اعتماد به نفس در کودکان

1. تعریف اعتماد به نفس

یکی از دغدغه‌های والدین در جهت تربیت صحیح فرزندانشان کسب موفقیت در زندگی و فائق آمدن بر مشکلات است. این مسئله چندان پیچیده نیست؛ فقط کافی است از همان ماه‌های اول تولد حس اعتماد به نفس در کودکان را پرورش و تقویت کنیم. اعتماد به نفس یعنی اینکه فرد نسبت به خود چه احساسی دارد و آیا خود را انسان ارزشمندی می‌داند یا نه. اعتماد به نفس به دو عامل بستگی دارد.

نخست اینکه درباره جنبه‌هایی از وجود خود که مهم هستند چطور قضاوت می‌کند و دوم اینکه بین خود واقعی و خود ایده آل که در ذهن دارد چقدر هماهنگی وجود دارد. مثلازمانی که ایده آل ذهنش این است که باید شاگرد اول باشد یا در فلان رشته ورزشی قهرمان شود اما در واقعیت دانش آموز متوسطی است، در واقع این عدم هماهنگی باعث می‌شود که اعتماد به نفس کم شود.

موفقیت فرد در زمینه‌های مختلف اجتماعی، تحصیلی، فعالیت‌های ورزشی و... می‌توانند اجزای اعتماد به نفس باشند.

اهمیت داشتن اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به نفس از این جهت اهمیت دارد که فرد خود را شایسته دوست داشته شدن از طرف دیگران می‌بیند و برای خود ارزش قائل می‌شود که به او اهمیت بدهند. این احساس به او کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد. کسانی که اعتماد به نفس بالایی دارند، نسبت به نقاط ضعف خود دیدگاه واقعی دارند، راحت تر با موقعیت‌های مختلف زندگی کنار می‌آیند، در عین حال که نقاط قوت خود را ارزشمند می‌دانند و به آن‌ها بها می‌دهند سعی می‌کنند که ضعف‌های خود را جبران کنند. آنها می‌توانند مهارت‌های اجتماعی را بهتر کسب کنند و رابطه خوبی با همسالان و جامعه برقرار می‌کنند. درمحیط های اجتماعی و خانوادگی و در روبرو شدن با مسائل مختلف انطباق بیشتری دارند.

اعتماد به نفس در کودکان چگونه شکل می‌گیرد؟

اعتماد به نفس در کودکان به تدرج از دوران کودکی در حدود ۳ تا ۵ سالگی شکل می‌گیرد و به اینکه دنیای پیرامون کودک چگونه است و والدین چطور با او رفتار می‌کنند بستگی دارد. در این زمان واکنش‌های والدین و مراقبان در شکل گیری اعتماد به نفس بسیار مهم و تاثیرگذار است، چرا که آن‌ها می‌توانند اعتماد به نفس مثبت را تسهیل کنند.

برای اینکه کودکان اعتماد به نفس خوب و واقع بینانه کسب کنند چه باید بکنیم؟

در زمینه‌ی اعتماد به نفس در کودکان توجه به ۶ اصل، بسیار مهم به نظر می‌رسد:

اعتماد به نفس در کودکان اصل اول

 والدین باید محبت و عشق بدون قید و شرط را به فرزند هدیه کنند. کودکان در تعامل با پدر و مادر درک می‌کنند که آیا ارزشمند و مورد پذیرش هستند. این محبت به صورت‌های مختلفی نشان داده می‌شود؛ مثلاوالدین زمان‌های مناسبی را با بچه صرف کنند. در این مدت از طریق کلام و تعاملات به او نشان دهند که او را دوست دارند، چقدر برای آن‌ها عزیز است و اینکه هر فرزند ویژگی‌های خاصی دارد که با هیچ کس دیگر قابل مقایسه نیست.

دوست داشتن شرطی این احساس را به کودک می‌دهد که او آنقدر ارزش ندارد که همیشه دوستش داشته باشند. وقتی مادربه فرزندش می‌گوید: حالاکه نمره کم گرفته ای من دیگه مامانت نیستم یا دیگه دوست ندارم، این حس به او القا می‌شود که من فقط در صورتی که شاگرد اول باشم دوست داشته می‌شوم. در چنین مواردی پدر و مادر باید بگویند که تو همیشه برای ما عزیز هستی اما از این کار تو ناراحتیم. درواقع کل شخصیت کودک همیشه دوست داشتنی است و تنها برخی رفتارهای او نامطلوب است.

اعتماد به نفس در کودکان اصل دوم

 والدین باید به موفقیت‌ها و توانایی‌های کودک توجه کرده و آن‌ها را به او یادآوری کنند. در این صورت متوجه می‌شود که چقدر ویژگی‌های مثبت دارد و تشویق می‌شود که این نکات مثبت را بیشتر کند. نباید منتظر باشیم که حتما فرزند ما کار خارق العاده ای انجام دهد تا تشویق شود؛ بلکه موفقیت‌های هر چند کوچک هم باید مورد تایید و تشویق باشد. انتظار نداشته باشیم که همه کارهایش بی عیب و نقص باشد چون در غیر این صورت به او استرس وارد می‌شود. هر موفقیت او را حتما به زبان بیاورید زیرا باعث می‌شود انگیزه او برای انجام کارهای خوب بیشتر شود. حتی اگر این کار خوب انجام تکالیف مدرسه قبل از تماشای تلویزیون و یا خوشرفتاری با برادر کوچک ترش باشد.

اعتماد به نفس در کودکان اصل سوم

 خوب است تا پدر و مادر گاهی فرصت‌هایی را به وجود آورند تا کودک موفقیت را تجربه کند. گرچه والدین همیشه نمی‌توانند فرزندشان را از شکست و ناکامی‌ها حفظ کنند اما ایجاد همین موقعیت‌های کوچک می‌تواند زمینه ای باشد تا به این بهانه او را تشویق کرد. نقاط قوت او را تقویت کنیم و به او اجازه دهیم تا احساس پیروزی را در جنبه‌های مختلف زندگی تجربه کند. خصوصا این مسئله برای بچه‌هایی که مشکلاتی نظیر اختلال یادگیری دارند اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اگر این بچه‌ها در دیکته یا ریاضی ضعیف هستند و توانایی خوبی در ورزش دارند می‌توان آن‌ها را در کلاس‌های ورزشی ثبت نام کرد تا از طریق موفقیت دراین زمینه کمک کنیم تا اعتماد به نفسشان تقویت شود.

اعتماد به نفس در کودکاناصل چهارم

به هر کدام از فرزندانمان بگوییم که او منحصر به فرد است و ویژگی‌های خاصی دارد. هیچ وقت بچه‌ها را با هم مقایسه نکنیم و موفقیت‌های هر کدام را به رخ یکدیگر نکشیم. انتظار نداشته باشیم که فرزندمان مانند بچه‌های دیگر باشد و به او بگوییم همان طور که هست دوستش داریم. یادمان باشد وقتی راجع به ویژگی‌های منحصر به فرد صحبت می‌کنیم به کودک برچسب نزنیم. مثلانگوییم تو خجالتی هستی یا خیلی پرحرفی؛ بلکه سعی کنیم ویژگی‌های رفتار او را توصیف کنیم. کودک باید متوجه شود که خصوصیات جسمانی، رفتاری و شخصیتی خاصی دارد که باعث می‌شود هر فرد انسان خاصی باشد و والدین هم به همین خاطر او را دوست دارند.

اعتماد به نفس در کودکان اصل پنجم

 دیدگاه واقع بینانه از اعتماد به نفس را در بچه‌ها به وجود آوریم تا در صورت مواجه با شکست و ناکامی بتواند با آن انطباق برقرار کند. هیچ کس نیست که در همه زمینه‌ها موفق باشد پس زمانی که فرزندمان با مشکلی روبرو شد به او بگوییم که تو می‌توانی از پس آن بربیایی فقط کافی است پشتکار داشته باشی، خوب فکر کنی و راه حل مناسب را پیدا کنی. از او حمایت کنیم تا ناامید نشود و راه‌های خوبی را در زندگی درپیش بگیرد. دراین صورت می‌تواند در آینده انسان مثبتی باشد و در برابر مشکلات عقب نشینی نکند. همچنین توجه داشته باشید که اعتماد به نفس کاذب پیدا نکند و دیدگاه بیش از حد مثبت نسبت به خود نداشته باشد چون دراین صورت تحمل پذیرش شکست‌ها و حل آن‌ها را نخواهند داشت.

اعتماد به نفس در کودکان اصل ششم

 از طریق اعمال و رفتارهای خود به بچه‌ها بیاموزیم که دیدگاه مثبت نسبت به خود داشته باشد. والدینی که دائم گله و شکایت می‌کنند، توانایی‌های خود را نادیده می‌گیرند و نسبت به خود تصور خوبی ندارند الگوهای مناسبی برای آموزش اعتماد به نفس به فرزندانشان نیستند. باید به آن‌ها یاد بدهیم که خوش بین باشند و توانایی‌های خود را بر زبان بیاورند و در عین حال در زمان بروز مشکل با پشتکار و اراده راه حل مناسب را پیدا کنند. در این صورت این پیام به او داده می‌شود که به شرط پشتکار و ناامید نشدن می‌تواند موفق شود.همه این اصول به کودک کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خوب داشته باشد، انسان موفقی شود و از توانایی‌هایش استفاده کند.

مسائل ناشی از کمبود اعتماد به نفس در کودکان

اعتماد به نفس در کودکان مشکلات اجتماعی می‌شوند، در مواجه با سختی‌ها خیلی زود ناامید می‌شوند، پشتکار کافی برای رسیدن به هدف ندارند و احتمال بروز مشکلات رفتاری و هیجانی در آن‌ها بیشتر است. بنابر این ارزش دارد که وقت و انرژی بگذاریم تا اعتماد به نفس در کودکان تقویت شود. با فرزندمان صحبت کنیم تا جنبه‌هایی از خود را که کمتر می‌بیند پیدا کند و دیدگاه واقعی نسبت به جنبه‌های واقعی شخصیت خود داشته باشد. همچنین اگر دیدگاه ما کمال گرایانه و ایده آل گرایانه باشد مانند اینکه همیشه شاگرد اول باشد، از آنجا که انتظارات ما همیشه برآورده نمی‌شود خود واقعی او از خود ایده آل کمتر می‌شود و همین مسئله باعث کم شدن اعتماد به نفس در کودکان خواهد شد.

نویسنده: مریم سادات کاظمی

درباره‌ی اعتماد به نفس در کودکان بیشتر بخوانید

• اعتماد به نفس کودکان را افزایش دهیم