ظرافت‌های تربیتی دوقلوها

دوقلو یا همزاد به دو فرزندی می‌گویند که از یک دوره بارداری به دنیا می‌آیند. دوقلوها رامی توان به دو گروه تقسیم بندی نمود. منوزایگوتیک(همسان) که به دوقلوهایی گفته می شود که از یک تخمک لقاح یافته که بعد از تقسیم به دو جنین تبدیل شده است، باشند و دیزایگوتیک (غیر همسان) که به معنای دو قلوهایی است از دو تخمک جدا که توسط دو اسپرم جداگانه لقاح یافته اند متولد شوند.

تربیت دوقلوها یکی از دشوارترین مسائلی است که برخی والدین با آن روبه رو می شوند. به عنوان یک تماشاچی می توان دوقلوها را از زاویه های متفاوتی نگریست و از شباهت بی حد و حصر بعضی از آن ها به یکدیگر، ویژگی های روانی و دلبستگی آن ها به هم لذت برد اما واقعیت این است که والدینی که درگیر تربیت و پرورش دوقلو هستند راه بسیار دشوار و پرفراز و نشیبی را طی می کنند.نکته این جاست که برای تمام دوقلوها نمی توان توصیه های یکسانی داشت و ظرافت های تربیتی دوقلوها بنا به گفته کارشناسان آن قدر زیاد است که فقط در مشاوره های تخصصی می توان به برخی ابعاد آن پرداخت. بنابراین در این مطلب فقط به کلیات اصول تربیتی دوقلوها پرداخته ایم.

دلبستگی دوقلوهای دختر

مطالعه شخصیت دوقلوها و چندقلوها یکی از جذاب ترین حوزه های روان شناسی است؛ به ویژه در مورد دوقلوهای یک تخمکی که ویژگی های پیچیده تر و خاص تری دارند. مطالعات گسترده ای که درباره دوقلوها انجام شده است نشان می دهد که دوقلوهایی که اولین فرزندان خانواده هستند، نسبت به دوقلوهای بعدی ویژگی های شخصیتی متعادل تر و باثبات تری دارند. همچنین دوقلوهای دختر ۳ برابر دوقلوهای پسر و ۵ برابر دوقلوهای دوتخمکی احتمال دلبستگی ناایمن دارند. ویژگی های شخصیتی دخترانه و وجود هورمون های زنانه به همراه وابستگی روانی به مادر و دلبستگی شدید به یکدیگر باعث می شود دوقلوهای دختر دائم نگران از دست دادن یکدیگر یا مادر باشند. به همین دلیل تلاش می کنند بیش از حد شبیه هم شوند، از یکدیگر تقلید می کنند و همواره و در هر شرایطی حمایت گر باقی می مانند؛ حتی اگر یکی از آن ها کار اشتباهی انجام دهد، این ویژگی ها باعث می شود احتمال دلبستگی ناایمن در این دوقلوها بیشتر شود.

ویژگی های دوقلوها

حامد سیامکی خبوشان کارشناس ارشد روان شناسی بالینی و عضو سازمان نظام مشاوره و روان شناسی می گوید: از سوی دیگر ویژگی های شخصیتی و روانی والدین و شرایط محیطی از زمان انعقاد نطفه، ساختار شخصیتی قل ها را تحت تاثیر قرار می دهد.والدین باید بدانند دوقلوها به علت رشد همزمان، ویژگی ها و خصوصیات منحصر به فردی دارند. نحوه قرار گرفتن قل ها کنار یکدیگر، فشار عصبی و روانی وارد شده به مادر به علت داشتن دوقلوها، وزن کم آن ها، فضای کم محیطی برای حرکت دوقلوها در رحم مادر، چسبندگی دوقلوها به یکدیگر باعث شکل گیری ویژگی های شخصیتی در دوقلوها می شود که تا آخر عمر با آن هاست. زمینه های استرس، اضطراب، کج خلقی، پرخاشگری و دیگر ویژگی های شخصیتی دوقلوها تحت تاثیر این محیط و تنش های وارده به مادر ایجاد می شود و ممکن است کیفیت زندگی آن ها را دگرگون کند.

از سوی دیگر تربیت و پرورش دوقلو ها به خصوص در ۳ سال اول نیازمند ظرفیت جسمانی و روانی زیادی از والدین به ویژه مادر است. با توجه به این که دوقلوها شباهت های ظاهری زیادی به هم دارند، والدین به اشتباه تصور می کنند از نظر روانی و هوشی نیز به هم شبیه هستند و حتی با وجود دیدن تفاوت ها، ناخواسته آن ها را مثل هم می بینند.طبق تحقیقات قل اول یعنی فرزندی که زودتر به دنیا آمده، تفاوت های چشمگیری با قل دوم که دیرتر به دنیا آمده است، دارد.قل اول از نظر تیپ شخصیتی لجبازتر، مقتدرتر و دیرجوش تر است. در مقابل قل دوم سلطه پذیر است و منافع دیگران را بیشتر در نظر می گیرد.بنابراین داشتن رفتار و برخورد یک شکل با دوقلوها از اساس نادرست است.

رفتارهای ناکارآمد در برخورد با دوقلوها

پوشاندن لباس هم شکل، خرید لباس های مشابه، در یک زمان به هر دو غذادادن، تعویض پوشک همزمان کار صحیحی نیست و والدین نباید داشتن دوقلو را به معنای تکرار یک کار و یک رفتار با آن ها تفسیر کنند. والدین باید درک کنند که دوقلوها با وجود شباهت های ظاهری ۲ شخصیت کاملا متفاوت دارند. بسیاری از والدین با در نظرگرفتن بیش از حد شباهت های دوقلوها به یکدیگر، ناخواسته زمینه جذب و دلبستگی بیش از حد آن ها به یکدیگر را فراهم و راه را برای یافتن هویت و استقلال آن ها تنگ تر می کنند. دوقلوها توانایی ها، نیازها، انتظارات و استعدادهای یکسانی ندارند و ممکن است تحت فشار محیط پیرامون برای داشتن شباهت با یکدیگر نتوانند آنچه را هستند، نشان دهند. بنابراین توصیه اکید ما به والدین این است که آن ها را به مثابه ۲ شخصیت متفاوت در نظر آورند.در بسیاری از موارد دوقلوها نمی خواهند شبیه هم باشند اما رفتار و واکنش والدین حق انتخاب را از آن ها سلب می کند.

در واقع باور شبیه بودن به یکدیگر چنان در ذهن آن ها جا می افتد که نمی توانند آن را از ذهن برانند.این مشاور درباره انتخاب نام دوقلوها می گوید: بهتر است والدین از اسامی هم قافیه استفاده کنند و لزومی ندارد اسم دوقلوها شبیه باشد زیرا وابستگی زیادی بین آن ها ایجاد می کند. از سوی دیگر برچسب زدن روی دوقلوها از همان ابتدا کار اشتباهی است. این که یکی چاق تر و دیگری لاغرتر است، یکی باهوش تر و دیگری کم هوش تر است روی ذهنیت آن ها تاثیر منفی می گذارد. تاکید روی ویژگی مثبت روی یکی تبدیل به ویژگی منفی برای دیگری می شود بنابراین بهتر است ازاین گونه برچسب  زدن ها خودداری کرد. همچنین دوقلوها نباید در یک موقعیت مشابه مستمر قرار بگیرند. تاکید اساسی روی واژه مستمر است. والدینی که همیشه یک رفتار را با یک قل دارند و رفتار دیگری با قل بعدی، یکی را سمت راست می خوابانند، دیگری را سمت چپ و حتی در شیردهی این مسئله را در نظر می گیرند باید در نظر داشته باشند که این رفتارها ناخواسته روی شکل گیری شخصیت کودک تاثیر می گذارد.

تعادل در مساوات و عدالت

مساوات و عدالت در نگاه، کلام، رفتار و واکنش والدین نسبت به دوقلوها اهمیت بسیار زیادی دارد. مشاوره دوران بارداری، پزشکی و روان شناسی برای والدینی که دوقلو دارند، بسیار توصیه می شود و بهتر است والدین برای تربیت دوقلوها خود را آماده کنند. و در صورت امکان از اصول روانشناسی کودک بهره مند شوند. والدین باید بدانند ۲ شخصیت متفاوت را همزمان تربیت می کنند و توجه به ویژگی ها و خصوصیات آن ها را باید مدنظر قرار دهند. آن ها نباید رفتار و انتظارات و توقعات یکسانی از دوقلوها داشته باشند. در عین حال باید رعایت مساوات و عدالت را در تمام رفتارهای خود در نظر داشته باشند. این کار که بسیار انرژی بر است در شخصیت دوقلوها تاثیر جدی می گذارد.

رعایت عدالت و مساوات از سوی نزدیکان، پدربزرگ و مادربزرگ، عمه و خاله و دوستان و آشنایان بسیار اهمیت دارد و برای آن ها بسیار مهم است.وی با اشاره به بی اعتمادی، اعتماد به نفس پایین، بی ثباتی و هوش هیجانی پایین در برخی دوقلوها می گوید: این ویژگی ها نتیجه شیوه های تربیتی نادرستی است که والدین از همان ابتدا درباره قل ها داشته اند و اصرار والدین مبنی بر این که خودشان می خواهند شبیه هم باشند، در واقع توجیهی برای رفتارهای اشتباهشان است.

واقعیت این است که بسیاری از باورهای نادرست را والدین به دوقلوها القا کرده اند و آن ها در واقع سعی می کنند به هویتی که به آن ها القا شده است، دست پیدا کنند. در صورتی که والدین باید به آن ها به عنوان ۲ شخصیت کاملا متفاوت نگاه کنند و رفتارهای مشابه با آن ها نداشته باشند.به طور کلی پذیرفتن ویژگی ها و توانایی های متفاوت دوقلوها، برجسته کردن توانمندی ها، هوش و استعداد هر یک از آن ها، در نظر گرفتن نیازها و طرز تفکر آن ها در هنگام برآوردن خواسته ها می تواند به آن ها کمک کند فارغ از دوقلو بودن بتوانند زندگی باکیفیت و آرامی داشته باشند. البته باید دانست وابستگی طبیعی دوقلوها به یکدیگر امری نیست که بتوان با آن مقابله کرد اما وابستگی که استمرار داشته باشد و کیفیت زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار دهد، باید در طول زمان رفع شود.

توجه به نحوه چیدمان اتاق دوقلوها

بهتر است والدین تخت یکی از دوقلوها را کنج اتاق نگذارند زیرا این امر روی اعتماد به نفس کودک تاثیر منفی می گذارد.حامد سیامکی خبوشان می گوید: قرار دادن تخت در کنج اتاق روی اعتماد به نفس کودک به ویژه قل دوم تاثیر منفی می گذارد؛ بنابراین بهتر است والدین اتاقی را برای دوقلوها در نظر بگیرند که ۲تخت در طول یکدیگر و با فاصله از دیوار در آن قرار بگیرد. استفاده از تخت های دوطبقه نیز توصیه نمی شود زیرا ترتیب تولد روی شخصیت دوقلوها تاثیر می گذارد و قرار گرفتن یکی در تخت بالا و دیگری در تخت پایین از نظر روانی، شخصیت کودک را تحت تاثیر قرار می دهد.

نویسنده: عظیمی مروی