کودک در دنیای اسباب بازی

معمولاپدر ومادرها به دلایل مختلفی مانع بازی کودکان می‌شوند واجازه نمی‌دهند آن‌ها به دلخواه بازی کنند. یکی از این دلایل به خاطر شلوغ بازی‌ها و جنب وجوش های کودکان است که گاه موجب به هم ریختگی وسایل خانه و کثیف شدن لباسشان می‌شود. از این رو والدین اسباب بازی فرزندانشان را جمع می‌کنند و به او می گویند: (از این به بعد حق نداری اسباب بازی‌ات را در اتاق پهن کنی) (حوصله ندارم روزی چند بار اتاق تمیز کنم) و (چون لباس‌هایت را کثیف می‌کنی، از این پس اجازه نمی‌دهم بازی کنی).

این گونه برخوردها می‌تواند نشانه ناآگاهی والدین از آثار مثبت بازی در رشد شخصیت و سلامت روانی کودکان باشد. زیرا والدین اگر بدانند بازی یکی از نیازهای اصلی کودک است حتماً به طوری دیگر رفتار خواهند کرد. به عقیده روانشناسان و جامعه شناسان، بازی برای کودک بسیار حیاتی است وبخش جدایی ناپذیر زندگی اوست وبه جز پدید آوردن شادی، برای رشد جسمی و روانی کودک اهمیت ویژه ای دارد. به وسیله بازی کودک راه‌های برخورد و تعامل با محیط پیرامون خود را فرا می‌گیرد و مهارت‌های اجتماعی و زبانی کسب می‌کند.

کودک از طریق بازی با فرهنگ جامعه خویش آشنا می‌شود. هنجارها و ارزش‌های اجتماعی را درونی می‌کند ودر نهایت نقش اجتماعی را می‌پذیرد. بازی، اعتماد به نفس کودک را افزایش می‌دهد، از اضطراب او می‌کاهد وعزت نفس و خود پنداره مثبت را تقویت می‌کند. و نیز راهی برای تخلیه هیجان‌ها و انرژی وسهولت در دوست یابی است.اسباب بازی نیز رکن مهمی در بازی‌های کودک است. اسباب بازی در کودک اشتیاق به بازی به وجود می‌آورد و بازی را پرمحتواتر می‌کند. بیشتر شواهد نشان می‌دهد که خرید اسباب بازی برای کودک عمومیت یافته است و پدران ومادران می‌کوشند در حد توان برای فرزندشان اسباب بازی بخرند و تنها با این هدف که مدتی با اسباب بازی، کودک را ساکت یا خوشحال کنند، آن را تهیه می‌کنند در صورتی که به کارکردهای آموزشی و تربیتی اسباب بازی توجهی نمی‌کنند. از آنجا که انتخاب اسباب بازی مناسب، به یادگیری وتکوین شخصیت کودک کمک می‌کند، باعث افزایش مهارت‌های جسمی و رشد شناختی و اجتماعی او می‌شود. از این رو تهیه نوع مناسب آن برای کودک در سنین مختلف بسیار مهم است.

به اعتقاد ژان پیاژه پدر روانشناسی جدید کودک، دقت وهوشیاری والدین درانتخاب اسباب بازی برای کودک بسیار مهم است. زیرا اسباب بازی درشکل دادن به تمایلات عاطفی و روانی کودک نقش مهمی دارد. برای رهایی ازکلافگی وسردرگمی در انتخاب اسباب بازی می‌توان نکات زیر را مورد توجه قرار داد:

متناسب بودن اسباب بازی با سن کودک

اگر فکر می‌کنید با خرید اسباب بازی‌های مربوط به سنین بالاتر به رشد سریع تر فرزندتان کمک می‌کنید در اشتباه اید زیرا خرید این گونه اسباب بازی‌ها برای کودک جذاب نیست وهمچنین اونمی تواند از آن استفاده کند و همین موضوع تأثیر منفی را در کودک می‌گذارد. اسباب بازی باید از نظر وزن، اندازه، شکل و ...با ویژگی‌های فیزیکی سن کودک سازگار باشد یعنی والدین باید به رشد فیزیکی کودک توجه کافی داشته باشند. همچنین بین اسباب بازی وتوانایی ذهنی کودک هماهنگی وجود داشته باشد. باید اسباب بازیی را انتخاب کرد که حس کنجکاوی را در کودک برانگیزد.

 به طور مثال اسباب بازی‌هایی که هربار بتوان شیء جدیدی را با آن ساخت مانند انواع لوگوها که بهترین گزینه هستند زیرا این بازی‌ها تأثیر مثبت را بر ذهن کودک می‌گذارد وذهن کودک را به سوی بررسی و سپس نحوه اتصال آن با بخش‌های دیگر متوجه می‌کند واین گونه توجه او را به سوی شناسایی وساخت تازه‌ها سوق می‌دهد.

 روانشناسان معتقدند این قبیل بازی‌ها نه تنها برای کودکان خلاق وسایل بازی بسیار مناسبی است بلکه برای فعالیت کودکانی که ذهن چندان پویا و خلاقی نیز ندارند توصیه می‌شود چرا که باعث تقویت قوای ذهنی این کودکان شده و ذهن آن‌ها را برای انجام فعالیت تحریک می‌کند. اسباب بازی نباید کودک را به سوی خشونت و تکرار رفتارهای خشن سوق دهد، بنابراین از خرید انواع سی دی، شخصیت‌های کارتونی عروسکی خشن، تفنگ، اسباب بازی‌هایی با صدای گوشخراش و ... خودداری کنید.

گوناگونی و تنوع در بازی و اسباب بازی، سبب رشد و شکوفایی این استعدادهای مختلف می‌شود. بهتر است اسباب بازی با رنگ‌های شاد را انتخاب کنید نه رنگ‌هایی که سبب افسردگی و دلمردگی می‌شود. توجه کنید اگر در صورتی که رنگ اسباب بازی با ساییدن انگشت برود، این محصول برای کودکان مناسب نیست. مخصوصاً برای کودکان زیر سه سال که اسباب بازی‌ها را در دهانشان می‌گذارند که به همین دلیل احتمال دارد مواد رنگی به صورت مستقیم به بدن آن‌ها وارد شود. والدین هنگام خرید اسباب بازی باید به آدرس کارخانه تولید کننده و علامت استاندارد توجه کنند. از این طریق از سالم بودن و ایمن بودن اسباب بازی اطمینان حاصل می‌کنید.

والدین باید به سلیقه کودک در انتخاب اسباب بازی احترام بگذارند، بنابراین بهتر است در هنگام خرید، چند اسباب بازی را به کودک معرفی کنید و به وی بگویید یکی از آن‌ها را انتخاب کند و اگر دارای چند نوع متفاوت نیست کودک را در انتخاب رنگ اسباب بازی آزاد بگذارید تا از هررنگ که دوست دارد، انتخاب کند. در نهایت باید به موضوع واکنش پدر ومادر به هنگام دعوای کودکان برسر اسباب بازی پرداخت.

بعضی از پدر ومادرها هنگامی که کودکشان اسباب بازی و یا وسیله ای را در مجلس میهمانی و ... از کودک دیگری می‌گیرد، احساس ناراحتی می‌کنند و با خود می گویند افراد دیگر چنین قضاوت خواهند کرد که درتربیت کودکشان کوتاهی کرده‌اند. یا گروهی دیگر از پدر و مادرها در برخورد با این مسئله خوشحال می‌شوند و فکر می‌کنند کودکشان می‌تواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد.

و بعضی ازپدر ومادرهای دیگر به این گونه رفتارها اعتنایی نمی‌کنند و اهمیت چندانی برایشان ندارد. با توجه به اهمیت موضوع ونیاز والدین به راهکارها و راه حل‌های علمی، روانشناسان راهبردهای مفید وسازنده زیر را پیشنهاد می‌کنند: اگر فرزند دو ساله شما همیشه اشیا را از کودکان دیگر می‌گیرد، این واکنش به معنی زورگویی نیست زیرا در این سن او کوچک تر از آن است که مفهوم رعایت حقوق دیگران را بفهمد. در این حالت بگذارید کمی با کودکان بزرگ تر از خود که برای دفاع از حقشان در مقابل فرزندتان قادر به مقاومت هستند، بازی کند تا به طور طبیعی تربیت شود.

. اگر بر سر یک اسباب بازی دعوا درگرفت، اسباب بازی دیگری بیاورید و شوق کودک را برای بازی با آن برانگیزید. راه حل دیگر، در صورت امکان این است که پیش از آغاز بازی چند اسباب بازی یک شکل تهیه کنید، در این صورت موفق می‌شوید ازهر گونه قیل وقال جلوگیری کنید.اگر زودتراز موقع کودک را مجبورکنید که اسباب بازی خود را به کودک دیگری بدهد، یا اسباب بازی او را به زور از دستش بگیرید و به کودک دیگر بدهید کودک احساس ناامنی می‌کند و همواره این ترس و نگرانی را خواهد داشت که مبادا کسی اسباب بازی‌هایش را بگیرد.

در نتیجه، با نزدیک شدن هر کودک به حریم بازی خود دچار وحشت می‌شود و او را به زور به عقب می راند. تحت فشار گذاشتن کودک باعث می‌شود رشد طبیعی او به تأخیر بیفتد و حاصل دیگری ندارد. اگر به هنگام دعوا برسراسباب بازی هیچ یک از کودکان دست از دعوا بر نمی‌دارند و شما نمی‌دانید اسباب بازی از اول دست کدام یک بوده بهتر است اسباب بازی را از هردو بگیرید و آنان را سرگرم بازی دیگری کنید.

به هنگام دعوای کودکان بر سر تملک اشیا بهتر است تا حد امکان چیزی نگویید و بگذارید خودشان مشکلشان را حل کنند، مگر اینکه یکی از بچه‌ها بخواهد به دیگری زور بگوید. اگر متوجه شدید که یکی از کودکان اسباب بازی را از دیگری قاپیده است خیلی محترمانه ومنطقی اسباب بازی را از اوبگیرید و به نفر اولی بدهید، سپس او را تشویق کنید که اسباب بازی را به کودک دیگر بدهد.

اگر نگاه دقیقی داشته باشید حتماً متوجه می‌شوید که مطالب بالامی تواند راهی برای شناخت بهتر کودکتان باشد چرا که، شناخت ما از کودکان و نیازهایشان هر اندازه بیشتر وعمیق تر باشد، ارتباط ما با آنان آسان تر، مطلوب تر و پایدارترخواهد بود.

نویسنده: اعظم بزارپور- کارشناس روانشناسی