نیمه شب درس نخوانید

نسل‌هاست که بسیاری از دانش آموزان این تصور باطل را دارند که با نخوابیدن و شب زنده داری در شب امتحان، نتایج مطلوبی به دست می‌آورند. بسیاری از نوجوانان شب‌ها تا دیر وقت به مطالعه می‌پردازند و به این وسیله امیدوارند نمرات بهتری بگیرند. اما مجله علمی رشد کودک، به تازگی پژوهشی را منتشر کرده است که این دیدگاه را زیر سؤال می‌برد. در این تحقیق ۳۵۳ دانش آموز مدارس لوس آنجلس به مدت ۱۴ روز مورد آزمایش قرار گرفتند. درا ین پژوهش ساعات خواب و بیداری، عملکرد تحصیلی در مدرسه، میزان فهم دروس، عملکرد در امتحانات و تکالیف مورد بررسی قرار گرفت.

گرچه پیش فرض محققان این بود که مطالعه تا نیمه‌های شب بر میزان تمرکز، حضور ذهن و یادگیری در کلاس درس تأثیر منفی دارد اما شگفت آنکه محققان دریافتند کاهش ساعات خواب شبانه علاوه بر تأثیر منفی بر یادگیری، بر عملکرد دانش آموزان در امتحانات و تکالیف نیز اثر مخربی دارد. هر چه ساعات خواب شبانه کاهش می یاد، مشکلات بیشتری در روز بعد بروز می‌کند با این حال بسیاری از نوجوانان فکر می‌کنند شب زنده داری و درس خواندن تا پاسی از شب برایشان مفید است اما حتی اگر یک بار بیدار ماندن، نمره شما را در یک امتحان بهبود دهد، تکرار این عمل هزینه بیشتری برای شما ایجاد می‌کند.

در تحقیق دیگری که توسط تیم پژوهشی دانشگاه یورک انجام گرفته محققان دریافته‌اند خواب کافی بر مهارت‌های زبان آموزی کودکان مؤثر است. در این تحقیق مشخص شده است قابلیت به خاطر آوردن کلمات جدید ۱۲ ساعت پس از یادگیری اولیه، در کودکانی که خواب کافی دارند بیشتر است. دکتر لیزا هندرسون، مدیر این تیم تحقیقاتی می‌گوید: " قابلیت به یاد آوردن کلمات جدید فراگرفته شده، یک هفته پس از یادگیری در کودکانی که خواب کافی دارند بسیار بهتر از کودکانی است که کم خواب هستند."

چرا دانش آموزان به خواب نیاز دارند؟

واقعیت این است که بدن به خواب نیاز دارد. خواب از مراحل مختلفی تشکیل شده است که هر کدام، وظیفه خاصی در خدمت رسانی به سلامت بدن ایفا می‌کنند. به طور کلی خواب از چهار مرحله تشکیل شده است مراحل یک و دو به سرعت می‌گذرند و بدن را برای رسیدن به مراحل سوم و چهارم آماده می‌کنند. در این مراحل نورن ها و سلول‌های عصبی مغز ریتم منظمی می‌گیرند و بدن وارد فازترمیم خود می‌شود. سیستم ایمنی و قلب و عروق احیا می‌شوند که بر متابولیسم و رشد ماهیچه‌ها اثر می‌گذارند.

دکتر مت کارتر ۴، استاد دانشگاه واشنگتن در این باره می‌گوید: " یک خواب خوب شبانه با مرتب کردن آنچه دیروز دریافت کرده‌اید، شما را برای لذت بردن از روز بعد آماده می‌کند." بعد از شش تا هشت ساعت خواب معمول شبانه، مغز فرصت تجدید قوای خود را در مرحله حرکت سریع چشم ۵ (REM) به دست می‌آورد.

در این مرحله مغز سیناپس‌های عصبی غیر ضروری را که در طول روز ایجاد شده‌اند از بین می‌برد، سیناپس‌های ضروری به وجود آمده را حفظ می‌کند و با تجدید سازمان و منظم کردن دریافتی‌های مغز، ذهن شما را برای یادگیری در روز بعد آماده می‌کند.

به گفته دکتر کارتر، مغز در مرحله حرکات سریع چشم که در خواب اتفاق می افتد، به طور سریع مسیرهای عصبی ایجاد شده را چندین بار می‌پیماید تا مسیر به وجود آمده را تقویت و تحکیم کند و همزمان سیناپس‌های غیر ضروری و جزئی را پاک می‌کند. این دقیقاً نکته‌ای است که توضیح می‌دهد چرا بعد از یک شب زنده داری و کم خوابی، قوه تمرکز و حضور ذهن در روز بعد کاهش می‌یابد و فرد قادر نیست بر روی مطالب تمرکز کافی داشته باشد و میزان یادگیری به شدت کاهش می‌یابد. چراکه مغز فرصت نداشته در مرحله خواب عمیق در حرکات سریع چشم، ارتباطات غیر ضروری را از مغز پاک کند و جا را برای اندوخته‌ها جدید در روز بعد باز کند.

راهکار

مادلین لوین ۶، نویسنده کتاب " آموزش مناسب کودکان ۷" معتقد است که مدارس به خصوص دبیرستان‌ها باید برنامه روزانه خود را بر اساس احترام به نیاز خواب نوجوانان تنظیم نمایند.

به این ترتیب او پیشنهاد می‌کند که مدارس ساعات کار خود را از ۸ صبح به ساعت ۱۰ منتقل کنند. تا امکان بهره گیری از خواب کافی را برای کودکان و نوجوانان فراهم کنند. او بر این باور است که دیرتر شروع شدن ساعات کاری مدارس، بر میزان یادگیری و تمرکز کودکان اثر مثبتی دارد.

دکتر کارتر در این زمینه توضیح می‌دهد که بسیاری از مردم به اشتباه فکر می‌کنند خواب نیازی مختص کودکان است و نیاز به آن با بالا رفتن سن و سال کمتر می‌شود ولی حقیقت این است که نوجوانان بسیار بیشتر از آنچه تصور می‌شود به خواب کافی نیاز دارند.

بدن آنها به سبب تغییرات هورمونی متأثر از بلوغ، نیاز زیادی به خوب کافی دارد. بنابراین برنامه ریزی مناسب برای خواب کافی نوجوانان بسیار مهم است و والدین و آموزگاران باید متوجه باشند که دانش آموزان را تشویق به بیدار ماندن در شب‌ها و مطالعه دروس نکنند بلکه بالعکس مشوق خواب و استراحت کافی و درس خواندن در طول روز باشند.

متاسفانه علی رغم تحقیقات و مستندات زیادی که بر اهمیت ساعات استراحت و خواب شبانه برای کودکان و نوجوانان تاکید دارند، میل فزاینده‌ای برای کسر ساعات خواب و جایگزین کردن فعالیت‌های فوق برنامه، تکالیف و مشق شب در مدارس و نیز در بین والدین وجود دارد. به نظر می‌رسد هنوز بسیاری از مردم و مسئولین استراحت را نوعی اتلاف وقت می‌دانند و می‌خواهند برای تمام ساعات بیداری کودکان برنامه ریزی کنند.