کودکان، دانشمندان کوچک

کودکان، دانشمندان کوچک

مترجم: اسماعیلی صفائی

کودکان انگیزه درونی برای کاوشگری دارند، آن‌ها را به مشاهده جهان و احساس شگفتی از آن‌چه در آن می‌بینند تشویق کنید. ماریا مونته سوری اعتقاد داشت که همه کودکان مانند «دانشمندان کوچک» رفتار می‌کنند، یعنی مشتاق‌اند تا وقایع دنیای پیرامونشان را مشاهده و کشف کنند. کودکان و نوپایان، محیط اطرافشان را بررسی می‌کنند تا ببینند که مثلا وقتی اسباب‌بازی‌شان را از صندلی غذاخوری پرت می‌کنند یا در حمام با آب بازی می‌کنند، چه اتفاقی می‌افتد. این انگیزه برای کاوشگری، هم‌زمان با رشد بچه‌ها ادامه می‌یابد و آن‌ها با ماجراجویی بیش‌تر به وارسی اشیا، از یک توده گل در باغ گرفته تا حرکت یک کرم کوچک در اتاق خواب، می‌پردازند. بچه‌ها با تخیلات عجیب و تمایل شدید به کشف جهان متولد می‌شوند. این رفتارها را در کودکانتان تشویق کنید و آن‌ها را در کشف زیبایی‌ها و شگفتی‌های اطرافشان کمک کنید.

دیدگاه کودکان

به یاد داشته باشید که دنیای کودک محدود به حواس پنج‌گانه است و مشاهده زندگی از نگاه او، به شما کمک می‌کند تا دنیای شگفتش را دوباره کشف کنید. یادتان باشد که از منظر کودکان جهان با سرعتی آرام در حال حرکت است. از راهنمایی‌های فرزندتان کمک بگیرید و برای تأمل و بررسی اشیایی که مورد علاقه اوست، از یک کفشدوز تا یک شاخه گل، آمادگی داشته باشید. زمانی که بچه‌ها وقت‌کشی می‌کنند، صبرتان را از دست ندهید و سعی کنید با سرعت آن‌ها هماهنگ شوید. بهترین شیوه برای یادگیری کودکان، نه حرف زدن درباره اشیا، بلکه یادگیری توأم با عمل است و این اصل، به‌ویژه زمانی که بچه‌ها کوچک‌اند، صادق است؛ گرچه در مورد بچه‌های بزرگ‌تر و حتی بزرگ‌سالان نیز صدق می‌کند. وقتی بچه‌ها کوچک‌اند، صرفا مطالب را یاد نمی‌گیرند، بلکه «چگونه یاد گرفتن» را نیز می‌آموزند. هیچ کتابی با استفاده از واژه‌ها و تصاویر نمی‌تواند دنیایی را که اطراف یک جوی کوچک یا زیر یک ریشه پوسیده است، توصیف کند و هیچ کتابی قادر نیست جایگزین زمانی بشود که برای تحقیق در دنیای واقعی صرف می‌شود. کتاب‌ها و سایر منابع به بچه‌ها کمک می‌کنند تا تأثیر بسیار زیاد آن‌ها را به همراه تجربه‌های کسب شده در ذهنتان داشته باشند، اما اساس، مشاهده مستقیم و تجربیات عملی است.

دنیای بیرونی

کودکان محیط بیرون از خانه را دوست دارند، مایل‌اند در اطراف قدم بزنند، از درختان بالا بروند و دانه‌ها را جمع‌آوری کنند. هم‌چنین از کمک کردن در نگه‌داری از باغچه خانه یا غذا دادن به حیوانات کوچکی نظیر اردک‌ها، خرگوش‌ها و جوجه‌ها لذت می‌برند. بچه‌ها خاطرات روزهایی را که با والدینشان در جنگل به گردش پرداخته‌اند، در جوی آب بازی کرده‌اند و در کنار ساحل دریا به جست‌وجوی حلزون پرداخته‌اند، برای همیشه در حافظه خود نگه می‌دارند. شما احتمالا برای آشنایی فرزندتان با دنیای بیرون از خانه او را با پای خودش یا حمل کردن او بر دوشتان، به گردش کوتاه خواهید برد. برای معرفی دنیای خودتان به او وقت صرف کنید. حتی کودکان بسیار کوچک تصاویر و صداهای اطراف، حرکت ابرها در آسمان، منظره و بوی گل‌های باغ و صدای خش‌خش برگ‌های درختان را به ذهنشان می‌سپارند. همه این‌ها اثری فوق العاده و دیرپا برجای می‌گذارند. تابستان، پاییز، بهار یا زمستان، هر فصل زیبایی‌های مخصوص به خود را دارد. به کارهای کوچک کودکان مانند چیدن یک گل از میان برف‌ها، توجه به یک حلزون کوچک یا به یک برگ، دقت کنید. وقتی بچه‌ها بزرگ‌تر شدند با قدم زدن در اطراف، محیط‌های آشنا را به آن‌ها معرفی کنید. نگاه کن! آن خانه مادربزرگ است، چه گل‌های قشنگی در حیاط پرورش می‌دهد.» یا: «ساراجان،به لانهء پرندگان که در بالای درخت ساخته‏اند نگاه کن.آن‏ها روزی در آن‏جا تخم‏گذاری‏ می‏کنند و بچه‏ها را در همین لانه بزرگ می‏کنند و سرانجام روزی‏ آن‏ها از همین‏جا به آسمان پرواز می‏کنند.» در زمستان وقتی جای پای حیوانی را روی برف‌های تازه می‌بینید. بپرسید: «این‏ جای پای کدام حیوان است؟»

محافظان کره زمین

یکی دیگر از ایده‌های اصلی مونته‌سوری این است که کودکان محافظان زمین‌اند و باید یاد بگیرند تا از مکان‌های دور همچون جنگل‌های بارانی و کلاهک‌های یخی، مانند طبیعت شهرها و اطراف شهرها محافظت کرده، آن‌ها را برای آیندگان نگه‌دار کنند. به فرزندانتان بیاموزید برای زندگی ارزش قائل شوند، در نهایت همه ما بخشی از چرخه زندگی هستیم و برای زندگی کردن نیاز به تعادلی دقیق با محیط طبیعی خودمان داریم. به عنوان مثال، بچه‌ها اغلب یاد می‌گیرند تا درباره خاک به عنوان چیزی کثیف فکر کنند، واژه‌ای که برای بسیاری تداعی‌کننده امری ناخوشایند است. به آن‌ها بیاموزید تا ارزش خاک غنی و هر آن‌چه را که در کره زمین به ما کمک می‌کند، بدانند.

به کودکان در نگه‌داری اشیای زنده تأکید کنید و به آن‌ها آموزش دهید تا گل‌ها و بوته‌ها را بی‌جهت جمع‌آوری نکنند و سپس دور نریزند. بسیار بجاست این کار با هدف انجام شود، مثلا گاه کودکان گل‌های وحشی را جمع‌آوری کرده، آن‌ها را خشک یا فشرده کنند یا در گلدان بکارند و به آن‌ها آب بدهند و تا حد ممکن از آن‌ها نگه‌داری نمایند. به کودکانتان بیاموزید تا با تفکر برروی زمین گردش کنند و فقط آن‌چه را نیاز دارند، بردارند. آن‌ها را تشویق کنید تا از جنگل‌ها و مراتع لذت ببرند، اما زباله‌ها و مواد زاید را در این مکان‌ها نریزند و در صورت مشاهده، آن‌ها را جمع‌آوری کرده، به مکانی مناسب انتقال دهند. به همین نحو اشیایی مانند بطری‌ها، شیشه‌های شکسته، قوطی‌های کنسرو و مواد پلاستیکی که نه تنها بدمنظره‌اند، بلکه به حیوانات نیز آسیب می‌زنند، جمع‌آوری شوند. برای جمع‌آوری ایمن این مواد می‌توانند از کیف‌های کهنه استفاده کنند.