آموزش مفاهیم به کودکان، مهارت ۴: خلاقیت

همهٔ کودکان هنگام تولد بالقوه دارای استعداد خلاقیت هستند. این استعداد بالقوه در صورت پرورش مناسب می‌تواند شکوفایی مداومی داشته باشد. رشد خلاقیت از شش سالگی شروع به کند شدن می‌کند.فرد خلاق معمولاً به کسی گفته می‌شود که برای هر وظیفه و مسأله ای راه حل‌های ابتکاری و منطقی متعددی پیدا می‌کند.خلاقیت می‌تواند در جلوه‌های مختلفی مثل نویسندگی، گفتگو، بازیگری، ساختمان سازی و یا حتی بازی بروز کند. بعدها در اکثر مشاغل و حرفه‌ها کاربرد دارد. کودک باید ترغیب شود که ایده‌های خود را به روش‌های مختلف بیان کند و به روش‌ها و کارهای او احترام گذاشته شود و زمان و فضای مناسب برای نشان دادن خلاقیتش در اختیار او قرار بگیرد.

فعالیت‌هایی در جهت رشد خلاقیت

تهیه کتابچه:

موارد مورد نیاز برای تهیه کتابچه:

۱. مقداری کاغذ به رنگ سفید یا روشن در ابعاد (۲۰×۸۰ سانتی متر) ۳ یا ۴ قطعه از کاغذ کافی است.

۲. یک تکه مقوا برای جلد کتابچه

۳. برای صحافی کتاب می‌توان از چسب، منگنه، نخ یا سیم صحافی استفاده کرد.

۴. ماژیک برای نوشتن داخل کتابچه

روش اجرای کار:

برای تهیهٔ کتابچه همکاری مربی یا والد الزامی است. مربی کاغذها را به ابعاد (۲۰×۸۰ سانتی متر) می‌برد و جلدی نیز برای این کتابچه به ابعاد کاغذ تهیه می‌کند و با همکاری بچه‌ها به وسیلهٔ چسب، نخ و ... برگ‌های کاغذ را به هم متصل می‌کند. کودک می‌تواند در این کتابچه طرح‌هایی بکشد و در مورد آن داستانی بگوید که ارتباطی با طرح‌های او نداشته باشد. در مورد موضوع داستان سخت گیر نباشید. داستان کودک را با ماژیک بنویسید. میگنا دات آی آر، حتی کودک می‌تواند در مورد فیلم یا کارتونی که دیده است، داستانی بسازد. مطالب را برایش بنویسید و آن‌ها را برایش بخوانید. در هنگام نوشتن تاریخ آن روز را ثبت کنید.

هدف‌ها:

۱. کودک با این کار می‌تواند تصاویر به هم ریختهٔ ذهن خود را مرتب کند.

۲. پدر و مادر و مربی از ترس‌ها و درک اشتباهی که کودک داشته است، آگاه می‌شوند.

۳. این کتاب کوچک گنجینه ای برای سال‌های بعد است.

طراحی آزاد روی کاغذ بزرگ

مواد مورد نیاز:

۱. کاغذ برگ (بزرگ تر از ۲۵ سانتی متر)، رنگ روشن.

۲. مقداری چسب.

۳. مداد شمعی‌های بزرگ با رنگ‌هایی که به خوبی مشخص می‌شوند.

۴. چند ورقه روزنامه.

روش اجرا:

گوشه‌های کاغذ بزرگ را روی سطحی با چسب بچسبانید (زیر آن چند ورق روزنامه قرار دهید).مداد شمعی‌های بزرگ با رنگ‌هایی که به خوبی مشخص می‌شوند، به کودک بدهید تا نقاشی کند. نکته: این کار باید تکرار شود.

طراحی با پاستل روغنی

موارد مورد نیاز:

۱. مقوای تیره یا سیاه

۲. چند بسته پاستل روغنی

روش اجرای کار:

روی یک تکه کاغذ غیرقابل استفاده به کودک نشان دهید که چگونه رنگ‌ها با هم ترکیب می‌شوند، مثلاً مقداری رنگ آبی را روی کاغذ بریزید و مقداری رنگ زرد به آن اضافه کنید رنگ سبز به دست می‌آید.

کودک ممکن است طراحی کند یا رنگ‌ها را با هم ترکیب کند. سعی نکنید به کودک بگویید رنگ‌های ترکیبی بهتری ایجاد کند. تا جایی که می‌توانید به سؤالات او دربارهٔ رنگ‌ها پاسخ دهید.

هدف:

رنگ یکی از مهم‌ترین موادی است که کودک می‌تواند با آن کار کند. اگر رنگ را به صورتی مناسب در اختیار کودک قرار دهیم، کودک یاد می‌گیرد که در آینده از راه حل‌های مختلفی برای حل مشکلات خود استفاده کند و فرصت‌های بی شماری برای کشف کردن به دست آورد. کودک می‌تواند از رنگ به مثابه یک کاردستی استفاده کند و آن را با ابزار مختلفی به کار ببرد. رنگ ماده ای است که حس را منتقل می‌کند و روش به کارگیری آن توسط کودک می‌تواند مطالب زیادی را در مورد حالت و احساساتش بیان کند.

رنگ انگشتی خوراکی

مواد لازم:

۱. آرد یا نشاسته ذرت

۲. کمی آب

۳. رنگ غذا چند قطره

۴. زرده تخم مرغ، یک عدد

روش اجرا:

تنها یک رنگ انگشتی را در اختیار کودک قرار دهید (ترجیحاً رنگ روشن) و در مرتبه‌های بعدی نیز از همان رنگ استفاده کنید، کودک از این کار لذت می‌برد و از تکرار خسته نمی‌شود. کودکان از تکرار کارها خیلی چیزها می‌آموزند. ساده کردن موادی که به کودک ارائه می‌شود باعث می‌شود تا توجه کودک به کاری که انجام می‌دهد، معطوف شود.

مواد مورد نیاز:

۱. رنگ انگشتی

۲. پارچه پلاستیکی یا سفره ای به رنگ روشن، یا کاغذ روغنی

پس از این که کودک از طریق فعالیت‌های انگشتی تجربهٔ قابل توجهی در کشف تأثیرات فیزیکی رنگ به دست آورد، می‌توانید قلم مو و مقداری رنگ در اختیارش قرار دهید. وقتی کودک مفهوم کار را با استفاده از وسایلی چون شانه و قاشق را درک کرد برای این کار آماده است.

کار با قلم مو:

۱. قلم موی کوچک یک سانتی متری

۲. یک ظرف کوچک رنگ تمپرا

۳. کاغذ جاذب

نکته: هر رنگ یا گروه رنگی باید چندین بار توسط کودک تجربه شود و بعد رنگ یا گروه رنگی دیگر استفاده شود.

ترتیب ارائهٔ رنگ‌ها:

۱. رنگ سیاه، یک قلم موی سیاه

۲. رنگ قرمز، یک قلم موی قرمز

۳. رنگ آبی، یک قلم موی آبی

۴. رنگ زرد، یک قلم موی زرد

۵. رنگ سفید (روی کاغذ سیاه)، یک قلم موی سفید

۶. رنگ سبز، یک قلم موی سبز

۷. رنگ نارنجی، یک قلم موی نارنجی

۸. رنگ ارغوانی، یک قلم موی ارغوانی

۹. رنگ قرمز/ زرد، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۰. رنگ زرد آبی، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۱. رنگ آبی/ قرمز، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۲. سیاه/ سفید، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۳. رنگی + سفید یک قلم مو

۱۴. رنگی + سیاه یک قلم مو

۱۵. سیاه + سفید، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۶. قرمز/ سفید، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۷. آبی/ سفید، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۸. قرمز/ سبز، ظرف خالی، سه قلم مو

۱۹. زرد/ ارغوانی، ظرف خالی، سه قلم مو

۲۰. نارنجی/ آبی، ظرف خالی، سه قلم مو

۲۱. قرمز/ زرد/ آبی، ظرف خالی، سه قلم مو

۲۲. قرمز/ زرد/ آبی/ سیاه/ سفید، یک پالت رنگ، ۹ قلم مو

باید توجه داشته باشید که محدود کردن رنگ‌هایی که در اختیار کودک قرار می‌گیرد با توجه به شروع نقاشی در سن ۱۸ ماهی ۹ ۶ سالگی است. با وجود این که اگر تجربهٔ نقاشی کودک در ۶ سالگی صورت گرفت، دقیقاً این مراحل باید طی شود.
ترکیب رنگ و حالت بصری چند رنگ تا زمانی که کودک از حیطهٔ تجربیات آگاهی از حرکات بدن در کارهایش عبور نکرده و به اطلاعات لازم دست نیافته است، بهتر است به تأخیر بیفتد. کودک بزرگ تر این مراحل را مانند بازی‌های دیگر سریع تر از کودکان خردسال پشت سر خواهد گذاشت.

کاغذ

این فعالیت می‌تواند جزء فعالیت‌های حرکتی ظریف قرار بگیرد.

پاره کردن کاغذ: مقداری کاغذ در اختیار کودک قرار دهید تا انگیزه ای برای یادگیری پیدا کند و کاغذها را پاره کند (این کار برای کودک مستلزم قدری هماهنگی است).کودک باید یاد بگیرد که چگونه کاغذ را نگاه دارد و آن را به راحتی پاره کند.

هدف‌ها:

۱- کودک با این کار مقدار زیادی انرژی آزاد می‌کند.

۲- موجب رشد عضلات کودک می‌شود.

۳- کودک تفاوت لبه‌ها را در می‌یابد (کاغذهای پاره شده لبه‌های دندانه دار دارند و به نظر نرم تر می‌آیند. کاغذهای بریده شده لبه‌هایی صاف و سخت دارند)

سوراخ کردن کاغذ

۱. کاغذ سوراخ کن را در اختیار کودک قرار دهید و برای انجام این کار به او کمک کنید.

۲. بهتر است کاغذ را جلوی نور یا روی کاغذی با رنگ متفاوت قرار دهید و درمورد آن با کودک صحبت کنید تا کودک از فضاهای خالی داخل کاغذ آگاهی پیدا کند.

بریدن کاغذ با قیچی

نکاتی در مورد استفاده از قیچی

۱. ابتدا به کودک می گوییم که خیلی آرام به لبهٔ قیچی دست بزند و تیز بودن آن را به او گوش زد می‌کنیم.

۲. قیچی را به صورتی در دست بگیرد که نوک آن به طرف تو نباشد. برای شروع بریدن کاغذ هیچ روش صحیحی برای دست گرفتن کاغذ وجود ندارد و راحت‌ترین حالتی که کودک می‌تواند آن را در دست بگیرد، کفایت می‌کند. بریدن، خود تجربه مهم و رضایت بخشی است. کودکان پیش دبستانی الزاماً دوست ندارند پس از کار بریدن شکل‌های بریده شده آن‌ها را در ۱ کلاژ بچسبانند. بریدن می‌تواند تجربهٔ جذابی باشد اما چسبانیدن توجهش را از این کار منحرف خواهد کرد.

کلاژ

به معنای چسباندن تصویری است که از چسباندن کاغذ، پارچه و دیگر مواد روی یک سطح صاف به دست می‌آید، برای بچه‌های کوچک درست کردن یا جمع آوری مواد مختلف باید فعالیتی جدا از چسباندن باشد. برای کودکان پیش دبستانی، هرگونه کار با کلاژ باید به صورت غیر بازنمایی (غیرتصویری) باشد.

۱. بریده‌های کاغذ باید به شکل هندسی یا بدون شکل خاصی باشد.

۲. با کلاژ های ساده کار را شروع کنید و کم کم مواد تزئینی بیش تری در مقوای پس زمینه اضافه کنید. چسباندن یک مهارت پیچیده است. بهتر است قبل از این که کار با کلاژ را شروع کنید، ابتدا کودکان در استفاده از چسب مهارت پیدا کنند.

چسب نواری:

استفاده از چسب‌های نواری بریده شده، روشی عالی برای آشنا کردن کودک با مفهوم چسباندن است. کودکی که آمادگی لازم برای کنترل چسب ندارد فقط به چسب نواری ارزان قیمت نیاز دارد. می‌توان از چسب نواری دیگری نیز استفاده کرد که برای کودک جذابیت بیش تری دارد.

روش کار:

۱. تکه‌های چسب نواری را به اندازه‌های کوچک ببرید و به کودک بدهید تا آن‌ها را بچسباند.

۲. قبل از فعالیت چسباندن می‌توان به کودک برچسب‌هایی به شکل مربع، ستاره و غیره ارائه کرد.

شکل‌های چسب دار

روش کار:

۱. دایره‌های رنگی در اندازه‌های مختلف به کودک بدهید (روز اول)

۲. روز بعد مربع‌های رنگی در اندازه‌های مختلف (روز دوم)

 ۳. مثلث‌های رنگی در اندازه‌های مختلف (روز سوم)

۴. ترکیبی از شکل‌ها را به کودک بدهید. (روز چهارم)

هدف:

کودکان مهارت‌های حل مسأله را می‌آموزند.

کار با ماکارونی پخته:

ابتدا نحوهٔ کار با ماکارونی پخته را به کودک آموزش دهید.

ماکارونی‌های پخته شده را با مواد رنگی، رنگ کنید و به کودک بدهید تا بر روی کاغذ به هر شکلی که می‌خواهد آنرا فرم دهد.