آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان، گفت‌وگو با زینب محمدیاری
یک مربی، یک تجربه
گفت‌وگو با زینب محمدیاری، آموزگار و مربی آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان که اکنون در اردکان استان یزد، کودکان را با بسته‌های آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان آشنا و آن‌ها را در تجربه آموزش از راه ادبیات سهیم می‌کند.
خانم محمدیاری، شما سال‌ها تجربه کار با کودکان در مقطع پیش‌دبستان و دبستان را دارید. کودکان در این مقطع از نگاه شما چه ویژگی‌هایی دارند که نظام آموزش و پرورش باید به آن توجه کند؟
کودکان در این مقطع دارای خلاقیت بالقوه‌ای هستند. کودکان از وقتی دست به قلم می‌شوند، از نقاشی‌هایشان کاملاً می‌توان به این موضوع پی برد، خطوطی که بعضی از بزرگ‌ترها چون نمی‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند، آن ر آ نقاشی نمی‌انگارند، خود دلیلی بر این مدعاست. حتی در مقطعی از رشد زبانی، کودکان پرحرف می‌شوند و سوال‌های متعددی می‌پرسند و در مقطعی کلمات را هرطور می‌خواهند، ادا می‌کنند. این‌ها همه و همه نشانه خلاقیت آن‌ها و قرار داشتن در مسیر رشد زبانی است، در حالی‌که در حال حاضر به سن مدرسه که می‌رسند، تحت آموزش‌های مستقیمی قرار می‌گیرند که به نفع این خلاقیت ذاتی آن‌ها نیست. به عنوان مثال می‌توان از آموزش نقاشی در مقطع پیش‌دبستانی نام برد و نمونه‌ای دیگر، دادن متن شعر به والدین به عنوان تکلیف کودک پیش‌دبستانی برای حفظ کردن آن.
واقعیت این‌ست که در مدرسه در همان بدو ورود، تفاوت کودکان از لحاظ قدرت یادگیری و ویژگی‌های روحی و روانی نادیده گرفته می‌شود و کتاب‌ها و سرفصل دروس برای همه کودکان یکسان در نظر گرفته می‌شود.
در این سال‌ها بیش‌تر با بسته‌های آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان آشنا شده و آن را در کلاس‌های خود به کار برده‌اید، چه ویژگی‌هایی در این بسته‌ها بوده که شما را جذب آن کرده است؟
بسته‌های آموزش خلاق به‌طور هدفمندی طراحی شده‌اند، کار با این بسته‌ها مربی را در یک فضای تعریف شده کودک‌محور و در عین حال منعطف قرار می‌دهد. این بسته‌ها اعتماد من را به عنوان مربی کاملاً جلب کرده است زیرا در عین حال که به ذائقه تنوع‌طلب کودکان پاسخ خوبی داده است و به نیازهای رشد زبانی آن‌ها هم بر پایه‌ای علمی و مستند توجه کرده است، در عین حال مربی را از ارائه خلاق بی‌نیاز نکرده است. یعنی اگر مربی خلاق نباشد، نمی‌تواند ارائه باکیفیتی را از این بسته‌ها داشته باشد و این ویژگی مثبت این بسته‌هاست زیرا به این شکل به‌طور غیرمستقیم مربی را هم محک می‌زند.
از شاخصه‌های قدرتمند این بسته‌ها، شخصیت اصلی داستان‌های آن است. سی‌بی‌لک، بچه گربه‌ها، با اسم‌های شگفتی که ادای آن‌ها خود، نوعی ورزش زبانی شاخص است، کاکا کلاغه و شخصیت‌های داستانی کتاب الف‌باورزی که به همه جنبه‌های روحی کودک گریز می‌زنند مثلاً دیو بامزه همراه با یک داستان کوتاه اما مؤثر، کودک را به شیرینی با ترس‌های خیالی‌اش آشتی می‌دهد.
برای زبان‌آموزی به کودکان چه چیزهایی می‌تواند تاثیرگذار و برجسته باشد که نظام آموزش و پرورش از آن غفلت می‌کند؟
در همان مرحله تدوین کتب درسی و تعریف سر فصل‌ها، آموزش و پرورش نیاز دارد تا به تفاوت‌های کودک از لحاظ توانایی یادگیری و شرایط تحصیل (از لحاظ امکانات مادی و معنوی) اهمیت دهد. من خودم به عنوان مادر از بدو تولد چه بسا از دوران جنینی فرزندم، به دلیل مطالعات شخصی برای کمک به رشد زبانی فرزندم به شیوه‌های مختلف براساس ویژگی‌های سنی‌اش، تلاش‌هایی کردم و به عنوان مربی قصه‌گویی و معلم، برای مخاطبینم در گروه‌های سنی مختلف، در این امر کوشا بوده‌ام اما با گذراندن کارگاه آواورزی و الف‌باورزی تازه به دلیلِ محکمِ کارهای خود پی برده‌ام! اتفاق‌هایی هست که در مقاطع سنی خاصی باید بی‌افتد تا کودک در یادگیری موفق عمل کند اما آموزش و پرورش از همان مقطع پیش‌دبستانی سرسری و بدون اصول کودک‌محور از آن عبور می‌کند به عنوان مثال می‌توان از عدم توجه کافی به ویژگی مهم ریتم و موسیقی مناسب در انتخاب شعرها نام برد.
تجربه کار با فارسی‌آموز نخودی اول را دارید. به‌طور کلی اگر بخواهید تجربه کار با این بسته را جمع‌بندی کنید، چه چیزی به مخاطبان می‌گویید؟
با فارسی آموز نخودی به بهانه کار آموزشی و فرهنگی با کودکان کار حدود سال ۸۵ آشنا شدم در آن سال که مدتی بود که با یک گروه مردمی حمایت از کودکان کار همکاری می‌کردم به عنوان مسئول آموزش در طول هفته (این گروه جمعه‌ها هم خدمات آموزشی فرهنگی ویژه‌ای را به کودکان ارائه می‌کرد). کتاب فارسی‌آموز را جایگزین کتاب‌های درسی مرسوم در برنامه بچه‌ها گنجاندم و پس از گذاراندن کارگاه‌های آشنایی با آن، به همراه معلمان عزیز داوطلب، کار با آن را شروع کردیم. این کتاب برای من دریچه‌ای روشن بود و به آموزش شاد و خلاق بر پایه روش تاثیرگذار نمایش خلاق، داستان‌سازی و داستان‌خوانی.
فارسی‌آموز، شیرینی یادگیری زبان قند فارسی را به کودک هدیه می‌دهد، زیرا یادگیری را با چاشنی لذت و تحریک حس کنجکاوی کودک همراه می‌کند.
شما با واژه‌نامه چیستانی کار کرده‌اید، ویژگی این واژه در کار با کودکان چیست؟
به عنوان معلم یا مربی همواره این دغدغه را دارم که وقتی کتاب درس مورد نظرم را قرار است باز کنم، مخاطبم در دلش قند آب می‌شود یا به اجبار آن را می‌پذیرد؟ برای بازکردن بعضی از کتاب‌ها باید معلم زحمت زیادی بکشد تا آن را برای مخاطبش شیرین جلوه دهد، اما واژه‌نامه چیستانی از آن دست کتاب‌هایی است که کودک از باز شدن آن خوشحال می‌شود، واژه‌نامه با ذکاوت خاصی به معنی کلمات پرداخته و همان معماگونه بودن آن، اولین قدم محکمش در برقراری ارتباط با مخاطب کودک است. تصویرسازی‌های جذاب آن هم دیگر ویژگی بارز مؤثر آن است. به این شیوه به هدف خود؛ یعنی گسترش دایرهٔ واژگانی کودک به شیرینی پرداخته است.
آواورزی را آموزش می‌دهید، چه نیازی به آواورزی با کودکان؟
اهمیت آواورزی را وقتی می‌توان درک کرد که کودکانی را در سنین ورود به مدرسه می‌بینیم در حالی که این مرحله (آواورزی) را طی نکرده‌اند و در یادگیری مفاهیم مورد نیاز گروه سنی خود، دچار وضعیت دشواری هستند. این کودکان در درک مفاهیم پایه مانده‌اند و یقیناً اگر به‌موقع در تقویت هوش زبانی آن‌ها کوشش موثری چون آواورزی (شعرخوانی ریتمیک، داستان‌خوانی هدفمند و بازی‌ها خلاق مرتبط با آن) انجام شده بود، در جایگاه مناسب یادگیری قرار می‌گرفتند، آواورزی پایه‌های محکمی را برای بنای رشد شناختی کودکان می‌سازد.
به‌طور خلاصه، آواورزی مرحله‌ای مهم و مؤثر است که کودک برای آمادگی جهت یادگیری در سن مدرسه به آن نیاز دارد و بسته خلاق آواورزی این مرحله را به‌طور روشن در اختیار مربیان، معلمان و والدین قرار داده است.
دیگر تصاویر
نویسنده
لینک کوتاه