شکست سرمشق پرورش کودک مستقل

استقلال و روش‌های تقویت آن از مهم‌ترین مباحثی است که در بحث رشد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است به گونه ای که در ایجاد احساس امنیت نقش بسزایی داشته و به تقویت عزت نفس و اعتمادبه نفس انسان‌ها کمک بسیاری می‌کند. به اعتقاد بسیاری از روانشناسان پرورش روحیه ای مستقل در کم سن و سالان، مسئولیتی مهم است که بر عهده والدین بوده و نباید از کنار آن به سادگی گذشت.  دکتر شمس الدین کهانی، روانشناس معتقد است، کودکی که تازه به دنیا آمده، موجودی ضعیف و البته وابسته به والدین است که بقای او وابسته به کیفیت مراقبتی است که از او می‌شود اما به تدریج که رشد می‌کند، تمایل دارد همگام با مهارت‌های حسی و حرکتی، خوداتکا یا متکی به خود شود و بدون دخالت والدین کارهای خود را انجام دهد.     

مهارت حرکتی 

معمولاً کودکان از یک تا سه سالگی تمایل دارند علاوه بر مهارت تکامل حرکتی، استقلال را تجربه کنند و در سنین سه تا پنج سالگی این مسئله را به طور جدی تری دنبال می‌کنند. روانشناسان عقیده دارند چنانچه این دوره حساس رشدی به درستی سپری نشود و امکان کسب استقلال از کودک سلب شود در آینده فردی خواهد شد که در امور زندگی‌اش به دیگران، کاملاً وابسته بوده و توانایی اداره زندگی خود را در ابعاد اقتصادی و اجتماعی و حتی عاطفی و ارتباطی نخواهد داشت. 

 لجبازی‌های کودکانه 

این مسئله هنگامی پررنگ تر خواهد شد که فرد با بحران‌هایی روبه رو شود، در چنین حالتی خود را کاملاً ناتوان در مدیریت بحران احساس خواهد کرد. به گفته دکتر کهانی، بسیاری از لجبازی‌های کودکان بخصوص در این سنین عمدتاً واکنشی برای کسب استقلال و هویت فردی است. این در حالی است که گاهی فقدان مهارت‌های فرزندپروری باعث افراط و تفریط در رابطه با پرورش استقلال در کودکان می‌شود. برخی والدین به دلیل ترس، اضطراب و نگرانی، رفتارهای حمایت گرایانه شدیدی از کودک داشته و به این ترتیب استقلال را از کودک خود می‌گیرند و نوجوان، جوان یا بزرگسالی کاملاً وابسته به والدین تربیت می‌کنند. برعکس، والدینی مشاهده می‌شوند که به بی توجهی و آزاد گذاشتن فرزندان معتقد بوده و این شیوه را روش خوبی برای پرورش استقلال در کودک می‌دانند در حالی که هیچ یک از این سبک‌ها درست نبوده و سبک متعادل ارزش بسیاری در این میان دارد. 

انتخاب 

بدیهی است یک کودک کم سن و سال قدرت انتخاب درستی ندارد اما با کمک والدین قادر خواهد بود این مسئله را تمرین کند. بنابراین والدین می‌توانند با برخی راهکارها، استقلال را در کودک خود پرورش دهند. به کودکان خود اعتماد کنید و مسئولیت‌های کوچک را به آنان بسپارید. به عنوان مثال هنگامی که هوا ابری است از کودک بخواهید پنجره را ببندد و یا از بسته بودن آن مطمئن شود. از او بخواهید باغچه را آبیاری کند و یا در کارهای خانه کمک کند. در این موارد لازم است نحوه صحیح هر کدام از مسئولیت‌ها قبل از انجام آن به کودک آموزش داده شود. اجازه دهید کودکتان تصمیم بگیرد. آموزش تصمیم گیری را از امور ساده ای مانند انتخاب اسباب بازی یا لباس آغاز کنید. به کودک فرصت دهید تا رنگ لباس خود را انتخاب کرده و به این ترتیب به او آزادی عمل داده و بفهمانید که اختیار عمل دارد و تصمیمات او نقش مهمی در زندگی فردی‌اش ایفا می‌کند. 

فکر کردن و خلاقیت را در کودک تقویت کنید. هنگامی که برایتان مسئله ای اتفاق می‌افتد از فرزندان کمک بگیرید به این ترتیب که از آن‌ها راه حل‌های ساده تر و راحت تر را خواسته و تجزیه و تحلیل را به آن‌ها آموزش دهید. در چنین حالتی است که فرزندان تفکر هوشمندانه را آموخته و تجربه‌شان برای هنگامی که در بحران قرار گرفته‌اند، افزایش پیدا می‌کند. از وضع مقررات سختگیرانه در خانه اجتناب کنید. 

به فرزندان بیاموزید همواره ساعاتی از روز را به مطالعه دروس اختصاص داده و ساعاتی را برای تفریح انتخاب کنند. برای آن‌ها برنامه ریزی و زمان بندی مناسبی تعیین کنید و اجازه دهید هنگام اوقات فراغت به تفریحات مورد علاقه خود بپردازند. در هر یک از تفریحات از جمله دیدار دوست، تماشای فیلم، رفتن به سینما و یا بازی در پارک به آن‌ها حق انتخاب داده و آزادشان بگذارید. هنگامی که فرزندتان به سن ۱۴ الی ۱۵ سالگی رسید، او را به استفاده از سیستم حمل و نقل عمومی تشویق کنید و به او اجازه دهید با اتوبوس یا مترو برای رسیدن به مدرسه استفاده کند. در چنین شرایطی است که او به توانایی‌های خود پی برده و به واسطه تصمیم گیری در امور پیش رویش استقلال لازم را تا حدودی کسب می‌کند. 

اجازه شکست را برای یک مرتبه به فرزند خود بدهید. اگرچه این موضوع کمی مشکل است اما به این طریق، کم سن و سالان احساس شکست را تجربه کرده و روش‌های مقابله با آن را می‌آموزند که این مسئله خود تجربه خوبی برای پرورش روحیه استقلال طلبی در آن‌هاست.  به گفته دکتر کهانی، والدین می‌توانند در مورد تغذیه نیز به کودک خود حق انتخاب دهند. به عنوان مثال از کودک بپرسند یک لیوان شیر می‌خواهید یا یک لیوان آب پرتقال. 

والدین باید خانه امنی برای کودک نوپا مهیا کنند تا او هنگام بازی امکان جست وخیز و بررسی محیط را داشته باشد.  کودک را بیرون از منزل برده و با ایجاد حس اطمینان که در کنارش هستید از او بخواهید کمی دورتر به بازی بپردازد تا به این طریق زمینه تقویت اعتمادبه نفس و خوداتکایی در او فراهم شود.

نویسنده: شکوفه مجیدی