پرورش مهارت‌های حرکتی در خردسالان

هنگامی‌که فرزندتان مهارت‌های پایه‌ای راه رفتن را یاد گرفت، گام بعدی، پرورش مهارت‌هایی برای حفظ تعادل هنگام راه رفتن و ثبات در ایستادن و تنظیم شتاب در حرکت کردن است.

این مرحله برای برخی مادرها و پدرها دشوار است. این بخشی از مرحله‌ای است که کودک خردسال آرام‌آرام مستقل‌تر می‌شود و دورهٔ نیاز به شما برای انجام دادن همهٔ کارها، پایان می‌یابد.

نگران نباشید! آن‌ها مدتی طولانی برای انجام دادن بسیاری از کارها به شما نیاز خواهند داشت. در این مرحله آن‌چه فرزند خردسال‌تان نیاز دارد این است که بگذارید حرکت و جست‌وجو کند. هنگامی که آنان به کمک شما نیاز دارند، در دسترس باشید. اما میان فراهم کردن امنیت و بیش از اندازه نگران بودن، تعادل برقرار کنید.
در ادامه پیشنهادهایی برای پرورش مهارت‌های حرکتی، هماهنگی و استقلال کودکان خردسال فراهم شده است.

در پیوند با فعالیت‌های پرورشِ مهارت‌های حرکتی، فعالیت‌های فراوانی برای پرورش مهارت‌های دیگر، مانند زبان‌آموزی فرزندتان نیز می‌توانید انجام دهید.

بازی‌های حرکتی فراوانی با زیر / بالا / دور / از میان/ روبه‌رو / پشت انجام دهید و هنگام بازی، این واژه‌ها را به‌کار ببرید. این کار به فرزندتان کمک می‌کند تا شناخت مناسبی از فضا به‌دست آورد. این فعالیت‌ها برای پرورش مهارت‌های حرکتی و تعادلی فرزندتان ارزشمند هستند. اما روزی، در ریاضی، ورزش و بازی نیز به‌کار خواهند آمد. یکی از بازی‌های سرگرم‌کننده‌ای که می‌توانید انجام دهید، درست کردن زمین بازی (با گذاشتن نشانه‌های حرکت، مانع‌ها، سطح‌های از جنس‌های گوناگون و ...) است.

این بازی‌ها را هم تند و هم کُند انجام دهید و هنگام بازی، پیوسته دربارهٔ آن‌چه انجام می‌دهید گفت‌وگو کنید.

کالسکه را هوشمندانه به‌کار ببرید

هنگامی که عجله دارید، برای رفتن و برگشتن به فروشگاه عالی است.

برای رفتن به جایی جالب که فاصلهٔ آن بیش‌تر از توانایی فرزندتان برای پیاده‌روی است، عالی است.

هنگام گشت‌وگذار در خیابان یا بوستان، برای گفت‌وگو با فرزندتان و نشان دادن چیزهای جالب در پیرامون و نام بردن‌شان، عالی است. حواستان باشد که چه چیزهایی توجه فرزندتان را برمی‌انگیزند یا به آن‌ها اشاره می‌کند؛ دربارهٔ آن‌ها با او گفت‌وگو کنید.

کالسکه برای پرورش مهارت‌های حرکتی، اعتماد به‌نفس و آمادگی بدنی فرزند خردسال‌تان هرگز خوب نیست!

از خانه بیرون بزنید و گردش کنید

فعالیت در خانه نیز می‌تواند سرگرم‌کننده باشد، ولی محیط درون خانه محدودیت‌هایی دارد؛ باید مراقب لوازم تزئینی و شکستنی، فنجان‌ها، حیوانات خانگی و ... باشید. پیش از آن که مهارت‌های حرکتی کودکان خردسال کامل شوند، فرصت بسیار مناسبی است تا از خانه بیرون بروید. بیرون از خانه فضای بیش‌تری برای حرکت است و نگران شکستن و آسیب‌دیدن چیزی نخواهید بود.

افزون بر این، بیرون رفتن از خانه به فرزندتان احساس آزادی می‌دهد که برای پرورش اعتماد به‌نفس و جسارتِ آزمودن و تجربه کردن سودمند است. آن‌جا آزاد است و نگرانی شما از برخورد با در و پنجره یا تلویزیون او را از حرکت باز نمی‌دارد.

هنگامی که بیرون از خانه هستید، بیش‌تر حرکت می‌کنید و دورتر می‌روید؛ به این‌ترتیب، هم آمادگی بدنی کودک افزایش می‌یابد و هم خسته می‌شود. این موضوع برای تنظیم زمان خواب بسیار مهم است.

نکتهٔ پایانی این که بیرون رفتن از خانه، سرآغاز آشنایی فرزندتان با کودکان دیگر و یادگیری روش بازی کردن در گروه است. همچنین برای شما نیز می‌تواند سودمند باشد. اگر از فضای بستهٔ خانه و تنهایی خسته شده‌اید، دیدار دیگر مادرها و پدرها در بوستان، فرصتی عالی برای گفت‌وگو کردن دربارهٔ نگرانی‌های مشترک و کمک به یکدیگر است.[1]

این‌سو و آن‌سو بدوید

بگذارید فرزندتان خودش سرعت مناسب را برای دویدنش بیابد. این مهارت با تشویق کردن شکوفا می‌شود. اما اگر برای دویدن به کودک فشار بیاورید، آشکار شدن این مهارت در او کندتر می‌شود. فرزندتان نیاز به آرامش دارد تا در محدوده‌ای که اعتماد به‌نفسش اجازه می‌دهد، فعالیت کند.

خودتان به‌آهستگی بدوید و فرزندتان را تشویق کنید تا دنبال شما بدَوَد یا یکی از اسباب‌بازی‌های دلخواهش را بردارید و حرکت دهید تا دنبالش بدَوَد؛ نوبت بعدی اسباب‌بازی او را می‌تواند دنبال کند.

شاید فرزندتان دویدن میان شما و بزرگ‌سالی دیگر را دوست داشته باشد.

گاهی فاصلهٔ کوتاهی را در حالی که فرزندتان در آغوش‌تان است، بدوید و شادی‌تان را نشان دهید. شما با این رفتار در عمل روش و لذت دویدن را به کودک‌تان نشان می‌دهید. و البته توپ بازی و لگد زدن به توپ (از هنگامی که فرزندتان می‌تواند) راهی آشنا برای تشویق کودکان به حرکت کردن است.

خرید مجموعه «101 بازی»

جاهایی برای جهیدن بیابید

برخی کودکان دوست ندارند بجهند و برخی برای جهیدن بسیار مشتاق هستند!

برای کمک به پرورش این مهارت در کودک و یادگیری حفظ تعادل و تقویت اعتماد به‌نفس او، نکته‌های زیر را به‌یاد بسپارید:

بالا و پایین رفتن از پلّه‌های کوتاه یا بالشتک‌ها آغاز خوبی است.

جهیدن روی نشانه‌هایی برروی زمین نیز می‌تواند سودمند باشد. با این روش فرزندتان ارتفاع جهشش را می‌تواند مهار کند و جای فرود آمدن را نیز می‌تواند ببیند.

جهیدن با ریتم موسیقی نیز فعالیت سرگرم‌کننده‌ای می‌تواند باشد. این فعالیت برای پرورش مهارت خودکنترلی و یادگیری ریتم و الگو و حتی، مهارت خواندن فرزندتان نیز سودمند است.

گاهی پایین پریدن، از بالا جهیدن آسان‌تر است. فرزندتان هنگام پایین پریدن آسان‌تر می‌تواند ببیند که پایش به کجا می‌رسد.

خودتان پرش‌های کوتاه انجام دهید و به فرزندتان نشان دهید که این فعالیت می‌تواند لذّت‌بخش باشد.

طول یا ارتفاع پرش‌ها را گام‌به‌گام افزایش دهید؛ از پرش‌های کوتاه آغاز کنید و سپس پرش‌های بلندتر انجام دهید. اگر جهیدن را از پلّه‌های کوتاه آغاز کنید و کم‌کم پرش را بلندتر کنید، به پرورش اعتماد به‌نفس فرزندتان کمک می‌کنید.

دربارهٔ کودکانی که بیش از اندازه اعتماد به‌نفس دارند، دچار اضطراب نشوید. اما بکوشید این اعتماد به‌نفس را به‌سوی چالش‌های واقع‌بینانه‌تر و امن‌تر هدایت کنید. حواسشان را با بازی دیگری پرت کنید یا بگویید برخی کارها را وقتی دختر یا پسر بزرگ‌تری شدی، انجام می‌دهی و هنگامی که بزرگ‌تر شدند، اجازه دهید این فعالیت‌ها را آزمایش کنند.

به‌یاد داشته باشید که شما بزرگ‌سال هستید. هرگز برای در امان نگه‌داشتن کودک‌تان روش دستور دادن و اطاعت را در پیش نگیرید.

بالا رفتن را بیازمایید

مبل‌ها و پلّه‌ها، نخستین تجربهٔ بالا رفتن کودک می‌توانند باشند. اما پس از آن، خوب است که از خانه بیرون بروید. فرزندتان غریزهٔ طبیعی بالا رفتن دارد که بهتر است آن را روی لوازم خانه آزمایش تکنید.

خودتان نیز برای بالا رفتن گزینهٔ مناسبی هستید. خوب است که فرزندتان دوست دارد از شما بالا و پایین برود و خودتان نیز برای انجام‌دادن این فعالیت اندکی می‌توانید کمک‌شان کنید.

بازهم به‌یاد داشته باشید که گزینش بزرگی و دشواری چالش را به فرزندتان واگذار کنید.

با گرفتن دست‌ها و جابه‌جا کردن یک دست پس از دست دیگر و نیز یک پا پس از پای دیگر، جای گذاشتن دست‌ها و پاها را برای بالا رفتن به آن‌ها می‌توانید نشان دهید. گاهی نگه داشتن دست‌تان روی پشت کودک، به او اعتماد به‌نفس کافی و به شما آرمش خاطر لازم را برای ادامه دادن حرکت می‌دهد.

عادی است که کودک بتواند بالا برود و در بالاترین نقطهٔ مسیر گیر بیافتد و نداند چه کند. شاید پایین آمدن دشوارتر باشد. نیازی نیست آتش‌نشانی را خبر کنید. فقط برای کمک به پایین آمدن کودک آمادگی داشته باشید.

اگر فرزندتان احساس ناامنی می‌کند یا کمک می‌خواهد، بدانید که این حرکت برای او امن نیست، هرچند به گمان شما امن باشد. اگر به فرزندتان کمک کنید، اعتماد به‌نفسش سریع‌تر رشد می‌کند.

کثیف‌کاری کنید

جست‌وجو و آزمودن به‌معنای کثیف شدن است.

رهنمودهای زیر فرایند بازی را برای کودک سرگرم‌کننده‌تر و برای شما آسان‌تر می‌کنند[2]:

لباس‌هایی مناسب بازی، کثیف‌کاری و پاره شدن برای فرزندتان داشته باشید. هرگز کسی گمان نمی‌کند شما مادر و پدر بدی هستید که فرزندتان لباس‌هایش را می‌تواند کثیف کند. اگر آگاه باشند، شما را ستایش می‌کنند که فرصت خوش‌گذراندن را برای فرزندتان فراهم می‌کنید.

هنگامی‌که باهم نان و شرینی می‌پزید یا حباب آب‌صابون می‌سازید؛ عادی است که خانه کثیف و به‌هم‌ریخته شود. البته باید توجه داشته باشید که خریدن فرش رنگ روشن گران‌بها گزینهٔ مناسبی نیست.

دست‌ورزی و بیدار کردن آگاهی به دست‌ها

کودکان روش‌های به‌کارگیری از دست‌ها و کارهایی که با دست‌های‌شان می‌توانند انجام دهند و هماهنگی هر دو دست را باید بیاموزند. در ادامه، فعالیت‌هایی برای پرورش مهارت‌های دستی و آگاهی از دست‌ها فراهم شده است:

انجام دادن بازی‌های لمس کردن با دست‌ها و حرکت دادن آن‌ها (برای نمونه، بازی با شن، آب‌بازی، بازی با فوم ریش‌تراشی و ...) را در برنامهٔ روزانهٔ کودک‌تان بگذارید.

نقاشی و رنگ‌آمیزی: نقاشی کردن با دست‌ها با به‌کار بردن رنگ‌های ویژهٔ نقاشی انگشتی.

خمیربازی: ورز دادن، انگشت زدن، جدا کردن، رشته درست کردن، بریدن، کشیدن و پیچاندن و ... .

آزمودن افزارهای گوناگون مانند کتاب‌های لمسی، اسباب‌بازی‌های لمسی و ... .

درست کردن جعبه‌هایی مانند صندوق پست یا قُلّک که کودک چیزهایی را از برش ایجاد شده روی جعبه، به‌درون آن بتواند بیاندازد.

بازی با تفنگ‌های آب‌پاش

آب‌بازی: فشار دادن بطری‌های بزرگ آب، آب ریختن از یک ظرف به ظرف دیگر.

بازی با اسباب‌بازی‌های درهم چفت‌شونده، بازی‌های انداختن اشیاء به درون یک ظرف یا پرتاب به‌سوی هدف و ... .

خواندن شعر و ترانه همراه با دست زدن یا انجام دادن بازی‌هایی که دست‌ها را به‌هم بزنید.

انگشت اشاره را به‌کار بگیرید

انگشت اشاره مهم‌ترین انگشت ما است و کودک باید کاربرد آن را بیاموزد. خوش‌بختانه، افزارها و بازی‌های سرگرم‌کنندهٔ فراوانی برای پرورش توانمندی به‌کارگیری آن می‌توان یافت.

• بازی با تلفن‌های اسباب‌بازی.
• بازی با کیبوردها یا پیانوهای کوچک برای کودکان.
• بازی با ماشین تحریر اسباب‌بازی یا چیزی مدرن‌تر با همین کارکرد.
• بازی اسباب‌بازی‌هایی که دکمه‌هایی برای فشار دادن دارند.
• خواندن ترانه‌های کودکانه با موضوع معرفی انگشتان.
• نقاشی با انگشت.
• اشاره کردن به چیزهایی که توجه کودک را برمی‌انگیزند؛ برای نمونه، به کودک بگویید: بینی‌ات / آن گربه / آن درخت و ... را نشان بده.

• به انگشت کردن عروسک‌های انگشتی و اجرای نمایش با آن‌ها.

• ​اشاره کردن به تصویرهای کتاب.