اگر چرخ ماشین‌ها مربع بودند!
خلاقیت واژه‌ای است که در سال‌های اخیر از حوزه‌های علمی و تئوری به دانسته‌های عوام مردم و افراد منتقل شده وهمه به نوعی درصددند تا از این واژه بهره‌ای داشته باشند، آن را بیاموزند و فرزندانی خلاق تربیت کنند. خلاقیت یعنی کنارهم قرار دادن افکار و ایده‌هایی که تا قبل از این فکر می‌کردیم به یکدیگر مرتبط نیستند. اگر بدانید چگونه از قدرت خلاقیت خوداستفاده کنید ظاهراً دیگر مسئله‌ای وجود ندارد که نتوانید حل کنید. خلاقیت یک مهارت و استعداد است که قابل یادگیری و پروراندن است. برای پرورش خلاقیت باید متفاوت باشید، متفاوت فکر کنید، به نشدن‌ها بیندیشید وحتی موضوع‌های تمسخر آمیز را با جدیت واکاوی کنید. شاخص ممتاز بودن راه حل‌های خلاق آن است که باید عملی باشند.
البته عملی بودن و فکر کردن به ناممکن‌ها تا حدودی با هم تناقض دارند اما نتیجه افکار بدیع و بدون محدودیت با تمرین‌هایی می‌تواند به نتایج عملی و ممکن بینجامد. فرد خلاق تمایل دارد که مسائل مختلف را به طرق مختلف حل کند هرچند که در ظاهر یک راه حل بیشتر برای آن وجود ندارد. برای آنکه افراد خلاقی باشیم، می‌توانیم این مهارت را به طرق مختلف مورد تقویت قرار دهیم.
درادامه به روش‌های مختلفی اشاره می‌کنیم که می‌توان از طریق آن این نوع مهارت را در خود ایجاد و پرورش داد.
۱- در مواقع ایجاد مشکل یا اختلاف با دیگران، به دنبال مقصر نگردید. افراد معمولاً تمایل دارند درمواقع مشکل، عامل اصلی این مشکل را پیدا کنند و آن را از بین ببرند و یا مورد سرزنش قرار دهند و یا تغییرش دهند. اما باید شیوه تفکر را تغییر داد. اگربه طور مستمر بگوییم <من در این امر دخیلم> به دنبال راه حل‌هایی می‌گردیم که تا به حال استفاده نکرده‌ایم، برای آنکه این موضوع را به صورتی مسئله گشا حل کنیم باید ذهن خود را به سوی خود و توانایی‌هایمان معطوف کنیم.
۲- بهتر است در مکالمات خود و یا تخیلات شخصی به این موضوع فکر کنیم که از یک شیء چه استفاده‌هایی می‌توان نمود. فرض کنید کسی یک خودکار به دست شما می‌دهد، مسلماً هر شخصی در اولین نگاه به ویژگی نوشتن و یا درنهایت ایجاد طرح بر روی کاغذ اشاره می‌کند، اما اگر دقیق‌تر فکر کنید، می‌توانید استفاده‌های مختلفی را از اجزای مختلف این شیء معرفی کنید. بهتر است شما هم فکر کنید و این استفاده‌های غیرمعمول را بیابید.
۳- روش بعد این است که به اجزای مختلف یک شیء فکر کنید و نبود هرکدام را فرض کنید و به اتفاقاتی که در نبود هرجزء آن می‌افتد، بیندیشید. یک اتومبیل را فرض کنید، چه اجزایی دارد؟ یکی از اجزای آن، چرخ‌هاست. به نظر شما اگر چرخ اتومبیل به صورت مربع بازسازی می‌شد چه اتفاقی می‌افتاد؟
۴- درقبال نظرات وانتقادات دیگران نسبت به خود به عنوان زمینه‌ای برای فکر کردن نگاه کنیم و سریع به فکر دفاع و یا مقابله نباشیم.
۵- برای حل مشکلات یا مسائل، آن را به اجزای کوچک‌تر تقسیم کنید و برای حل مشکل یا یافتن راه بهتر برای انجام کار از یک راه متفاوت، این اجزا را کنار هم بچینید، نگران نباشید از چیدمان‌های متفاوت ذهنی، می‌توانید به نتایج متفاوت برسید
۶- بدون تعداد زیادی سؤالات چرا؟ و چه می‌شد اگر؟ نمی‌توان یک دید خلاق داشت. مطمئن باشید که علاوه بر ظاهر هر امر، زیر پوسته و ماهیت آن هم باید نگاهی بیندازید. درمواجهه با هرچیز مهمی یک چرا در ذهن تشکیل دهید. چه اتفاقی می‌افتاد اگر ...؟
۷- اندیشه تخیلی، یکی ازراه های برانگیختن خلاقیت است ودر آن به افراد توصیه می‌شود که برای حل یک مسئله واقعی از روالی که در عالم خارج وجود دارد وارد نشوید بلکه در تخیل، فرد خارج از قیود و هنجارهای موجود، آزادانه آن چه را تمایل دارد تصور کند و خود را محدود و محبوس در حصار واقعیت‌ها و امور مشهود نداند.
۸ - برای آنکه تمرین‌های شما در این زمینه کامل‌تر شود بهتر است به کاربرد وارونه همه وسایل یا مفاهیم فکر کنید. به عنوان مثال همیشه به بهترین دانشجو بودن فکر کرده‌اید. این بار فکر کنید که اگر چه کار کنید به بدترین دانشجو تبدیل خواهید شد؟
۹- باید توجه داشته باشید که کلیه این تمرین‌ها بهتر است به صورت گروهی صورت گیرد و برای این امر، خوب است با استفاده از یک کلمه <اشاره> دیگران را برای شنیدن یک کلام نو و غیرعادی آماده کنید. در کنار همه عوامل فوق می‌توان به فاکتورهایی اشاره کرد که محدود کننده تفکر خلاق در افراد است که از آن جمله تلاش برای حذف خیالبافی قبل از سنین نوجوانی، پاسخ‌های نامناسب به کنجکاوی کودکان و عدم تشویق این رفتارها، القای ترس و کمرویی، ارزیابی‌های مجدد و انتقادهای پی در پی در مواجهه با رفتار و گفتار افراد، استفاده از قالب‌های کلیشه‌ای در رفتار ومنش و کردار، بدون داشتن دلایل مستند و منطقی می‌باشد.
تفکرخلاق مستلزم حساسیتی بیش ازحد "صفات مردانه" و عدم وابستگی به غیر و اتکا به خود "صفات زنانه" است بنابراین گاه لازم است خصایص ویژه جنسیتی جنس مقابل را درمورد فرزندان تقویت کنیم ودرانتها خوب است برای تمرین سریع السیر در این زمینه در مورد معماهای زیرخوب فکر کنید و خلاقیت خود را محک بزنید.
۱- بدون اینکه قلمتان را از روی کاغذ بردارید و یا ازروی یک خط دوبار رد شوید یا اینکه کاغذ را تا بزنید، شکل زیر را رسم کنید.
۲- تعدادی سکه به شکل زیرکنارهم قرارگرفته است. چطور می‌توان فقط با یک حرکت به طوری که فقط یکی از سکه‌ها را لمس کنیم، تمام ردیف‌ها را به صورت H یا T درآوریم؟
منبع
روزنامه آفتاب یزد، شماره ۲۸۱۶, به تاریخ ۱۳۸۸/۱۰/۱۳, صفحه ۶