راه های ساده برای پرورش خلاقیت در کودکان

«آلن آلدا»، بازیگر و کارگردان نامدار آمریکایی، می‌گوید: "خلاقیت جایی است که هیچ کس دیگری تا به حال پای نگذاشته است. برای کشف خود و یافتن هر چیز فوق العاده ای به وسیله شهود، باید از شهر آسایش خود به بیابان‌های وحشی و ناشناخته مهاجرت کرد."

آیا علاقمندید که کودکانتان به بالاترین بخش خلاقیت خود برسند؟ پس می‌توانید از راه‌های ساده‌ای که در ادامه می‌آید، استفاده کنید. راه‌های رسیدن به خلاقیت بسیار پیچیده و تاریک است ولی با چند نشانه و علامت، می‌توان آن را یافت. در ادامه، چند راه ساده برای بالا بردن خلاقیت کودکان توضیح داده می‌شود.

۱- اشتباه کردن خوب است. پژوهشگر دانشگاه استنفورد، محقق روش‌های فکری و نویسنده کتاب «روانشناسی جدید برای موفقیت»، «کارول دویک» بر این باور است که کودکانی که از شکست خوردن می‌ترسند کمتر خلاقیت از خود نشان می‌دهند. اگر کودک شما از اشتباه کردن می‌ترسد، به او بگویید: "باز هم سعی کن انجامش دهی." همان گونه که دوست و همکارم «بن گراسمن کان» از سازمان نوآوری «نورداستورم» عقیده دارد که شکست، حرکت به جلو و پیشرفت است. با نگاه کردن به اشتباهات می‌توان فرصت‌های رشد را فراهم نمود.

۲- از بهم ریختگی به هم نریزید. بیشتر ما خواستار یک مکان پاکیزه و مرتب هستیم و از شلوغی و بهم ریختگی احساس پریشانی می‌کنیم. با این حال هنگامی که کودکان و حتی بزرگسالان در حالت خلاقیت خود بسر می‌برند، همه چیز به سرعت بهم می‌ریزد. دفعات بعد که کودکتان از شما درخواست آبرنگ کرد و یا خواست اسباب بازی‌های خود را روی کف اتاق بریزد، به او فضای کافی دهید و یا اگر هوا خوب و شرایط مناسب است او را به حیاط و یا بیرون از خانه ببرید. احتمالاً باید آن بهم ریختگی را هم خودتان جمع کنید ولی خلاقیت کودک شما بر آن ارجحیت دارد.

۳- در هنگام تشویق کودک، هوشیار باشید. همه ما درباره این که چگونه ستایش و تشویق به تفکر مستقل کودک آسیب می‌رساند، شنیده‌ایم. در کتاب «آلفی کوهن» به نام «تنبیه به وسیله تشویق»، در مورد مشکلات ستاره‌های طلایی، طرح‌های تشویی، نمرات عالی، تشویق‌های بی رویه و دیگر راه‌های رشوه دادن، نویسنده در مورد چگونگی تشویق و ایجاد انگیزه در مردم برای بدست آوردن پاداش بیشتر توضیح داده است. مشکلاتی به همراه تشویق وجود دارد که می‌تواند کودک را از جستجو برای انگیزه‌های درونی خود بازدارد. این موضوع نشان دهنده این نیست که هرگونه تشویقی نامناسب است ولی در آینده اگر می‌خواهید کودک خود را تشویق کنید، سعی کنید با جمله‌ای هدفمند مانند؛ "می‌بینم کفشت را خودت پوشیدی!" یا "واقعاً برای حل این مسئله ریاضی زیاد زحمت کشیدی و سخت کار کردی!" همراه باشد.

۴- ذهن خود را باز نگه دارید. به کودک خود گزینه‌های را ارائه دهید که برای تفکر مستقل وی مناسب باشد. شما ممکن است که خود عادت به شام یا صبحانه خوردن نداشته باشید ولی اگر فرزند شما برای صبحانه و قبل از رفتن به مدرسه ماکارونی می‌خواهد، به وی در آشپزخانه کمک کنید که خودش غذای مورد علاقه‌اش را آماده سازد. اگر کودک شما علاقمند به کمک در کارهای آشپزخانه است، آنجا را به یک آزمایشگاه علمی برای وی تبدیل کنید و مواد و وسایل لازم را برایش مهیا سازید.

۵- مدل خلاقیت برای فرزند خود شوید. چه مقدار خلاق هستید؟ در چه کاری می‌توانید از خلاقیت خود بهره و لذت ببرید؟ آشپزی، آواز خوانی، باغبانی، نقاشی، رقص؟ کودکانی که والدین خود را در حال خلاقیت ببینند بیشتر به سوی این فعالیت‌ها جذب می‌شوند. اگر مدت مدیدی از آخرین خلاقیت شما می‌گذرد، به وسیله کودک درون خود فکر و تلاش کنید و آنچه شما را در آن هنگام خوشحال می‌کرد بیاد آورید و زمان خود را، حتی برای نیم ساعت، صرف آن کار کنید. سپس احساس خود را دریابید و ببینید آیا از انجام آن لذت بردید و می‌خواهید که روز دیگر هم این کار را تکرار کنید؟

۶- گامی به عقب بردارید. این مورد ممکن است اینطور به نظر بیاید که موارد قبل را کمی نقض کرده باشد ولی مهم این است به یاد داشته باشید که تعادل داشتن در همه موارد لازم است. اگر کودک احساس کند که همواره تحت نظارت است، ممکن است که کمتر ریسک کند که این موضوع باعث کاهش خلاقیت وی گردد. اگر مشوق استقلال کودک خود باشید، خواهید دید که قوه تخیل وی هم شکوفا می‌شود. در آینده هنگامی که فرزند خود را در حال آرام بازی کردن، نقاشی یا نوشتن دیدید، از اظهار نظری مانند؛ «چه می‌کشی؟!» خودداری کنید. چنین جملاتی او را از حالت خلاقیت خارج می‌سازد، در عوض برای خود یک فنجان قهوه درست کنید و از لحظاتتان لذت ببرید.

۷- وقت خود را برای حلاقیت فرزندتان تنظیم کنید. این برای والدین شاغل می‌تواند مشکل باشد ولی کودکان نیاز به زمانِ از پیش تعیین نشده برای تصور، ساختن، تجربه اندوزی و کشف دارند. این موضوع می‌تواند نیم ساعت نقاشی پس از شام خوردن و کتاب خواندن قبل از رفتن به رختخواب باشد یا این که یک ساعت در آخر هفته خود را به او اختصاص دهید. برای این کار به طور حتم، زمان بگذارید.

۸- بازگشت به مبانی. اسباب بازی‌هایی که سروصدا تولید می‌کنند، بسیار سرگرم کننده هستند و به طور قطع جای خود را دارند ولی به تفکر خلاق کودک شما کمکی نمی‌کنند. اسباب بازی‌هایی مانند میله‌های سبک، لوله‌های پلاستیکی، بلوک‌های سبک با اشکال متفاوت، عروسک، لوازم اداری، شن و ماسه و آب این کار را انجام می‌دهد. برای تماشای بازی کودک خود وقت بگذارید و نگاهی سریع به ابزار موجود خود بیاندازید. چه چیزی می‌تواند کودک شما را بیشتر سرگرم کند؟ چه اشیایی او را به بازی‌های خلاقانه وامی دارد؟ آیا می‌توانید اسباب بازی‌هایی که بسته هستند (اسباب بازی‌هایی که با یک یا دو دگمه کار می‌کنند) را با یک اسباب بازی باز (اسباب بازی‌هایی مانند بلوک که کار بیشتری می‌توان با آن انجام داد) معاوضه کنید؟

۹- کاهش نشستن در جلو صفحهٔ نمایش (تلویزیون، مانیتور،...). برای برخی از خانواده‌ها این مشکل به سختی حل می‌شود ولی همگی ما می‌توانیم تلاش کنیم که زمان کمتری به تماشای فیلم و کارتون یا بازی‌های کامپیوتری صرف و به جای آن نقاشی، شهر سازی با بلوک و خمیر بازی یا هر کار خلاقانه دیگر کنیم.

۱۰- توجه و اشاره به نکات کوچک زندگی. این نکات ریز می‌تواند یک قورباغه در پارک، شکل خطوط روی درختان یا ابری زیبا باشد. این موضوع باعث شگفتی و توجه کودک برای قدرشناسی چیزهای کوچک در زندگی می‌شود.

چه کار خلاقانه دیگری به ذهن شما می‌رسد که در اینجا به خوانندگان برای بالا بردن سطح خلاقیت در کودکان پیشنهاد دهید؟

ترجمه، تلخیص و برداشت: فرشاد سجادی