کودکان و آشنایی با پازل

پازل، قطعات بریده یا جدا از هم یک تصویر است که با قراردادن آن‌ها در محل خود، تصویر اصلی به دست می‌آید. پازل‌ها، با توجه به نوع آموزش، موضوع، فرم و شکل به صورت‌های گوناگونی ساخته می‌شوند. 

۱ ) پازل مکعبی

 برای ساختن پازل مکعبی به ۹ یا ۱۲ یا ۱۵ مکعب چوبی یا پلاستیکی نیاز است. هر مکعب دارای شش سطح است، بنابراین می‌توان شش تصویر را برروی هرسطح چسباند، به این ترتیب که ابتدا مکعب‌ها را پهلوی هم قراردهید، سپس تصویر مورد نظر را که به تعداد مکعب‌ها بریده‌اید برروی آن‌ها بچسبانید و یا این که برروی آن نقاشی کنید. سپس سطوح دیگر را به همین شکل کامل کنید.

پس از آن مکعب‌ها را که با یکدیگر ترتیب منطقی ندارد، جلوی کودک می‌گذاریم و از او می‌خواهیم با کنار هم قراردادن مکعب‌ها شکل را کامل کند. کودکان، زمانی که می‌خواهند سطوح دیگر را هم کامل کنند، دچار مشکل می‌شوند. ولی کودکان چهار تا شش ساله می‌توانند این کار را انجام دهند.

۲ ) پازل جور کردنی

این پازل معمولاً به این ترتیب ساخته می‌شود که یک شکل را بر روی صفحه‌ای مقوایی یا چوبی می‌چسبانیم بعد آن را از قسمت‌های مختلف می‌بریم. در هنگام بازی قسمت‌های بریده شده را جلوی کودک می‌گذاریم. او باید قطعات را پیدا و به یکدیگر وصل کند.

اگر تعداد قطعات پازل زیاد باشد، می‌توانیم از دو تصویر همانند استفاده کنیم. یک تصویر را ببریم و دیگری را برای نمونه جلوی کودک قرار دهیم که از روی آن قطعات بریده شده را به صورت اول در آورد.

۳ ) پازل جاگذاردنی

روی یک صفحه چوبی یا مقوایی ضخیم، جای شکل‌های معینی را با دستگاه‌های پازل بری، یا با اره مویی و مقواهایی را با تیغ موکت بری برش می‌دهیم و جدا می‌کنیم. برای جذابیت و تحریک کودکان، می‌توانیم قطعات بریده شده را با رنگ‌های شاد و ملایم رنگ‌آمیزی کنیم و به هنگام بازی قطعات بریده شده را در اختیار کودک قرار دهیم و از او بخواهیم هر یک از شکل‌ها را در جای مناسب خود بگذارد.

این نوع از پازل‌ها را می‌توان به صورت دگمه دار ساخت. پازل‌های دگمه‌دار که برروی هر شکل قطعه‌ای خیلی کوچک وصل شده است که کودک به آسانی می‌تواند پازل را بر دارد و در جای مناسب خودش قرار دهد. ولی پازل‌های بدون دگمه در جابه‌جایی برای کودکان کمی دشوار است.

پازل‌ها از نظر موضوع

پازل‌ها، از نظر موضوع، می‌تواند شامل همه موضوعاتی باشد که در دنیا وجود دارد، ولی کارشناسان برای سهولت در یادگیری و طبقه‌بندی، آن‌ها را به سه دسته تقسیم کرده‌اند:

۱ ) پازل فصل: در این نوع پازل تصویری که از تکمیل قطعات به دست می‌آید، یکی از فصول است. این پازل‌ها غالباً طرح کلی یک فصل را نشان می‌دهد. هنگامی که می‌خواهیم پازل را در اختیار کودک بگذاریم، او را به صحبت کردن درباره موضوع پازل تشویق می‌کنیم و در مورد موضوع پازل پرسش‌هایی از او به عمل می‌آوریم.

۲ ) پازل موضوعی: در این پازل، تصویر اصلی شامل منظره‌ای از روستا، خیابان، منزل، مدرسه، باغ وحش و غیره است. همانطور که گفته شد، همراه با عرضه پازل، می‌توانیم پرسش‌هایی در خصوص موضوع پازل از کودک بکنیم و یا این که از او بخواهیم درباره آن داستانی بیان کند.

۳ ) پازل فرم و اندازه: این نوع از پازل‌ها قطعاتی کم و بسیار ساده دارند که در مراحل اولیه که کودکان هنوز آمادگی کافی برای بازی با پازل‌های دیگر را ندارند، در اختیارشان قرار می‌گیرد و معمولاً به اندازه‌های مختلف و متشابه هستند؛ مثلاً، سه مرغابی یا ماهی و... در اندازه‌های کوچک، متوسط و بزرگ که کودک باید هریک را در جای خود قرار دهد.

اهداف و فواید پازل‌ها:

• موجب پرورش دقت در بینایی و حس بساوایی کودک می‌شود.
•  تشخیص فرم، رنگ، اندازه و شکل.
• پرورش قوه تکلم و افزایش دامنه واژگان جدید.
• موجب پرورش دقت و حافظه کودک می‌گردد.
• کودک یاد می‌گیرد اجزا هستند که شکل اصلی را تشکیل می‌دهند.
• کودک ضمن بازی یاد می‌گیرد که هر یک از قطعات پازل جزئی از تصویر است و با نبودن هر قطعه تصویر ناقص خواهد بود.
• کودک، برای کامل کردن طرح، مجبور است رنگ‌ها و طرح اصلی پازل را در خاطر داشته باشد و جهت خطوط را دنبال کند. مهارت در این کار به یادگیری خواندن و نوشتن کمک می‌کند.
• مهارت در این مرحله به قوای ذهنی کودک برای ارتباط اجزای یک موضوع و پروراندن آن برای یافتن کل موضوع کمک می‌کند.
•  برای یادگیری مفاهیم مکان، اندازه و اشکال هندسی مؤثر و مفید است.
• تقویت حرکات ظریف و تطابق چشم و دست.
• تقویت و پرورش حافظه و استدلال دیداری.
• ذوق هنری کودک با دیدن پازل‌های فصول مختلف رشد و پرورش می‌یابد.
•  کودک از طریق تفاوت و تشابه اشکال هندسی و غیرهندسی، آن‌ها را با همدیگر مقایسه می‌کند و قطعات مناسب را در کنار یکدیگر قرار می‌دهد.
• توجه کودک را جلب می‌کند و باعث رشد مهارت‌های شناختی او می‌شود.