نوشت‌آموز ایرانک ویژه آموزش نوشتن الف‌با و خط فارسی

در سایت آموزک بخوانید: نوشت‌آموز ایرانک ویژه‌ی آمادگى قلم‌گیرى و پیش‌نوشتن

آموزش نوشتن با الف با و خط فارسی

نوشتن الف‌با و خط فارسی در حوزه سوادآموزی پایه ویژگی‌هایی دارد که اگر رعایت نشود، سبب همان وضعی می‌شود که اکنون درگیر آن هستیم. بسیاری از کودکانی که آموزش زبان فارسی دیده‌اند چنان خطی دارند که وقتی می‌نویسند نه خودشان دوباره می‌توانند آن را بخوانند و نه دیگران توانایی خواندن آن را دارند. این پدیده با بی‌سوادی تفاوتی ندارد. آموزش درست‌نویسی به خط فارسی و البته نه در چارچوب خوش‌نویسی که در چارچوب ساده‌نویسی بنیادهایی دارد که در چهاردهه گذشته به شدت از آن غفلت شده است. نه تنها غفلت شده که به جای آن، آموزش خوش‌نویسی کم‌کم جایگزین ساده‌نویسی شده است که چون نباید در سوادآموزی پایه خوش‌نویسی را جای داد، اکنون با بحرانی به نام درست و رسانویسی در خط فارسی روبه‌رو هستیم.

خرید کتاب نوشت آموز ایرانک - آموزش نوشتن الف با و خط فارسی ویژه نوآموزان

نمونه‌ای از خطی که بسیاری از کودکان کم‌وبیش مانند آن می نویسند

نمونه‌ای از خطی که در روزگاران گذشته رایج بوده است و روند سوادآموزی را بسیار دشوار می‌کرده است

کودکان ایرانی قرار بود که خطی شبیه به این را تمرین کند و بنویسد. اما چنین نشد

در دو دهه گذشته، روند ساده‌سازی خط فارسی با ترویج دوباره‌ی شکسته‌نویسی یا کژنگاری سبب رشد کم‌سوادی تا بی‌سوادی و گریزان شدن دانش‌آموزان از نوشتن شد. برای جبران این عقب‌ماندگی، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان که بیش از دو دهه است در زمینه سواد شکوفایی و سوادآموزی پایه پژوهش می‌کند، در ابتدای 1390 توانست قلم ویژه و ساده‌شده خط فارسی را در دو نسخه به نام‌های ایرانک و آموزک تولید کند. این قلم که در حقیقت ادامه کار بزرگان سوادآموزی دهه 1340 بود، با توجه به پیش‌رفت‌های صنعت چاپ و فناوری دیجیتال و رسانه‌های هوش‌مند و البته مهم‌تر از آن با توجه به ویژگی‌های هندسه‌ی ایرانی از سوی هم‌کارمان مسعود میرعلایی طراحی و در موسسه ساخته شد. این قلم سال‌ها است که در بسته‌های آموزش خلاق از راه ادبیات کودکان و هم چنین کتاب های تاک از انتشارات موسسه به کار می رود.

در سایت آموزک بخوانید: سواد شکوفایی چه نقشی در رشد کودک دارد؟

خرید کتاب نوشت آموز ایرانک - آموزش نوشتن به خط فارسی

اکنون پس از آزمون‌ها و تجربه‌های فراگیر با این دو قلم، نوبت به آشنایی گسترده‌تر جامعه‌ی مخاطبان فرارسیده است. از این‌رو با توجه به نیاز کودکان به شناخت اصول نوشتن ساده و روان الف‌بای فارسی یا نوشتن به خط فارسی و همین‌طور شناخت آموزگاران و مربیان و والدین به اصول نوشتن درست خط فارسی نوشت افزارهای ویژه در این راستا منتشر شده است. 

در سایت کتابک بخوانید: سواد شکوفایی – از پژوهش تا عمل – چه‌گونه کودکان با سواد می‌شوند؟

این دفتر، پیوست یا گام دوم در آموزش نوشتن با الف‌با و خط یا دبیره‌ی فارسی است. دفتر نخست این مجموعه آموزش کارورزی پیش‌خط است. 
کار آموزش الف‌بای فارسی از جنبه‌ی نوشتاری با شناخت نویسه‌های این الف‌با آغاز می‌شود. نویسه چیست؟ آیا همان حرف است؟ اگر حرف است، حرف‌ها تنها ویژگی دیداری دارند یا ویژگی و کارکرد آوایی هم دارند؟ نویسه حرف نیست، زیرا بارها گفته شده است که الف‌بای فارسی ساختاری متفاوت با الف‌بای عربی دارد. در ایران هیچ‌گاه به درستی ساختار هندسی و ویژگی‌های نویسه‌های الف‌بای فارسی به کودکان آموزش داده نشده است. سبب این کار دو علت دارد:
نخست این‌که نظام آموزش سوادآموزی در ایران، هیچ برنامه‌ی اندیشیده، رویکرد و نظریه‌ی مدونی ندارد که بتوان با تکیه بر آن، الف‌بای فارسی را از جنبه نوشتاری و در حوزه‌ی سوادآموزی و نه خوش‌نویسی به‌طور اصولی آموزش داد.
دوم، بیش‌ترینه آموزگارانی که آموزش نوشتن به فارسی را به کودکان آموزش می‌دهند خود هیچ‌گونه تخصصی در شناخت الف‌بای فارسی این‌بار از جنبه‌ی ارتوگرافیکی یا چیدمان نویسه‌ها برپایه‌ی دانش سوادآموزی پایه ندارند.

راه‌نمای کاربردی 

این دفتر برپایه نظریه و رویکرد سوادآموزی خلاق و با توجه به «بیداری نوشتاری ژرف» تهیه شده است. «بیداری نوشتاری ژرف» سبب می‌شود که زبان آموزان آگاهانه تر و با چیرگی بیش‌تری کار آموزش نوشتن را پی بگیرند. شناخت برخی از ویژگی‌های نظام نوشتاری فارسی و ویژگی های خط فارسی برای زبان‌آموزان و آموزگاران و مربیان آن‌ها لازم است. برخی از این ویژگی‌ها می‌تواند به شناخت بهتر آموزگاران و کسانی که راه‌نمای زبان‌آموزان می‌شوند کمک کند، مانند:
- خط زبان فارسی، هم خانواده با خط عربی و از گروه خط‌های راست به چپ است. 
- خط فارسی به سبب این‌که آمیزه ای از نویسه‌های آشکار و پنهان است که گاهی در خط می آیند و گاهی مانند (ـَ، ـِ، ـُ) در خط نمی‌آیند از نظر اشغال سطح فشرده‌تر و کوتا‌ تر از خط‌هایی است که به‌طور کامل برمبنای نویسه‌های آشکار شکل گرفته‌اند. مانند انگلیسی که نویسه‌های پنهان ندارد. 
- خط فارسی از گروه خط‌هایی است که عمق ارتوگرافیک دارد. یعنی این‌که آن چه گفته می‌شود با آن چه که نوشته می‌شود می‌تواند متفاوت باشد. واژگانی مانند خواهر، خواهش، پیاز (پی یاز) 
- خط فارسی دارای نویسه‌هایی است که از جنبه واکی یک صدا دارند، اما به شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند. نویسه‌هایی مانند (ز، ذ، ض، ظ) 
- خط فارسی نویسه‌هایی دارد که یک ریخت دارند، اما آوای آن‌ها متفات است مانند (و، ی) 
- خط فارسی در سنجش با خط‌های لاتینی، خطی خوابیده است، یعنی نویسه‌هایی مانند ب، پ یا ف و... روی خط می‌خوابند، در حالی‌که در خط های لاتینی بیش‌تر نویسه‌ها روی یک پایه ی عمودی یا ایستاده شکل می‌گیرند. 
- خط فارسی از جهت اسکن چشم، پراکنده و رو به پایین و بالا است، اما خط‌های لاتینی در حالت بلوکی و در یک راستا با چشمان اسکن می‌شوند.

این دفتر دو بخش دارد و از ساده به سوی پیچیده می‌رود. سمت راست دفتر، بیش‌تر آموزش نویسه‌هاست و هرچه پیش‌تر می‌رویم به سمت چپ دفتر، به آموزش واژگانی اختصاص می‌یابد. همین نکته سبب‌شده که این دفتر نه‌تنها آموزش خط فارسی که آموزش زبان فارسی را در خود داشته باشد.
در ابتدای آموزش به زبان‌آموز قاعده‌ی رسم نویسه که در بالای صفحه به شکل پیکان‌های خاکستری آمده، نشان داده شده است. در این‌جا خودِ نویسه به رنگ نارنجی است و کمک می‌کند که با تفکیک رنگ این نکته بهتر دیده شود.

نکته‌ی بسیار مهم دیگر این‌که در خط‌های زمینه‌ای که برای این دفتر طراحی شده است، در پیوند و متناسب با هر نویسه این خط‌ها کم یا گسترش یافته یا جابه‌جا شده‌اند. این نکته تنها برای درک درست‌تر زبان‌آموزان از پهنه بالا و پایین خط فارسی است.

در سمت چپ این دفتر همیشه در خط‌های میانی یا پایانی الگوهایی برای نوشتن آمده است. الگوی خاکستری باید در خط پایین تکرار شود. این ویژگی همان است که آموزش الف‌با را با نوشتن معنادار در زبان فارسی پیوند می‌دهد.

قلم نوشتن آموزک لایت یا نازک برای نوشتن زبان‌آموزان برگزیده شده است، زیرا این قلم نازک فرصت و فضای پُرکردن را برای زبان‌آموزان فراهم می‌کند. قلم در آموزش خط هرچه‌قدر نازک‌تر باشد، اجزای نویسه روشن‌تر دیده می‌شود و زبان‌آموز می‌تواند بهتر پیچش‌ها و خمش‌ها و گسترش‌های خط را به شکل خوابیده یا ایستاده بفهمد.

پس از آموزش الف‌با و خط فارسی نوبت به درست نوشتن به عددهای فارسی می‌رسد که با نوشتن آن به خط عربی تفاوت‌هایی دارد.

نکته‌های مهم در هنگام کار با این دفتر چنین است:
گزینش و چیدمان نویسه‌ها برمبنای آموزش همگانی در پایه‌ی نخست دبستان طراحی شده است. یعنی اگر کودک با این دفتر کار کند، به گونه‌ای کم‌کم حتا با این دفتر می‌تواند زبان فارسی را بیاموزد. 
در این دفتر نشانه‌های استثناء یا نشانه‌های ویژه آموزش داده نمی‌شود، چون در خط فارسی این نشانه‌ها مانند «خوا» در آموزش خط ارزش گرافیکی و نمادین ندارند و تنها گزاره‌ای در وضعیت خواندن هستند و نیازی به آموزش چه‌گونگی نوشتار آن‌ها نیست.

کودکی در حال کار با نوشت‌آموز ایرانک