از روان فرزندتان چه می دانید؟

بعضی اوقات شناخت بهترین راه برای دوست داشتن و تربیت فرزندان دشوار است. گاهی متوجه رفتارهایی می‌شوید که شما را متحیر یا دلخور می‌کند و یا حتی می‌ترساند.

برای‌ آگاهی از نحوه عملکرد تربیتی و برخورد با کودکان باید اطلاعات مفیدی در زمینه بهداشت روان به دست آورد.

سلامت یا بهداشت روان عبارت از نحوه تفکر، احساس و عملکرد ما به منظور رویارویی با موقعیت‌های زندگی است. بهداشت روان دربردارنده نوع نگاه ما به خودمان، زندگی‌مان و افرادی است که آن‌ها را می‌شناسیم و به آن‌ها علاقه‌مندیم. سلامت روان هم مانند سلامت جسم در هر مرحله‌ای از زندگی حائز اهمیت است.

مشکلات بهداشت روان

تشخیص تب در کودک توسط والدین بسیار آسان است، اما شاید تشخیص مشکل روانی او به این سادگی نباشد. مشکلات مربوط به سلامت روان را همیشه نمی‌توان دید اما علائم قابل تشخیص‌اند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از افسردگی، اضطراب، مشکلات خوردن، نقص توجه و اختلالات بیش فعالی. کودکان و نوجوانان زیادی هستند که از دوره‌های استرس هیجانی رنج می‌برند که با درمان کوتاه‌مدت رو به بهبود می‌گذارند اما آن مشکلات الزاما منجر به آنچه تحت عنوان مشکلات بهداشت روان نام دارند، نمی‌شوند. اندوه ناشی از دست دادن یک عزیز مثالی در این مورد است. بهداشت روانی یک کودک هیچ ارتباطی با بهره هوشی او ندارد، کودکان با یا بدون مشکلات بهداشت روانی، IQ (ضریب هوشی) متفاوتی دارند. آموزش خاص یکی از سرویس‌های حمایتی است که مدارس برای کمک به رویارویی با نیازهای منحصر به فرد کودکان و نوجوانانی که انواع مختلفی از مشکلات بهداشت روان را دارند، فراهم می‌کنند.

اختلالات هیجانی جدی

عبارت اختلالات هیجانی جدی برای کودکان و نوجوانان به مشکلات سلامت روان اشاره می‌کند که به شدت زندگی روزانه و عملکرد آنها را در خانه، مدرسه و یا در اجتماع مختل می‌کند. بدون کمک، چنین مشکلاتی ممکن است منجر به افت تحصیلی، روی آوری به موادمخدر و الکل، ناسازگاری در خانواده، یا حتی خودکشی شود.

اشاره‌ای به علل ایجاد اختلالات هیجانی در کودکان

ما همه علل مشکلات سلامت روان در جوانان را نمی‌شناسیم اما می‌دانیم که هم محیط و هم ساختار بیولوژیک فرد در این امر دخالت دارد. از جمله علل بیولوژیک می‌توان به ژنتیک، عدم تعادلات شیمیایی و صدمه به سیستم اعصاب مرکزی اشاره کرد. این عوامل در علم پزشکی تحت عنوان اختلالات نوروبیولوژیک نامیده می‌شوند. بسیاری از عوامل محیطی می‌توانند کودکان را در معرض خطر قرار دهند. برای مثال کودکانی که با خشونت، سوءاستفاده، مسامحه، مرگ عزیزان، طلاق و یا روابط از هم گسیخته مواجه می‌شوند، بیشتر در معرض مشکلات سلامت روان قرار دارند. سایر فاکتورها شامل طرد شدن به علت نژاد، جنسیت، مذهب یا فقر است.

پرورش سلامت روان در کودکان

شما به عنوان والدین، مسوول سلامت جسمی و روحی فرزندتان هستید. هرگز یک راه مشخص شده و ثابت برای تربیت فرزندان وجود ندارد. شیوه‌های تربیتی متفاوتند اما همه کسانی که مراقب فرزند شما هستند باید انتظارات فرزند شما را دریابند. کتاب‌های خوبی در این زمینه وجود دارد که می‌توانید از آنها برای بهبود تربیت فرزندانتان استفاده کنید.

راهکارهای کلی در زمینه تعلیم و تربیت

• سعی کنید در کنار رسیدگی و تامین تغذیه مناسب، ایمن‌سازی بدن و فراهم کردن امکانات ورزشی و غیره، محیط امن و سالم خانوادگی و اجتماعی را برای فرزندانتان فراهم کنید.
• از مراحل رشد کودک آگاهی پیدا کنید تا بیش از حد و یا کمتر از حد لازم از او انتظار نداشته باشید.
• این نکته بسیار حائز اهمیت است که فرزندتان را تشویق کنید احساسات خود را ظاهر کند. اجازه دهید بداند که همه افراد، درد، ترس، خشم و اضطراب را تجربه می‌کنند. به او کمک کنید عصبانیت خود را به گونه‌ای مثبت ظاهر کند بدون آنکه متوسل به خشونت شود.
• احترام و اعتماد متقابل را ایجاد کنید. صدای خود را برای او بلند نکنید حتی زمانی که با او توافق ندارید. راه‌های ارتباطی را باز نگه دارید.
• به حرف‌های فرزندتان خوب گوش دهید. از کلمات و اصطلاحاتی استفاده کنید که برای او قابل فهم باشد. او را به سوال کردن ترغیب نمایید. کاری کنید با شما راحت باشد و مایه دلگرمی‌اش باشید. تمایل خود را برای صحبت درباره هر موضوعی با او نشان دهید.
• به مهارت‌های خودتان برای حل و کنار آمدن با مشکلات رجوع کنید. آیا شما مثال خوبی در این مورد هستید؟ اگر احساسات و عملکرد فرزندتان مایه دستپاچگی شما شده یا قادر به کنترل خشم و ناامیدی خودتان نیستید، کمک بجویید.
• مشوق او در زمینه رشد استعدادهایش باشید و به او کمک کنید محدودیت‌های موجود را بپذیرد. براساس توانایی‌ها و علایقش، در تعیین اهداف یاری‌اش کنید.
• موفقیت‌هایش را جدی بگیرید و به او گوشزد کنید.
• توانایی‌های او را با توانمندی‌های سایر کودکان مقایسه نکنید.
• منحصر به فرد بودن او را بستایید.
• از صرف وقت خود برای او کوتاهی نکنید.
• استقلال و خود ارزشی را در او پرورش دهید.
• در رویارویی با فراز و نشیب‌های زندگی او را یاری کنید.
• نشان دهید که به توانایی ‌او در کنترل هنگام مشکلات، اعتماد دارید.
• اصول تربیتی را به‌طور مفید، دائم و مناسب به کار بندید، (بدانید که تربیت کردن به معنای تنبیه نیست)
• کودکان با یکدیگر متفاوتند. سعی کنید بفهمید چه روشی برای کودک شما مناسب است، بدون توجه به خواست‌های فرزندتان از رفتارهای تربیتی دیگران تقلید نکنید.
• برای کارهای مثبتی که انجام می‌دهد تاییدتان را ابراز کنید.
• به او کمک کنید از اشتباهاتش درس بگیرد.
• بدون قید و شرط او را دوست بدارید و محبت کنید.
• ارزش عذرخواهی برای اشتباه مرتکب شده، همکاری، صبر، بخشش و احترام به دیگران را به او بیاموزید.
• انتظار نداشته باشید بی‌نقص عمل کنید، تربیت فرزند، کار دشواری است. بهداشت روانی همه کودکان حائز اهمیت است. بسیاری از کودکان دچار مشکلات سلامت روان هستند. این مشکلات واقعی و دردناکند و ممکن است شدید باشند.

مریم صابونی