تأخیر کلامی کودکان
آیا کودک من با تأخیر کلامی درگیر است؟
پرسش: پسر دو ساله‌ای دارم که هنوز نمی‌تواند صحبت کند لطفاً بفرمایید آیا تاخیری در تکلم کودکم به وجود آمده و چطور می‌توانم کمکش کنم؟
پاسخ: پسرتان دو ساله است و هنوز نمی‌تواند صحبت کند. او قادر به بیان تعدادی کلمه است اما شما تصور می‌کنید که در مقایسه با همسالانش عقب‌تر است. شما به یاد می‌آورید که خواهر او در این سن می‌توانست یک جمله کامل را بیان کند. به امید این که او بزودی بهبود خواهد یافت، مشورت با متخصصان را به تأخیر می‌اندازید. شما به خود می گویید «برخی بچه‌ها سریع شروع به راه رفتن می‌کنند و برخی سریع‌تر صحبت می‌کنند، پس جای نگرانی نیست»!
این نگرانی در بین والدین فرزندانی که در صحبت کردن تأخیر دارند، رایج است. اگر چه ممکن است والدین آهسته بودن رشد را در جنبه‌های دیگری از فرزند خود نیز مشاهده کنند اما در مشورت با متخصصان تردید داشته و آن را به تأخیر می‌اندازند. برخی حتی برای خود دلیل‌هایی نیز می‌آورند مثلاً در خصوص دیر زبان باز کردن کودک خود می گویند «او بزرگ‌تر خواهد شد و مشکلش رفع می‌شود» یا «او به کارهای فیزیکی بیشتر از صحبت کردن علاقه دارد.» دانستن این که در صحبت کردن و مهارت‌های کلامی چه چیز معمول و نرمال است و چه چیز نیست، می‌تواند به شما کمک کند که بدانید کودکتان واقعاً نیاز به کمک دارد یا خیر.
خصوصیات یک کودک با توانایی گفتار سالم و بدون تأخیر کلامی :
دانستن خصوصیات کودکان با گفتار سالم و بدون مشکل تأخیر کلامی در یافتن مشکل فرزندتان در توانایی ایجاد ارتباط و اطمینان پیدا کردن از نیاز او به توجهات و درمان‌های خاص پزشکی، حائز اهمیت و البته کمی سخت است. البته می‌توان با دانستن قوانین کلی در مورد خصوصیات یک کودک سالم و مقایسه فرزند خود با این خصوصیات تا حدودی به مشکل او پی برد.
قبل از ۱۲ ماهگی
کودکان در این سن باید بتوانند نشانه‌هایی را از خود بروز بدهند که نشان دهنده استفاده از صداها برای ایجاد ارتباط با محیط اطراف باشد. اولین مراحل پیشرفت گفتاری، ایجاد صداهای نامفهوم توسط کودک است. همین طور که کودک بزرگ‌تر می‌شود (حدود ۹ ماهگی) او شروع ردیف کردن صداها می‌کند و سعی دارد تا آواهای مختلف را به هم پیوند بدهد و کلماتی مثل «ماما» و «بابا» را (بدون این‌که واقعاً معنای دقیق این کلمات را بداند) بیان کند.
قبل از ۱۲ ماهگی، کودک باید به صداها هم توجه نشان دهد. کودکانی که نسبت به صداها عکس‌العمل نشان نمی‌دهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.
۱۲ تا ۱۵ ماهگی
کودکان در این سنین باید محدوده وسیعی از اصوات کلامی را به کار ببرند و حداقل یک یا چند کلمه صحیح را بیان کنند (نه فقط «ماما» و «بابا»). کلماتی مثل «توپ» از کلمات ابتدایی است که کودک قادر به گفتن آن است. فرزند شما باید همچنین قادر به فهم و انجام دستورات باشد (مثلاً «لطفاً آن اسباب بازی را به من بده.»)
۱۸ تا ۲۴ ماهگی
کودک باید تا ۱۸ ماهگی دامنه لغاتی در حد ۲۰ کلمه داشته باشد و تا ۲ سالگی قادر باشد حدود ۵۰ کلمه یا بیشتر را بیان کند؛ به کودک باید یاد داده شود که دو کلمه را با هم ترکیب کند مثل «بابا رفت.» یک کودک ۲ ساله قادر به انجام دستورات دو قسمتی می‌باشد (مثلاً لطفاً عروسکت را بردار و لیوانت را به من بده.)
۲ تا ۳ سالگی
در این سن، والدین اغلب شاهد یک تحول اساسی در صحبت کردن کودک خود هستند. دامنه لغات کودک شما به یکباره افزایش می‌یابد و او می‌تواند ۳ کلمه یا بیشتر را با هم ترکیب کرده و جمله بسازد.
درک کودک نیز در این سنین افزایش می‌یابد. تا سن ۳ سالگی کودک شروع به فهم این مطلب می‌کند که «آن را روی میز قرار بده» یا «آن را زیر تخت بگذار» چه تفاوتی با هم دارند. در این دوران کودک شما همچنین باید شروع به تشخیص رنگ‌ها و درک صفت‌ها کند (مثل «بزرگ» در مقابل «کوچک»).
اختلاف بین گفتار و زبان
اغلب «گفتار» و «زبان» با هم اشتباه می‌شوند اما یک فرق اساسی بین آن دو وجود دارد: «گفتار» بیان کلامی زبان است و شامل تلفظ شمرده کلمات می‌شود. اما «زبان» وسیع‌تر است و به کل سیستم بیان و دریافت اطلاعات به روشی قابل فهم، مربوط می‌شود. زبان چیزی است که طی یک ارتباط، فهمیده و فهمانده می‌شود؛ به صورت کلامی، غیر کلامی یا نوشتاری.
اگر چه مشکلات در گفتار و زبان با هم متفاوت است، اما این دو اغلب با هم همپوشانی دارند. کودکی که مشکلات زبانی و تکلمی دارد شاید قادر به تلفظ صحیح کلمات باشد اما نتواند بیش از دو تای آنها را در کنار هم بیاورد. در مورد کودک دیگر ممکن است فهم گفتارش سخت باشد اما او قادر به استفاده از لغات و اصطلاحات برای بیان نظراتش باشد و دیگری ممکن است بتواند خوب صحبت کند اما در انجام دستورات و فهم آنها مشکل داشته باشد.
نشانه‌های وجود مشکل احتمالی و تأخیر کلامی در کودکان
اگر شما در مورد گفتار و تکلم کودک خود نگران هستید، در اینجا به چند نکته اشاره شده که با توجه به آنها می‌توانید در خصوص مشکل تأخیر کلامی در فرزندتان مشکوک شوید:
باید نسبت به کودکی که به صداها پاسخ نمی‌دهد یا نمی‌تواند با در آوردن صدا، منظور خود را برساند، دقیق باشید.
بین ۱۲ تا ۲۴ ماهگی اگر در کودکتان موارد زیر را می‌بینید آن را پشت گوش نینداخته و پیگیر باشید:
- استفاده نکردن از اشاره و ادا مثل تکان دادن دست در هنگام خداحافظی تا ۱۲ ماهگی.
- استفاده از ایماء و اشاره در ارتباطات به جای به کارگیری کلمات تا ۱۸ ماهگی.
- داشتن مشکل در تقلید صدا تا ۱۸ ماهگی.
- داشتن مشکل در فهم درخواست‌های کلامی ساده و انجام آنها.
- قبل از ۱۲ ماهگی، کودک باید به صداها هم توجه نشان دهد کودکانی که نسبت به صداها عکس العمل نشان نمی‌دهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.
اگر کودک بزرگ‌تر از ۲ سال مشکلات زیر را داشت، حتماً او را توسط متخصص مورد سنجش و بررسی قرار دهید:
- اگر او فقط می‌تواند کلمات و عکس العمل ها را تقلید کند و خود قادر به تولید کلمات یا اصطلاحات به طور خود آگاهانه نیست.
- اگر فقط قادر به بیان صداها و کلمات خاصی که تکرار می‌شوند می‌باشد و نمی‌تواند از گفتار برای ارتباط بیشتر استفاده کند.
- نمی‌تواند دستورات ساده را بفهمد و اجرا کند.
- اگر تن صدای نا متعارفی دارد (مثلاً صدای خشن و گوشخراش یا صدای تو دماغی دارد).
- اگر گفتار کودک نسبت به سنش، قابل فهم نباشد. والدین باید حدود نیمی از گفتار کودک خود را در ۲ سالگی متوجه شوند و در ۳ سالگی حدود سه چهارم آن را بفهمند. تا ۴ سالگی کلام کودک باید تقریباً به طور کامل فهمیده شود حتی به وسیله افرادی که او را نمی‌شناسند.
دلایل تأخیر کلامی و زبانی:
عوامل زیادی می‌تواند باعث تأخیر کلامی و زبانی کودک شود. مثلاً یکی از آن عوامل، معیوب بودن سیستم تکلم کودک مثل مشکل در زبان یا سقف دهانش است. تا خوردن زیر زبان می‌تواند حرکت زبان را در تولید کلام، محدود کند.
بیشتر کودکانی که تأخیر کلامی دارند ممکن است مشکلاتی در مغز داشته باشند به طوری که ارتباط کافی در مغز برای ایجاد و تولید کلام وجود نداشته باشد. این نوع کودکان با مشکل در استفاده از لب‌ها، زبان و فک برای تولید آوا مواجه هستند.
مشکلات گفتاری می‌تواند تنها مشکل حاصله باشد یا شاید با مشکلات دیگری مثل مشکل در بلع هم همراه باشد. تأخیر کلامی همچنین می‌تواند نشان دهنده یک تأخیر کلی در همه زمینه‌های رشد کودک باشد.
مشکلات شنیداری نیز معمولاً به تأخیر در سخن گفتن ارتباط دارد. پس اگر کودکی دچار مشکل گفتاری است حتماً باید از نظر شنیداری آزمایش شود. چنین کودکانی احتمالاً در فهم، تقلید و گفتار مشکل دارند.
عفونت گوش، خصوصاً عفونت‌های مزمن می‌تواند روی قدرت شنیداری تأثیر بگذارد. باید به عفونت‌های ساده گوش (که می‌تواند یک تهدید باشد) اهمیت داد اگر چه شاید تاثیری روی گفتار نداشته باشد.
گفتار درمانی
اگر خودتان یا پزشک کودکتان در خصوص مشکل دار بودن کودک مشکوک شدید، یک آزمایش و بررسی مقدماتی توسط متخصص گفتار درمانی، بسیار ضروری است.
متخصص گفتار درمانی، ابتدا به مهارت‌های کلامی و زبانی کودک توجه کرده و آن را با توجه به جنبه‌های دیگر رشد کودک بررسی می‌کند. او تست‌های استانداردی را انجام می‌دهد و به دنبال نکته بر جسته‌ای در خصوص پیشرفت گفتاری و زبانی کودک می‌گردد. او بررسی می‌کند که کودک چقدر می‌فهمد، چه می‌تواند بگوید، آیا کودک سعی در برقراری ارتباط به روش‌های دیگر مثل اشاره کردن و تکان دادن سر و غیره به جای گفتار دارد، او وضوح کلام کودک را بررسی می‌کند، وضعیت دهان او (زبان، دهان و سقف آن) و عملکرد بخش‌های مختلف دهان برای صحبت کردن و حتی غذا خوردن و بلع را مورد بررسی دقیق قرار می‌دهد.
اگر او تشخیص داد که کودکتان درگیر تأخیر کلامی است و نیاز به درمان دارد، نقش شما در این زمینه بسیار حیاتی است. او به شما می‌آموزد که چگونه در خانه با کودک خود تمرین کنید تا مهارت‌های گفتاری او را بهبود ببخشید.
اقدامات والدین در رفع مشکل تأخیر کلامی در کودکان:
مانند بسیاری چیزهای دیگر، پیشرفت در گفتار نیز مخلوطی از طبیعت و ذات کودک و آموخته‌ها و تربیت او است. ژنتیک می‌تواند در این میان مؤثر باشد و هوش و استعداد کودک در یادگیری گفتار به او کمک کند اما به هر حال محیط اطراف هم بسیار تاثیرگذار است و نحوه تربیت کودک در توانمندی‌های او نقش مهمی ایفا می‌کند.
وقتی در گفتار، زبان، شنوایی یا در رشد کودک مشکلاتی وجود داشته باشد، مداخله سریع والدین کودک می‌تواند به او کمک کند. وقتی شما فهم بهتری از دلیل حرف نزدن کودک خود داشته باشید، می‌توانید راه‌هایی را برای بهبود رشد گفتاری او یاد بگیرید. در اینجا چند نکته کلی که در این زمینه می‌توانید در منزل به کار برده و توسط آن به رشد گفتاری فرزندتان کمک کنید، آورده شده است:
زمان زیادی را به برقراری ارتباط با کودکتان اختصاص دهید حتی در دوران نوزادی او. با او حرف بزنید، برایش شعر بخوانید و او را تشویق کنید تا صداها و اشارات را تقلید کند.
برای کودک خود کتاب بخوانید. این کار را از ۶ ماهگی یا حتی زودتر آغاز کنید. حتماً لازم نیست که همه کتاب را برای او بخوانید، کتاب‌هایی که مناسب سن اوست و دارای تصاویری است که او را تشویق به تماشای آنها می‌کند تهیه کنید. کم کم سعی کنید به تصاویر اشاره کنید و نام آنها را بیان کرده و او را به این کار تشویق کنید. سپس می‌توانید به صورت شعر وار برای او کتاب بخوانید.
از موقعیت‌های روزانه برای تقویت گفتار کودک استفاده کنید. به عبارت دیگر با او در طی روز صحبت کنید. مثلاً اسم میوه‌ها را در مغازه میوه فروشی به او بگویید، به او توضیح دهید که در حین درست کردن غذا یا تمیز کردن خانه چه می‌کنید، به اشیاء منزل اشاره کنید و در حین رانندگی نظر او را به صداهای اطراف خود جلب کنید. از او سوالاتی بپرسید و پاسخ‌های او را تصدیق کنید (حتی اگر فهم آنها سخت باشد.)
منظور خود را به صورت ساده بیان کنید اما هرگز از «کلام بچگانه» استفاده نکنید و سعی نداشته باشید تا با لحن یک کودک صحبت کنید. هر چه زودتر به مشکلات گفتاری کودک خود پی ببرید، بهتر می‌توانید او را درمان کنید. شما در قبال فرزند خود مسوول هستید. با کمک گرفتن بموقع از متخصص و وقت گذاشتن، کودک شما در آینده قادر به برقراری ارتباط مناسب با شما و دنیای اطراف خواهد بود.
منبع: روزنامه جام جم
منبع
سایت تبیان
لینک کوتاه