویه کمک می‌کند. چرا این کار برای رشد هماهنگی دوسویه مهم است؟ برای این که بسیاری از کارهایی که کودک و بزرگسال روزانه انجام می‌دهند با دو دست انجام می‌شود مانند دکمه بستن یا باز کردن. بالا یا پایین کشیدن زیپ. پوشیدن یا درآوردن شلوار یا پیراهن و هر گونه لباس دیگر، ورزش‌هایی که با دو دست انجام می‌شود مانند پرتاب کردن توپ با دو دست یا گرفتن آن.
رشد حسی
تماس پیوسته با گل سفالگری یا خمیر بازی و شکل دادن‌های پیوسته به آن‌ها سبب رشد تماس با بافت می‌شود. بافتی که تغییرپذیر است و شکل می‌گیرد و زمانی بعد می‌تواند خشک یا پخته شود و دیگر آن بافت سابق را نداشته باشد. این کار سبب می‌شود که کودک بافت های شکل پذیر را با بافت هایی که نمی‌توان به آسانی به آن‌ها با فشار دست یا مهارت‌های انگشت شکل داد بشناسد و بین این دو گروه از بافت ها تمایز بگذارد. هم چنین تمایز بین بافت هایی که چسبندگی دارند و در برابر شکل پذیری مقاوم هستند با بافت هایی که چسبندگی ندارد در این فعالیت‌ها سبب رشد حسی کودک می‌شود. در فعالیت و بازی با گل و خمیر درخواست می‌شود که کودکان هیچ گاه از دست‌کش استفاده نکنند تا رشد حسی آن‌ها در این زمینه کامل باشد.
توسعه هماهنگی چشم و دست با خمیربازی، فعالیت با گل و سفالگری
خمیر بازی و گل سفالگری ابزاری مناسب برای کودکان است تا مهارت‌های هماهنگی چشم و دست را رشد دهند. هنگامی که کودکی روی گل یا خمیر با ابزاری برنده برش ایجاد می‌کند این کودک اگر مهارت هماهنگی چشم و دست او خوب باشد برش‌ها را صاف و با فشار مناسب درمی آورد. اما اگر این هماهنگی نیاز به رشد داشته باشد برش‌ها یا کژومژ می‌شوند یا عمق برش کافی نیست. یعنی کودک نمی‌دانسته است در این مهارت هماهنگی تا چه میزان باید به جسم زیر کار فشار بیاورد.
خمیربازی و کار با گل سفال گری سازنده مهارت‌های زندگی
درگیر شدن با خمیر بازی می‌تواند به ایجاد مهارت‌های مهم زندگی کمک کند، زیرا کودکان با کار روی خمیر و گل زندگی را تجربه می‌کنند. کار با ابزارها و ظرف‌ها و شیوه‌های ساخت که ممکن است البته در ابتدا یا در مسیر رشد ناشیانه باشد اما کم کم کامل‌تر می‌شود.
رشد مهارت‌های اجتماعی
هم چنین هم کنشی و کار مشترک در بازی با گل رس و خمیر بازی فرصت‌هایی برای یادگیری عاطفی و اجتماعی و رشد مهارت‌های اجتماعی را بین کودکان در یک گروه کوچک یا کودک و بزرگسال فراهم می‌کند.
ابزار یادگیری
یکی از سودمندی‌های گل رس و خمیر بازی، یادگیری است. این می‌تواند یک ابزار آموزشی چند سطحی برای زمینه‌هایی از جمله ریاضیات، سوادآموزی و تمرین خط باشد.
ساخت شکلک و تندیس با آرد و خمیر نان (بدون مصرف خوراکی)
1. همراه کودکان آرد و نمک را درون کاسه به خوبی با هم مخلوط کنید ﺳﭙس آب را به آرامی به آن اضافه کنید. مخلوط به دست آمده را آن‌قدر هم بزنید تا به خمیری نرم و نچسب تبدیل شود. در این زمان خمیر را حدود 10 دقیقه ورز دهید و بعد آنرا دوره کیسه‌ای ﭘیچیده در گوشه‌ای (در حرارت اتاق) بگذارید تا خمیر حداقل نیم ساعت استراحت کند و قوام بیاید. (این بخش از کار بخصوص برای کودکان گروه سنی ﭘایین نیاز به همراهی بزرگسال دارد)
2. اکنون اجازه دهید که کودکان مراحل دیگر را خود انجام دهند. در این مرحله رنگ در اختیار کودکان قرار دهید تا ساخته دست خود را کنند. یا آنکه خمیر را بدون رنگ نگاهداشته و در انتهای کار با قلم مو و رنگ فرم‌های ساخته شده را رنگ آمیزی کنند. خمیر به دست آمده را به شکل دلخواه در آورند (دانه‌های دستبند، آدم برفی، آویزهای ستاره‌ای، ﭘروانه، کرم ابریشم و ...)
3. شکل‌هایی را که درست کرده‌اند در گوشه‌ای قرار دهید تا کاملاً خشک شود. (از خشک شدن کامل آن‌ها اطمینان حاصل کنید.)
4. حال با استفاده از قلم مو و رنگ می‌توانند اشکال ساخته شده را به دلخواه رنگ آمیزی کنند.
ساخت شکلک و تندیس با آرد و خمیر نان (برای مصرف خوراکی)
گاهی می‌توان آموزش ریاضی را با نان و شیرینی پزی همراه کرد و در هنگام ساخت و شکل دهی به خمیر نان و شیرینی شکل‌های ریاضی آفرید. در این هنگام بهتر است از برش‌های مختلف خمیر نان برای ایجاد اشکال از خمیر استفاده کنید و به کودکان نوپا اجازه دهید هر شکلی یا هر چیزی که دوست دارند درست کنند. این یک راه سرگرم کننده برای یادگیری شکل‌ها و عددها خواهد بود.
- بازی‌ها و فعالیت‌هایی که با خمیر نان انجام می‌شود چنان گسترده است که نمونه‌هایی از آن‌ها می‌تواند در کنش ورزی‌های آموزش ریاضی به کار رود. افزون بر خمیر این کار با گل رس سفالگری هم انجام پذیر است.
- - کودکان با خمیر می‌توانند شکل‌های هندسی دو بعدی و سه بعدی بسازند
- - با خمیر نان یا خمیر بازی یا گل سفال گری می‌شود دانه‌ها و مهره‌هایی برای شمارش درست کرد
- - با خمیر و گل سفال گری می‌توان برای اتصال‌های هندسی یا پایه برای پرچمک های شمارش و غیره استفاده کرد.
فعالیت‌های در پیوند
زنجیر خمیری بساز
هدف:
افزایش قدرت و مهارت دست کودک
وسایل مورد نیاز:
خمیربازی در رنگ‌های متفاوت
شیوه پیشبرد:
نخست خمیربازی در رنگ‌های متفاوت را در اختیار کودک قرار دهید.
سپس برای نمونه با خمیر یک زنجیر برای او بسازید ، به این صورت که ابتدا خمیری را
به صورت کرم درمی آوریم.
سپس آن را گرد می‌کنیم و خمیری با رنگ دیگر را از داخل آن عبور می‌دهیم و زنجیر را می‌سازیم.
5. خمیر بازی برای آموزش عددها و برابری کردن
با خمیر بازی می‌توان کارهای گوناگون انجام داد. خمیر بازی و دانه‌های رنگی و چند چوبک می‌تواند به کودکان کمک کند که شمارورزی عملیاتی و یک به یک کردن عدد با هرچیزی به همراه طبقه‌بندی رنگ‌ها را انجام دهد.
نویسنده
لینک کوتاه