سیری در اندیشه‌های پیاژه

ترجمه: علی پیرنیا

آگاهی ما از دنیای کودک، به هنگامی که او هنوز به مدرسه نرفته است، در نحوه تربیت و آشنایی با چگونگی آموزش و پرورش او کمک مؤثری می‌کند. برای ورود به این دنیای پر از اسرار بهتر است که در کارها و تحقیقات ژان پیاژه، روانشناس مشهور سویسی، تعمق کنیم. او بیش از چهل سال از عمر خود را صرف مطالعه و تجربه و تحقیق کرده و بالاخره در چگونگی تفکر و رشد ذهنی کودکان اطلاعاتی به دست آورده است. مسلم این است که در کار درک و شناسایی و یادگیری آثار او اشکالاتی وجود دارد که باید به طریقی برطرف شود.

اولین مشکلی که به آن برمی‌خوریم این است که کتاب‌های او را نمی‌توان به آسانی فهمید. ناتان ایساکز Nathan Isaacs که در سویس متولد شده و به زبان فرانسوی تکلم می‌کند (و مدرسه مالتینگ هوس را با زنش سوزان ایساکز اداره می‌کند) آثار پیاژه را، حتی به زبان فرانسوی، مبهم و مشکل تشخیص داده است، تا چه رسد به ترجمه کارهای او به زبان انگلیسی یا زبانهای دیگر. تقریبا گزارش تمام تحقیقاتی که در مورد او در انگلستان انجام گرفته، به این طریق بیان شده است: «بنابراین به نظر می‏رسد که‏ منظور پیاژه از...» و یا «فکر می‏کنیم که‏ پیاژه به دنبال چنین نتیجه‏ای بوده است‏ که...» و یا «چنین استنباط می‏کنیم که...». مشکل دیگر در فهم کارهای پیاژه شرایط محیط کار و کیفیت تحقیقاتی اوست، که معمولا با معیارها و شرایط سایر کشورها مطابقتی ندارد.

علاوه بر این او نتایج تحقیقات همکارش اینهلدر Inhelder را، که بادقت و نظم خاص در مورد تمام دانش‌آموزان مدارس ژنو انجام داده بود، و بررسی‌هایی که خودش داشت باهم به حساب آورده است. این دو تحقیق و مطالعه، که هرکدام به موقع خود قابل اهمیت و اعتبار است، نباید به طور قاطع باهم ترکیب شوند و نتیجه واحدی به دست دهند. تا چند سال اخیر، پیاژه سن عقلی را مورد توجه قرار نداده بود. اگرچه این مفهوم به‌طور کلی به وسیله بینه، بیست سال پیش از آنکه پیاژه تحقیقاتش را شروع کند، عنوان شده و به زبان فرانسوی، که زبان خود پیاژه است، چاپ و منتشر شده بود.

در سال ۱۹۲۰ سوزان ایساکز پیاژه را، به سبب اظهار این نظریه که گسترش فکر و وسعت ذهن تنها مربوط به سن زمانی است، مورد انتقاد قرار داد و حال آنکه خود معتقد بود که تحریک و انگیزه هم اثر بسیار زیاد و مسلمی در گسترش فکر دارد.

یکی دیگر از روانشناسان برجسته آن زمان که اولین گزارش‌های پیاژه را با دیدی بسیار انتقادی خواند ویگوتسکی Vygotsky نام داشت. او استاد دانشگاه مسکو بود، ولی با کمال تأسف، قبل از آنکه آثارش از روسی به زبان دیگری ترجمه شود، در جوانی مرد. وقتی که پیاژه کتاب ویگوتسکی را به نام فکر و زبان (در سال ۱۹۶۲ به انگلیسی ترجمه شد) خواند، اظهار تأسف بسیار کرد که نتوانسته است در آغاز انتشار این کتاب متن روسی آن را بخواند. این کتاب در سال ۱۹۲۲ به زبان روسی منتشر شده بود. نفوذ و تأثیر نظریات ویگوتسکی، درباره گسرش ذهنی کودکان، هم‌اکنون در کارهای تجربی شوروی دیده می‌شود، و این کار به میزان زیادی توسط شاگردان او دنبال می- شود. یکی از آن‌ها لوریا است.

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.