چرا کودک من از رویارویی با پزشک می‌ترسد؟
همهی ما در کودکی ترس از پزشک، بیمارستان یا مطب را تجربه کرده‌ایم. اکنون که خودمان فرزند داریم، حتما این ترس و اضطراب را در فرزند خود طبیعی می‌دانیم. بسیاری از کودکان، وقتی به مطب پزشک می‌روند، دچار ترس و اضطراب می‌شوند. پژوهش‌گران برای ترس کودکان دلیل‌های بسیاری را برشمرده‌اند:
ترس از درد یا بیماری
کودکان انتظار دارند در مطب یا بیمارستان به آنها آمپول زده بشود. چون در ماه‌های اول زندگی حضور آنها در فضای بیمارستان همراه با درد آمپول بوده (واکسن یا بیماری‌های دوران نوزادی) بنابراین آنها شرطی شده‌اند. آنها وقتی دوباره دربرابر پزشک قرار می‌گیرند و همان صداها را می‌شنوند و بوها را حس می‌کنند حواس پنجگانه‌ی آنها به‌طور ناخودآگاه انتظار درد شدید آمپول را دارد و همین انتظار سبب اضطراب شدید آنها می‌شود.
از سوی دیگر برخی از کودکان از این می‌ترسند که شاید یک بیماری جدی داشته باشند و برای همین پدر و مادرشان آنها را به بیمارستان یا مطب آورده‌اند. آنها ممکن است خود را در حال مرگ تصور کنند و از این فکر دچار اضطراب شدید شوند.
اضطراب در مورد ناشناخته‌ها
گاهی کودکان از هم‌سالان خود درباره‌ی بیماری‌ها، حرف‌های اغراق آمیز یا اشتباهی را می‌شنوند یا در خانواده درباره‌ی مرگ برخی نزدیکان شایعاتی را می‌شنوند که بیمارستان و پزشک را در ذهن آنها به مکان یا فردی مبهم و اسرارآمیز تبدیل می‌کند و این اتفاق بر اضطراب آنها می‌افزاید. اگر خیال کودکان درباره‌ی بیماری را به مسیرهای نادرست ببریم می‌تواند زمینه‌‌ساز این ترس نابه‌جا باشد. برای مثال اگر در فرهنگ و ادبیات کودکان ما، از بیماری با عنوان عذاب خداوند و نتیجه‌ی گناهان افراد یاد شود و کودک، بیماری را یک امر غیرواقعی و ماورائی تصور کند، ابتلای خودش به بیماری را برابر با قهر خداوند و عذاب درناکی از سوی او می‌بیند. بنابراین در هنگام بیماری و رفتن پیش پزشک دچار ترس و اضطراب می‌شود.
- ترس از دیده و لمس شدن نقاط خصوصی بدن
در بسیاری از موارد، پزشک در معاینه‌ی تمام بدن کودکان مجبور است به اندام جنسی او نگاه کند و یا به آنها دست بزند. این کار ممکن است کودکان به‌ویژه دختر بچه‌ها را دچار شوک و اضطراب کند.
- ترس از خود پزشک
در بعضی موارد رفتار پزشک می‌تواند سبب اضطراب کودک شود. برخی پزشکان سخت‌گیرند و با کودکان رفتاری صمیمانه ندارند. این رفتار سبب می‌شود که کودک از رویارویی با این پزشکان بترسد.
نشانه‌های اضطراب کودک در بیمارستان یا مطب پزشک
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- عرق کردن کف دست‌ها
- ناتوانی در تمرکز
- گریه و بی‌تابی شدید
با چه روش‌هایی می‌توانید به کودک‌تان کمک کنید که بر ترس خود در رویارویی با پزشک غلبه کند؟
1. چیزی را از خانه همراه خود بیاورید.
پژوهش‌گران حوزه‌ی روان‌شناسی کودک معتقدند که به همراه داشتن یک چیز خاص مثل یک عروسک یا یک پتو سبب می‌شود احساس بیگانگی کودک‌تان با فضای مطب یا بیمارستان کم‌تر شود. این وسیله‌ی خاص سبب می‌شود کودک کم کم با محیط تازه کنار بیاید و به آن مکان ناشناخته عادت کند. بنابراین شوکی که بر اثر ورود به یک مکان تازه و جدا شدن از خانه حس می‌کند در او کم‌تر می‌شود. و این سبب کاهش اضطراب او می‌گردد.
2. صادق باشید
«می‌دانم که رفتن پیش پزشک جذاب و سرگرم کننده نیست ولی همهی ما برای اینکه بیمار نشویم بهتر است گاهی به بیمارستان برویم»
«من هم دوست ندارم به بیمارستان بروم ولی اگر این کار را نکنم بیماری‌ام خوب نمی‌شود.»
«[ ...] پزشک خوبی است و تو را دوست دارد و سعی می‌کند به تو کمک کند.»
جمله‌هایی مانند این‌ها، می‌تواند به کودک برای رفتن به پزشک کمک کند. نباید کودک را با بیان چیزهایی که وجود ندارد فریب بدهیم. بلکه باید سعی کنیم جمله‌های‌مان صادقانه و امیدبخش باشد. یک قسمت از جمله را به بیان تلخی (مانند دوست داشتنی نبودن بیمارستان) و قسمت دیگر را به بیان واقعیت شیرین و مفید آن (مانند پیدا کردن برگشت سلامی و از بین رفتن بیماری) اختصاص دهید. با این کار توازن منطقی در ذهن کودک شما شکل می‌گیرد.
3. بپرسید آیا کودک شما نیاز دارد که آمپول بزند یا خیر.
پیش اینکه فرزند خود را نزد پزشک ببرید از پزشک، حضوری یا تلفنی، بپرسید که آیا نیازی به تزریق آمپول و یا زدن سوزن برای خون‌گیری هست یا خیر؟ اگر پاسخ او مثبت بود، فرزند خود را قبل از بردن به مطب پزشک آماده کنید. به او بگویید که آمپول با وجود دردی که دارد برای او و سلامتی‌اش بسیار مفید است و درد آن بسیار کم و زودگذر است. بنابراین نباید بترسد و اجازه دهد پزشک کار خود را درست انجام بدهد. اگر هم پزشک به شما گفت که در این ملاقات نیاز به تزریق یا خون‌گیری از فرزند شما نیست، این اطمینان را به کودک خود بدهید که در مطب دکتر خبری از آمپول نیست و اصلا نباید در این باره نگرانی داشته باشد. همیشه با فرزند خود صادق باشید تا فکر نکند که این جمله‌ها را برای فریب او می‌گویید.
4. پیش از ملاقات با پزشک با فرزند خود درباره‌ی معاینه حرف بزنید.
بخشی از اضطراب کودک در بیمارستان، برای ترس از معاینه‌ی اندام‌های خصوصی اوست. برای کاهش این اضطراب، والدین باید با فرزندشان صحبت کنند و به او بگویند که پزشک هم مانند مادر می‌تواند اندام‌های خصوصی او را نگاه کند یا به آنها دست بزند. در بیمارستان نیز پزشک باید قبل از آغاز معاینه‌ی این بخش‌ها، از کودک اجازه بگیرد و به کودک بگوید که والدین‌اش اجازه‌ی این کار را داده‌اند. همان‌طور که می‌دانید مراقبت از حریم خصوصی کودکان برای جلوگیری از آسیب‌های روحی او بسیار مهم است. مادرها باید به فرزندان‌شان بگویند که پزشک از معدود افرادی است که می‌تواند به این نقاط نگاه کند یا دست بزند و با این کار فرزند خود را برای معاینه‌ی این قسمت‌ها آماده کنند.
5. یک عامل پرت کننده‌ی حواس همراه خود داشته باشید.
کودکان در اتاق انتظار بیشترین اضطراب را تحمل می‌کنند. افکار منفی درباره‌ی آن‌چه که قرار است در اتاق پزشک برایشان پیش بیاید آنها را اذیت می‌کند. برای کاهش این اضطراب، توصیه می‌شود والدین چیزهایی مانند «تبلت» را همراه خود بیاورند و در زمان انتظار، کودک خود را با آنها سرگرم کنند. در هنگام معاینه یا زدن آمپول نیز می‌توان با نمایش یک کارتون و یا دادن یک شکلات، حواس آنها را از اتفاق اضطراب‌زایی که در جریان است، پرت نمود.
6. یک پزشک مهربان و مراقب پیدا کنید.
انتخاب پزشکی که سبب می‌شود بچه‌های شما احساس راحتی بیشتری کنند، بسیار مهم است. برای این کار می‌توانید از دوستان و آشنایان بپرسید پزشکی که علاوه بر مهارت در کار پزشکی، مهربان و محتاط است کدام است؟ متاسفانه برای والدین فقط علم و توان‌مندی پزشک مهم است و اگر پزشکی این شاخص را داشته باشد، دیگر برایشان رفتار او با بیمار چندان مهم نیست. باید در نظر داشته باشید که کودکی سن بسیار حساسی است. اگر در این سنین پایین، کودک ذهنیتی منفی نسبت به پزشک و بیمارستان پیدا کند، در بزرگسالی کم‌تر به پزشک مراجعه می‌کند و در نتیجه سلامت او به خطر می‌افتد.
7. الگوی خوبی باشید
ترس از پزشک فقط به بچه‌ها محدود نمی‌شود. بسیاری از بزرگسالان نیز در هنگام ملاقات با پزشک دچار اضطراب می‌شوند. کودکان اگر نشانه‌های اضطراب را در چهره‌ی والدین خود ببیند، طبیعی است که به این باور می‌رسند که حتما عامل خطرزایی وجود دارد که پدر یا مادر آنها این‌گونه دچار اضطراب شده‌اند. بنابراین هنگام رفتن پیش پزشک، چه بیمار خودتان باشید و فرزندتان را به همراه برده باشید و یا اینکه بیمار فرزندتان باشد، سعی کنید آرامش خودتان را حفظ کنید و با رفتار خود به او بفهمانید که چیزی برای ترسیدن وجود ندارد.
با انجام کارهایی که در بالا گفته شد، فرزند شما نگاه بهتری به پزشک و کادر درمانی پیدا می‌کند. این نگاه درست به کودک شما دو کمک مهم می‌کند. در هنگام معاینه یا تزریق آمپول و سرم و... بی تابی نمی‌کند و و بنابراین مراحل تشخیص بیماری و یا درمان او بهتر پیش می‌رود. هم‌چنین وجود ذهنیت مثبت نسبت به بیمارستان و پزشک، به او کمک می‌کند که در هنگام بیماری بدون اضطراب به پزشک مراجعه کند. متاسفانه موارد زیادی وجود دارد که افراد بزرگسال به دلیل ترس و اضطرابی که نسبت به بیماری و درمان آن دارند، به موقع به پزشک مراجعه نمی‌کنند و وقتی که به خاطر درد شدید یا عوارض بسیار خطرناک نزد پزشک می‌آیند، دیگر زمان طلایی برای درمان آنها از دست رفته است. بنابراین افراد جامعه باید از کودکی به پزشک و بیمارستان نگاهی دوستانه و بدون ترس پیدا کنند تا رفته رفته سطح سلامت جامعه بالاتر برود.
منابع:
دیگر تصاویر
ویراستار
عادله خلیفی
مترجم
لینک کوتاه