استقلال کودک؛ کلید موفقیت در آینده

استقلال و عدم وابستگی یکی از موضوعات اساسی در زمینه تربیت موفق شناخته می‌شود. در سایه این توانایی کودک تا حدی به خود اطمینان پیدا می‌کند و شجاعت انجام برخی کارها و تفکر راجع به مسائل مختلف را به دست می‌آورد. به علاوه، اعتماد به نفس کودک نیز در نتیجه این جداشدن تدریجی از والدین نیز افزایش می‌یابد و به این ترتیب می‌تواند در درون خودقلمرویی باثبات و ارزشمند ایجاد کند که او را در کاهش وابستگی به دیگران کمک می‌کند.

 شناخت شخصیت و توانایی‌های کودک

اما بیشتر والدین نمی‌دانند چطور باید فرزندشان را در این مسیر راهنمایی کنند. پیش از آنکه سعی کنید او را مستقل بار بیاورید، نخست باید توانایی‌اش را در این زمینه ارزیابی کنید. نکات اساسی زیادی در این باره موثرند تا کودک این مرحله رشد را به خوبی و بدون مشکل طی کند. برای اینکه متوجه شوید به عنوان مثال او می‌تواند به تنهایی به مدرسه برود یا نه، ابتدا درباره افکارش سوالاتی از او بپرسید. آیا در بین دوستانش کسی هست که تنها به مدرسه بیاید؟ در این مورد با او صحبت کرده است؟ او هم این توانایی را کسب کرده است؟ آیا واقعاً از تنهایی می‌ترسد یا فقط دوست دارد که شما همراهی‌اش کنید؟ و...

پس از اینکه توانایی او را شناختید، علاوه بر جنبه روانی و عاطفی باید قدرت عملکردش را نیز تقویت کنید. برخورد با غریبه‌ها، جواب دادن به تلفن، تنها عبور کردن از خیابان، خرید رفتن و مسیر را گم نکردن و... مصادیقی از زندگی روزمره هستند که به شما نشان می‌دهند فرزندتان در چه زمینه‌هایی زودتر به استقلال رسیده است.

 تحمیل نکردن کارها

 هرگز کودک را به کاری مجبور نکنید که واقعا توانایی انجام آن را ندارد یا با ابراز رفتارهایی از انجام آن سر باز می‌زند. در واقع، یک تجربه منفی به جای آنکه کودک را برای زندگی آینده آماده تر کند، مستقل شدن او را به تاخیر خواهد انداخت. احساسات منفی در ذهن او باقی خواهند ماند و دیگر تمایلی برای تجربیات جدید در آینده ندارد.

روی انگیزه‌هایش کار کنید

برای اینکه فرزندتان را به طور موثر به سمت استقلال پیش ببرید، باید روی علائق و انگیزه‌هایش کار کنید. برای پرورش این انگیزه‌ها و تمایل او به مستقل شدن، ارزش‌های هر مرحله جدید زندگی‌اش و تغییرات مثبت را توضیح دهید تا متوجه شود که هر چه مستقل تر باشد آزادی عمل بیشتری خواهد داشت. او می‌بایست نسبت به کارهای جدیدی که می‌خواهد انجام دهد شناخت و آگاهی پیدا کند بدون اینکه دائم زیر نگاه پدر و مادر باشد.

 اطمینان داشتن

اگر برای کودکتان نگران هستید، بدون اینکه متوجه شود از دور مراقبش باشید. اگر احساس کند که شما او را ناتوان می‌دانید، او نیز در توانایی‌هایش دچار تردید می‌شود و اعتماد به نفسش را از دست می‌دهد. در نتیجه برای اینکه گلیم خودش را به تنهایی از آب بیرون بکشد دچار اضطراب و نگرانی می‌شود.  بچه‌ها بین سنین 7 تا 10 سال به سن دلیل و منطق می‌رسند و کم کم زندگی مستقل آن‌ها آغاز می‌شود. او دیگر می‌خواهد مانند یک فرد بزرگسال رفتار کند. برای اینکه در این مسیر به او کمک کنید، ابتدا او را ببینید و به او اعتماد کنید. از مراقبت‌های اغراق آمیز بپرهیزید، چون در این شرایط احساس خفقان خواهد کرد.

اصرار بیش از حد بچه‌ها در تنها انجام دادن کارهای مختلف

بسیاری از والدین اظهار می‌کنند که فرزندشان در حدود سن دو سال علاقه و اصرار شدیدی دارند که کارهای خود از لباس پوشیدن گرفته تا سوار شدن اتوبوس و رد شدن از خیابان و... را به تنهایی انجام دهند. اگر هم کسی به آن‌ها کمک کند آنقدر جیغ و فریاد راه می‌اندازد تا حرف خود را به کرسی بنشانند. در این مواقع معمولاوالدین نمی‌دانند چه رفتاری صحیح است؛ آیا باید اجازه دهند تا او هر کار دوست دارد انجام دهد یا اینکه همواره مراقب و راهنمای او باشند؟

در پاسخ باید گفت که گرچه شما اغلب کلافه می‌شوید اما این مرحله رشد در بچه‌ها کاملاطبیعی است. کودک در این سن معمولارفتار و برخوردی دوگانه دارد. علائق، تمایلات و سلائق او در هر روز با روز قبل فرق دارد. ممکن است واکنش موثری که یک روز در برابر رفتارهای او دارید، چند روز بعد هیچ فایده ای نداشته باشد. به رغم مشکلاتی که در این زمینه دارید اما باید توجه داشته باشید که این مرحله برای کودک بسیار مهم است زیرا او علاقه به بزرگ شدن و شخصیت خود را کاملانشان می‌دهد.

این حرف به این معنا نیست که او را رها کنید تاهر کار که می‌خواهد انجام دهد؛ بلکه باید قوانینی وضع کنیم که حتما رعایت شود. توصیه می‌شود اگر فرزندتان اصرار زیادی دارد که هر کاری را تنها انجام دهد، در بعضی موارد دخالت داشته باشید اما بدانید که همه چیز به خلق و خو و شخصیت او بستگی دارد.

شاید بهتر باشد بعضی رفتارها و مداخلات را تغییر دهید تا او شخصاً با آن‌ها سازگاری پیدا کند.

توصیه‌های کاربردی برای افزایش احساس استقلال بچه‌ها

سپردن برخی امور روزمره به او. هر روز صبح بعضی از کارهای فرزندتان مانند مرتب کردن رختخوابش، عوض کردن لباس‌ها، شانه کردن موها و... را برعهده خودش بگذارید. به او بگویید که در صورت نیاز کمکش خواهید کرد اما تا حد ممکن به جای کمک‌های گاه و بی گاه تشویقش کنید که به تنهایی کارهایش را انجام دهد.

«فكر مي كنم توانايي انجام كارهايت را به تنهايي داری». به جای اینکه دائم کارهای فرزندتان را انجام دهید، با گفتن جملاتی توانایی‌هایش را خاطرنشان کنید. «مامان بيا با هم يك دايناسور بكشيم»، «مامان دكمه شلوار را باز كن» و... اگر به او قوت قلب دهید و مطمئنش کنید که قادر به انجام کارهایش است کمتر این خواسته‌ها را از او خواهید شنید. البته منظورمان اصلاً این نیست که او را به حال خودش رها کنید؛ بلکه به او نشان می‌دهید درحالی که می‌داند شما کنارش هستید، می‌تواند کارهایش را به تنهایی شروع کند.

توجه به شرایط جسمانی و توانایی کودک در چیدمان وسایل منزل. برای اینکه فرزندتان بتواند در بعضی کارهای منزل به شما کمک کند، طوری وسایل را بچینید که بتواند راحت از آن‌ها استفاده کند. به عنوان مثال ظروف غذاخوری خودش را در قفسه ای که دستش به راحتی به آن برسد، بگذارید تا هر زمان که لازم داشت نیازی به شما نداشته باشد. به علاوه مطمئن باشید که او می‌تواند در کارهایی مانند گردگیری، چیدن میز غذا، بیرون آوردن ظرف‌ها از ماشین ظرفشویی، تهیه عصرانه و... به شما کمک کند.

استرس ها را از خود دور کنید! معمولاً اکثر والدین دائم راجع به انجام کارهای مختلف استرس دارند که مبادا وقت کم بیاورند و یا اینکه از خطرات احتمالی که ممکن است فرزندشان را تهدید کند، نگران‌اند. یکی از گام‌های مهم در رابطه با استقلال و اعتماد به نفس بچه‌ها این است که نخست یاد بگیرید آرامش خود را حفظ کنید. در این شرایط فرزندتان می‌تواند مسائل جدید را تجربه کند.

پیشنهادهای تازه به او بدهید. هر روز پیشنهاد کاری جدید را به فرزندتان بدهید تا علاقه برای آموختن تجربه ای نو در او شکل بگیرد و از این طریق احساس غرور و عزت نفس را نیز کسب کند. حتماً از خود می‌پرسید چه کاری را می‌شود به او پیشنهاد داد؟ اصلالازم نیست به فکر کارهای عجیب و پیچیده باشید. ریختن یک لیوان شیر، مرتب کردن موها، پوشیدن لباس‌های مهد و... نمونه‌هایی از این ایده‌های سازنده است. 

از ایده‌های او حمایت کنید. هیچ گاه فرزندتان را به خاطر ایده‌های خلاقانه‌اش سرزنش نکنید و تندی به خرج ندهید. شما باید او را برای رویارویی با خطرات، تلاش، تجربه و تغییر آماده کنید و به او قوت قلب دهید. راهنمایی‌اش کنید تا به موفقیت برسد. به خاطر داشته باشید که شکست‌ها درس‌های زندگی هستند و مانند موانعی هستند که با عبور از آن‌ها موفقیت حاصل خواهد شد. 

به کودکان مسئولیت دهید. دلیلی ندارد که چون فرزند شما کوچک است نتواند مسئولیت کار مشخصی مانند غذا دادن به ماهی، آبیاری گل‌ها و نظایر آن را به عهده بگیرد. اگر این کارها را به عنوان وظیفه ای برای آن‌ها مشخص کنیم، امتیازی برای آن‌هاست و به اعتماد به نفس آن‌ها کمک می‌کند. 

نمونه رفتارهای والدین که به استقلال کودکان صدمه می‌زند:

• تمایل به حمایت بیش از اندازه از کودک
• مرتب تکرار کردن دستورات و وظایف
• خواستن از کودک برای تعریف کردن همه چیز
• نظارت دائمی بر فعالیت‌های کودک
• اصرار زیاد در مورد انجام فعالیت‌های جنبی مدرسه و کلاس‌های فوق برنامه
• اجازه ندادن به کودک برای اینکه کارها را به روش خودش انجام دهد. 
• تمایل به حل و فصل دعوای میان بچه‌ها
• احساس نگرانی از دور شدن فرزند

مترجم: مریم سادات کاظمی