بهترین فاصله سنی میان فرزندان

بعضی والدین احساس می‌کنند که کودکان آن‌ها به علت فاصله سنی کم یا زیاد، توافق و همکاری لازم را با یکدیگر ندارند و به خوبی با هم کنار نمی‌آیند. رعایت فاصله سنی میان فرزندان اول و دوم، تأثیر مهمی در تکامل و بهداشت روانی آن‌ها دارد.

نظر این والدین درباره فرزندانشان ممکن است درست باشد؛ بااین حال یک قاعده کلی و توافق عمومی درباره فاصله سنی مناسب وجود ندارد.

روابط خانوادگی تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد و در مقایسه با دیگر عوامل، سن بین دو فرزند ممکن است تأثیر چندانی نداشته باشد. برای فاصله‌های سنی مختلف می‌توان امتیازها و نارسایی‌هایی را برشمرد.

اطلاعاتی که در ادامه ذکر می‌شود راهنمای خوبی درباره فاصله سنی مناسب بین کودکان خواهد بود.

فاصله سنی ۹ تا ۱۸ ماه

اگر فاصله سنی میان فرزندان کمتر از ۱۸ ماه باشد، با فرزندانی سر و کار دارید که اغلب نیازهای مشترک و مشابهی دارند. وقتی نوزاد به دنیا می‌آید، فرزند اول هنوز دارای توقعات بچه گانه ای برای استراحت، جلب توجه و تغذیه است. بچه اول نمی‌تواند اختلاف سنی خود و نوزاد را تشخیص دهد و حتی ممکن است حضور ناگهانی نوزاد، او را دلتنگ و ناراحت کند. در این فاصله سنی فرزند اول در مرحله ای از تکامل قرار دارد که در پی استقلال و خودکفایی است تا وابستگی‌اش را به والدین، به ویژه مادر کم کند؛ اما در شرایط جدید وابستگی زیادی به مادر نشان و نسبت به دیگران رفتارهای پرخاشگرانه ای بروز می‌دهد.

اگر والدین و دیگر نزدیکان در مراقبت از دو کودک همکاری کنند و مادر بتواند مدتی از وقت خود را به کودک بزرگ تر اختصاص دهد، این فاصله سنی بیشتر قابل تحمل خواهد بود. در این شرایط به تدریج که کودکان بزرگ می‌شوند، به علت نزدیک بودن سن می‌توانند همبازی‌های خوبی برای هم باشند. کودک کوچک‌تر تلاش می‌کند که از بزرگ تر عقب نماند و فرزند اول ممکن است احساس کند که رقیب کوچک او بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد و هر چیز را آسان تر به دست می‌آورد. این احساسات گاهی به رقابتی شدید بین آن‌ها منجر می‌شود.

برای این که از بروز اختلاف شدید جلوگیری شود، والدین باید از دخالت کردن در دعوای آن‌ها و مقایسه آن‌ها خودداری کنند. در کنار این رقابت‌ها، بسیاری از خواهران و برادران بزرگ تر که فاصله سنی کمی دارند؛ خود را نسبت به هم خیلی نزدیک و صمیمی احساس می‌کنند و این احساس رفاقت در طول زندگی‌شان ادامه می‌یابد. مهم‌ترین نکته درباره این فاصله سنی ناتوانی و ضعف مادر است که اطرافیان باید مواظب سلامتی او باشند.

وقتی مادر در فاصله یک سال یا کمتر، از تولد نوزاد اول و قبل از این که بدنش کمبودها و عوارض زایمان اول را جبران کند و به حالت عادی برگردد، برای بار دوم باردار می‌شود؛ قدرت کافی برای پرورش و نگهداری از جنین را نخواهد داشت. این بارداری‌ها و زایمان‌های نزدیک برای مادر و نوزاد دوم مشکلاتی به وجود می‌آورد. بارداری با این فاصله کم باید زیرنظر متخصص زایمان باشد تا احتمال بروز خطر برای مادر و نوزاد کاهش یابد.

فاصله سنی ۱۸ ماه تا ۳ سال

این فاصله رایج‌ترین فاصله سنی میان فرزندان است وامتیازات زیادی دارد. بچه بزرگ تر تا حدودی به حرف والدین گوش می‌کند و سخنان آن‌ها را می‌فهمد و اگر نزدیک سه سالگی باشد، می‌تواند تمایلات و عقاید خود را بیان کند. اگر کودک اولی دو ساله باشد، با این که به مراقبت زیادی- مثل تعویض پوشک- نیاز دارد، لیکن می‌تواند برای رفع نیازهای خود مدتی صبر کند. کودک بزرگ تر برای خود، احتمالاً برنامه منظمی دارد و معمولاً تمام شب می‌خوابد، ولی با ورود نوزاد ممکن است این برنامه مختل و در طول شب بیدار شود.

او می‌تواند برای مدت کوتاهی به تنهایی با اسباب بازی‌هایش مشغول شود و در مرحله ای از تکامل قرار دارد که علاقه زیادی به مساعدت والدین و تقلید از آن‌ها نشان می‌دهد. با این که کودک به علت توجه مادر به نوزاد، تا حدی خود را فراموش شده احساس می‌کند، ولی می‌داند که نوزاد به توجه بیشتری نیاز دارد. والدین می‌توانند ضمن گفت و گو با بچه اول او را قانع کنند و با گوش دادن به حرف‌های او، بار دلتنگی و نگرانی‌اش را سبک کنند. گاهی کودک برای جلب توجه والدین، رفتار بچه گانه ای پیدا می‌کند و وابستگی شدیدی به مادر نشان می‌دهد.

این رفتار را در این شرایط باید امری عادی تلقی کرد. والدین روش تربیتی و پرورش کودک اول را تجربه کرده‌اند و تربیت و نگهداری از بچه دوم به خاطر این تجربه و آشنایی آسان تر است. فاصله سنی بین دو کودک به اندازه ای است که می‌توانند برای یکدیگر همبازی خوبی باشند و در عین حال به خاطر اختلاف سنی به طور جداگانه توجه والدین را به خود جلب کنند.

این دو کودک احتمالاً در مهد کودک و مدرسه در یک کلاس قرار نمی‌گیرند و این موضوع رقابت بین آن‌ها را کاهش می‌دهد. از آن جا که این فاصله سنی خیلی متداول است، احتمال این که آشنایان شما هم کودکانی با این فاصله سنی داشته باشند زیاد است. این موضوع معاشرت با این آشنایان را برای والدین و کودکان عملی مطلوب می‌سازد. در این معاشرت‌ها کودک بزرگ تر مشاهده می‌کند که همسالان او نیز خواهران و برادران کوچکی دارند.

فاصله سنی ۳ تا ۵ سال

بعضی کارشناسان تعلیم و تربیت کودکان بهترین فاصله سنی فرزندان را ۳ تا ۴ سال می‌دانند. به عقیده آن‌ها وقتی کودک اول به سن ۳ تا ۴ سالگی می‌رسد می‌تواند به خوبی حرف بزند و قدرت درک و فهم و استقلال او به اندازه ای است که به مراقبت و توجه احتیاج زیادی ندارد. با توجه به این دلایل، فاصله سنی بین ۳ تا ۴ سال فاصله خوبی است؛ ولی با در نظر گرفتن شرایط و ملاحظات دیگر مانند بالا رفتن سن مادر و خطر بارداری ممکن است این فاصله عملی نباشد. به علاوه هیچ گزارش عملی مبنی بر امتیاز این فاصله سنی منتشر نشده است.

بعضی والدین از این که کودک اول پس از ۳ تا ۴ سال که شماره یک به حساب آمده است، با ورود نوزاد خود را فراموش شده تلقی می‌کند، احساس خوبی ندارند. باید دانست که در این سن کودک در مرحله ای از رشد است که می‌تواند نیازهای اجتماعی خود را توسط افراد دیگری غیر از والدین برطرف سازد. کودک در سه سالگی علاقه زیادی به بازی با بچه‌ها و رفتن به مهد کودک پیدا می‌کند. برای والدینی که صاحب فرزند دوم می‌شوند، این رفتار کودک فرصت خوبی ایجاد می‌کند تا به او اجازه دهند که رشد و استقلال خود را به دست آورد.

البته این امر، بدین معنی نیست که کودک اول برای آشنایی و سازگاری با نوزاد از کمک دیگران بی نیاز است. شاید مهم‌ترین نکته در پرورش کوکان ۳ تا ۵ ساله آگاهی از نیاز آن‌ها برای جلب توجه والدین و مصاحبت با آن‌هاست. کودک در این سن برخورد مثبت والدین را ترجیح می‌دهد؛ ولی اگر بداند با برخورد منفی آن‌ها روبه رو می‌شود، سعی می‌کند با بدرفتاری و بهانه گیری، آن‌ها را عصبانی کند تا به این وسیله توجهشان را به خود جلب کند.

بهتر است والدین ساعاتی از اوقات فراغت خود را با این کودکان بگذرانند تا با تأمین نیازهای آن‌ها، رضایتشان را جلب کنند. بزرگ‌ترین نارسایی این فاصله سنی، تفاوت علایق و توانایی‌های آن‌ها برای مدتی به نسبت طولانی است. به علت این تفاوت، برای سرگرمی و جلب رضایت هر یک از آن‌ها، فعالیت‌ها و روش‌های متفاوتی لازم است.

فاصله سنی ۵ سال و بیشتر

این فاصله سنی باعث می‌شود که هر یک از فرزندان در بسیاری از جنبه‌های زندگی به طور مستقل رشد و تکامل پیدا کنند. در بین این کودکان نیز رقابت وجود دارد ولی شدت آن به مراتب کمتر از کودکان با فاصله‌های سنی کمتر است. دوستان و همبازی‌های این کودکان متفاوت‌اند و فعالیت‌ها و مدرسه آن‌ها احتمالاً با هم فرق دارد. معمولاً خواهران و برادران بزرگ تر در این موقعیت‌ها از این که گاهی می‌توانند به جای والدین نقش آن‌ها را انجام دهند، احساس غرور می‌کنند. این فاصله سنی به ندرت در خانواده‌ها دیده می‌شود چرا که در حال حاضر با بالا رفتن سن ازدواج، بارداری دیرهنگام می‌تواند مشکلات جسمی زیادی برای مادر و نوزاد به وجود آورد.

مقاله‌های مرتبط با این موضوع:

اختلاف سنی میان فرزندان