درمان اختلال گفتاری لیسپ (lisp) در کودکان

لیسپ (lisp) در کودکان نوعی اختلال گفتاری محسوب می‌شود. بسیاری از خانواده‌ها ممکن است به لیسپ کودک اهمیت ندهند به ویژه اگر در درک صحبت‌هایش مشکلی نداشته باشند. برخی خانواده‌ها نیز لیسپ کودک خود را مزیتی برای او می‌دانند. برای آن‌ها لیسپ، کودک‌شان را شیرین‌تر می‌نماید. بنابراین کودک نیز ترجیح می‌دهد به لیسپ خود ادامه دهد چرا که از این راه بیش‌تر به او توجه خواهد شد. در این خانواده‌ها وقتی سن کودک بالا می‌رود خانواده تصمیم می‌گیرند که لیسپ او را درمان کنند؛ در حالی که بهترین زمان‌ها برای درمان لیسپ او از دست رفته است و درمان این اختلال در سنین بالاتر (مثلا 8 سالگی) دشوار است.

در خارج از خانه ممکن است همسالان، کودک را برای لیسپ مسخره کنند. کودک ممکن است از حرف زدن در کلاس درس خجالت بکشد. در نتیجه اعتمادبه‌نفس او کاهش پیدا کند. این کاهش اعتمادبه‌نفس و انزوای ناشی از آن می‌تواند زمینه‌ساز افسردگی در کودکان گردد. بنابراین والدین باید لیسپ فرزند خود را جدی بگیرند و برای درمان او اقدام کنند.

برخی از والدین نگران تاثیر لیسپ فرزندشان بر تحصیل او هستند. لیسپ بر بهره‌ی هوشی کودک اثر نمی‌گذارد و آن را کم نمی‌کند. هم‌چنین بر درک او از مطالب درسی اثرگذار نیست. اما ممکن است سبب شرم او برای حضور و فعالیت در کلاس شود. چنین کودکانی تمایل ندارند که در درس‌هایی که نیاز به کنفرانس و پرسش شفاهی دارند، فعالیت داشته باشند. اگر کودکی هم‌زمان اختلال اضطراب اجتماعی (کم‌رویی و عدم اعتمادبه‌نفس) و لیسپ داشته باشد، فعالیت جمعی برایش بسیار دشوار می‌شود و ممکن است به ترک تحصیل فکر کند. بنابراین اثر لیسپ بر هر کودکی، متفاوت است و برای سنجش اثر لیسپ بر آینده‌ی تحصیلی، شغلی و عاطفی کودک، باید تمام ویژگی‌های روانی و خلقی او را با هم در نظر گرفت.

چه زمانی باید گفتار درمانی کودکی را که لیسپ دارد را شروع کنیم؟

همان‌طور که گفته شد لیسپ فرونتال یک اتفاق طبیعی در مسیر رشد کودکان است و جای نگرانی زیادی ندارد. اما درباره انواع دیگر لیسپ (دندانی، کامی، جانبی) در حالت‌های زیر والدین باید فرزند خود را به یک گفتاردرمان نشان بدهند:

1. اگر سن کودک به بیش‌تر از 4 سال و 6 ماه برسد و لیسپ او هم‌چنان ادامه داشته باشد.
2. اگر لیسپ کودک به اندازه‌ای باشد که گفتار او را نامفهوم کند.

باید در نظر داشته باشیم که اگر لیسپ به موقع درمان نشود، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و بر روابط اجتماعی فرد تاثیر بگذارد. به علاوه گفتاردرمانی را زمانی شروع می‌کنیم که اختلال‌های زمینه‌ساز لیسپ که در بالا گفته شد، توسط پزشک کودکان شناسایی و درمان شده باشند. اگر با وجود حذف این اختلال‌ها (مانند مشکلات تنفسی، شنوایی و غیره)، لیسپ کودک همچنان ادامه داشته باشد، باید گفتاردرمانی را برای کودک شروع کنیم.

درمان لیسپ در کودکان

متخصص‌های گفتاردرمانی، 6 روش را برای درمان گام به گام لیسپ پیشنهاد می‌کنند:

• آگاهی فرد از این‌که لیسپ دارد: برای شروع هر درمانی، ابتدا فرد باید نسبت به اختلال خود، آگاهی پیدا کند و سپس خود او هم بخواهد که آن را درمان کند. بسیاری از کودکانی که لیسپ دارند، ممکن است ندانند که تلفظ آن‌ها اشتباه است. آن‌ها ممکن است ادای صحیح واک‌ها را نشناسند. برای نمونه «س» را مانند «ث» عربی ادا کنند و هیچ‌کس از آن‌ها اشکال نگیرد. در این‌جا گفتاردرمان باید با ارائه‌ی مدل‌های صحیح ادای صداهای نویسه‌ها و صدای واژه‌ها، شکل آوایی صحیح آن‌ها را به کودک بیاموزد. سپس از او بخواهد که کم کم گفتارش را به این مدل صحیح نزدیک کند. در این راه پدر و مادر نیز می‌توانند به کودک کمک کنند و گوش کودک را با ادای صحیح صداها آشنا کنند و از این راه او را به تلفظ بهتر، تشویق نمایند.

دلایل بسیاری برای ایجاد لیسپ در کودکان وجود دارد. به طوری که نمی‌توان گفت دلیل اصلی لیسپ چیست. ممکن است چندین دلیل دست به دست هم بدهند و سبب ایجاد لیسپ در فرد بشوند. برای آشنایی بیشتر با اختلال گفتاری لیسپ (lisp) در کودکان مطالعه این مقاله را در سایت آموزک از دست ندهید.

• اصلاح محل قرار دادن زبان: از آن‌جا که مشکل اصلی در کودکانی که لیسپ دارند، شیوه‌ی حرکت زبان و محل قرارگیری آن در دهان در هنگام ادای صداها است، متخصص گفتاردرمانی به کودک کمک می‌کند تا بفهمد که هنگام ادا کردن صداهای خاص، زبان او باید کجا قرار بگیرد و چه قسمت‌هایی از آن با چه جاهایی از حفره‌ی دهان تماس داشته باشد. برای مثال وقتی کودک می‌خواهد صدای «س» را ادا کند، گفتاردرمان به او می‌گوید به جای این‌که نوک زبان خود را به دندان‌ها یا لثه‌ی بالا فشار دهد، باید آن را به پشت دندان‌ها یا لثه‌ی پایین بگذارد و سعی کند صدا را ادا کند. با این حرکت زبان دیگر صدای «ث» عربی شنیده نمی‌شود.

• تمرین ادا کردن صدای واژه‌ها: متخصص گفتاردرمانی ابتدا با معاینه‌ی کودک و بررسی سخن گفتن او نوع لیسپ او را تشخیص می‌دهد و با توجه به آن، فهرستی از واژه‌ها را به کودک می‌دهد تا صدایی که کودک در آن مشکل دارد در ابتدا، وسط و انتهای آن واژه وجود داشته باشد. متخصص گفتاردرمانی این واژه‌ها را با فرزند شما کار می‌کند و درمورد هرکدام از واژه‌ها، دقت می‌کند فرزندتان همه‌ی صداها را درست ادا کند و درصورت اختلال در ادای واژه‌ها دوباره و چندباره روش ادای صحیح آن‌ها را به او یادآوری می‌کند تا عضلات زبان و دهان کودک به ادای صحیح صدای درست، عادت کنند. مهم است که این فهرست در اختیار والدین کودک نیز گذاشته شوند تا والدین واژه‌ها را در خانه با کودک خود کار کنند و با این کار هم روند درمان را تسریع کنند و هم اینکه کودک بیش‌تر در ادای صحیح صداها ورزیده شود.

• عبارت‌های چند واژه‌ای: وقتی کودک توانست با قرار دادن زبان در محل درست در هنگام ادای صداها، واژه‌هایی که آن صداها را دارند به درستی ادا کند، نوبت به خواندن عبارت‌های کوتاه چند واژه‌ای از همان فهرست واژه‌ها می‌رسد. با این توضیح که گفتاردرمانگر با استفاده از واژه‌های داخل فهرستی که پیش از این تهیه کرده است، عبارات معنی‌داری را می‌سازد (مثلا سرنیزه‌ی مسلسل) و از کودک می‌خواهد ادای این عبارت‌ها را تمرین کند. مانند مورد قبلی در این مرحله نیز والدین باید فرزند خود را همراهی کنند.
• گفت‌وگو: پس از تکمیل مرحله‌های قبل، کودک شما باید بتواند با هم‌سالان خود بدون این‌که لیسپ داشته باشد حرف بزند. برای تقویت مهارت گفت‌وگو در فرزندتان بهتر است در خانه با او تمرین کنید. مثلا از او بخواهید برای شما داستانی را تعریف کند.

• نوشیدن مایعات با استفاده از نی: این تمرین تکمیلی را می‌توان در خانه و یا هر زمانی انجام داد که کودک شما فرصت نوشیدن با نی دارد. نگه داشتن زبان به طرف پایین و دور از کام و دندان‌های جلویی، می‌تواند به درمان لیسپ کودک کمک کند. به علاوه این تمرین به کودک کمک می‌کند تا عضلات زبان خودش را تقویت کند تا در هنگام حرف زدن بیش از حد به جلو نیاید. با این‌که نوشیدن با نی به تنهایی نمی‌تواند لیسپ را درمان کند، اما می‌تواند به ایجاد آگاهی از قرارگیری زبان در تمرین‌های واژه‌ها و عبارت‌ها کمک کند.

چرا برخی از بزرگسالان هنوز لیسپ دارند؟

گاهی لیسپ می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند، به ویژه برای کودکانی که هرگز به گفتار درمانی نرفته‌اند یا اینکه تمام مراحل درمان خود را کامل نکرده‌اند. برخی از بزرگسالان گفتار خود را به همان شکلی که هست پذیرفته‌اند و تمایلی به اصلاح آن ندارند، در حالی که برخی دیگر  از این موضوع رنج می‌برند و می‌خواهند آن را اصلاح کنند. بزرگسالان می‌توانند در گفتاردرمانی‌های ویژه‌ی خود حضور یابند و این نوع گفتاردمانی نیز تقریباً مشابه روش درمان در كودكان است. با این تفاوت که بیشتر تمرینات برعهده‌ی خود فرد است و گفتاردرمان و والدین در آن نقشی ندارند. گفتاردرمان در یک یا دو جلسه، به فرد روش درمان را می‌آموزد و لیست واژه‌ها را به او می‌دهد و سپس کار را به خود او می‌سپارد. باید توجه داشت که هر تغییری از جمله درمان لیسپ در بزرگسالی سخت‌تر و زمان‌برتر از زمان کودکی است.

جمع بندی

لیسپ یک اختلال شایع در ادای صداها است. افرادی که لیسپ دارند، ادای صداهای خاصی مانند «س» و «ز» و «ش» و «ژ» برای‌شان مشکل است. وجود این اختلال پس از افتادن اولین دندان‌های شیری-موقت- طبیعی است. چرا که ساختار سخن گفتن کودک کامل شکل نگرفته است. ولی اگر کودکی بعد از این سن و در شرایطی غیر از افتادن دندان‌های شیری دچار لیسپ شود، باید به فکر درمان افتاد. لیسپ بر اساس نحوه‌ی قرارگیری زبان در هنگام ادای صداها، انواع مختلف دارد که هرکدام از آن‌ها می‌توانند سبب اختلال در صدای خاصی شوند.

مهمترین عارضه‌ی لیسپ، کاهش اعتمادبه‌نفس کودک و کناره‌گیری او از جمع هم‌سالان و کشیده شدن به دام افسردگی است. بنابراین باید نسبت به درمان این کودکان در زمان مناسب اقدام کرد.

در بیش‌تر مواقع لیسپ خودبه‌خود برطرف می‌شود ولی اگر درمان نشد، می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند و حتی شرایط عاطفی و شغلی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. لیسپ در بزرگسالی هم قابل درمان است و افراد مبتلا، می‌توانند با شرکت در برنامه‌های گفتاردرمانی، مهارت سخن گفتن خود را ارتقا دهند.