استرس، عامل اُفت میزان یادگیری
در عصر حاضر و با توجه به پیچیدگی مناسبات اجتماعی همه افراد جامعه به نوعی اضطراب و استرس را در زندگی تجربه می‌کنند، در واقع استرس طبیعی‌ترین پاسخ بدن به تهدیدها و تحریک‌های بیرونی در فصل امتحانات است، دانش آموزان و دانشجویان در هر مقطع تحصیلی که باشند به طور معمول نگرانی‌هایی را در رابطه با نتایج آزمون‌ها تجربه می‌کنند. در واقع احساس اضطراب و دلهره در روزهای امتحان امری عادی و طبیعی به نظر می‌رسد ولی قطعاً با زیاد شدن غیرطبیعی این احساس ضررهای جبران ناپذیری به شخص وارد می‌شود.
مصطفی آب روشن: «اگر نگرانی‌های افراد در هر مقطع تحصیلی از حد طبیعی و نرمال خود خارج شود، نه تنها باعث مشکلات جسمی و روانی در فرد می‌شود بلکه تاثیری منفی در نتایج امتحانات گذاشته و مانعی برای پیشرفت به شمار می‌آید به عبارتی درجاتی از اضطراب لازم بوده و باعث بهبودی عملکرد ما می‌شود و این استرس سازنده ما را در حل مسائل پیش رو یاری می‌رساند اما استرس‌هایی که به علت‌های نامعلوم، غیر واقعی و ذهنی برای شخص به وجود می‌آید نه تنها سازنده نیست بلکه به طور قطع، مخرب و زیان آور خواهد بود، زیرا این گونه استرس‌ها نوعی خود اشتغالی ذهنی را در افراد به وجود می‌آورد و اغلب باعث ارزیابی منفی و عدم تمرکز حواس و واکنش‌های جسمانی نامطلوب می‌شود.»
او با اشاره به اینکه واکنش‌های بیمارگونه رفتاری، در دختران بیش از پسران مشاهده می‌شود بیان می‌کند: «در واقع اضطراب و استرس قبل از امتحان پیامد نبود اعتماد به نفس است، این تصورات بیشتر دربین دانش آموزانی شایع هست که تسلط کافی بر محتوای درسی ندارند، گفتنی است این دست دانش آموزان و دانشجویان عملکرد درسی‌شان بشدت کاهش پیدا می‌کند، در مقابل مطالعه دقیق و عمیق مباحث درسی، برنامه ریزی و تلاش مستمر برای یادگیری ازمتغیرهایی است که به افزایش مهارت درسی وکاهش اضطراب کمک می‌کند.»
دانش آموزان با سعی و تلاشی که متناسب با مطالب درسی‌شان است می‌توانند با آرامش بیشتری در جلسه امتحان حضور داشته باشند به عبارتی همه این فشارها موقعی در قالب استرس‌های شدید بر شخص تحمیل می‌شود که خواسته‌های مورد انتظار شخص متناسب با سعی و تلاشش نباشد به عبارتی هدف شخص نمره ۲۰ یا قبولی در دانشگاه و رشته بخصوصی است ولی برای رسیدن به موقعیت‌های ستایش برانگیزی که در ذهن دارد تلاش شایسته‌ای را انجام نداده است و از سوی دیگر دانش آموزانی را می‌توان مثال زد که فقط به دنبال قبولی هستند و مشاهده می‌کنیم که با حداقل نمره‌ای که آنها را از سد امتحان برهاند احساس خوشایندی را تجربه می‌کنند.
والدین، عامل مهم استرس
ناگفته نماند که شیوه نگرش والدین نیز از عواملی است که برخی از دانش آموزان را دچار اضطراب قبل از امتحان می‌کند به عبارتی برخی از این استرس‌ها به انتظاراتی بر می‌گردد که پدران و مادران به طور ناخواسته به دانش آموزان تحمیل می‌کنند. به اعتقاد آب روشن عده‌ای از والدین آرزوهای فرو خفته و برآورده نشده خودشان را در موفقیت فرزندشان می‌بینند و بدون توجه به استعداد و علایق فرزند خود آمال و آرزوهایی فراتر از ظرفیت و توان آنان را در سر می‌پرورانند که این سطح توقع بالاو غیر منطقی بویژه در فصل امتحانات و شروع آزمون کنکور برای دانشگاه، شرایط حساس و ویژه‌ای را در ذهن فرزندان حاکم می‌کند زیرا ترس از برچسب خوردن و از دست دادن منزلت خانوادگی و اجتماعی به علت عدم قبولی در رشته مورد نظر یا به دست نیاوردن نتیجه مورد انتظار، استرس‌های مضاعفی را به فرزند تحمیل می‌کند.
«از یک طرف انتظارموفقیت های دستوری، اول شدن در امتحان و از سوی دیگر ترس از شکست احتمالی، سرزنش خانواده و انگ زنی اقوام و فامیل از مسائل مهمی است که شخص را دچار استرس کرده و این نابسامانی ذهنی به طور قطع نتیجه امتحانات را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ناخواسته شخص را به سوی نتیجه‌ای که از آن می‌ترسید و همان شکست در آزمون هست سوق می‌دهد زیرا بر اساس مطالعات به عمل آمده، استرس‌های ناشی از امتحانات به میزان ۷۰ درصد سبب کاهش یادگیری در دانش آموزان مقطع راهنمایی و متوسطه می‌شود.»
نویسنده: مهسا قوی قلب، مصطفی آب روشن
منبع
روزنامه ایران, شماره ۵۹۵۵ به تاریخ ۱۳۹۴/۳/۲۷, صفحه ۱۵