مقاله‌ها و نوشته‌های فلسفه برای کودک

«فلسفه برای کودکان» حکایت از گرایش و به تبع آن برنامه‌ای دارد که کودکان را مستعد فلسفه‌ورزی می‌داند و بر این نظر است که می‌توان و باید با برنامه‌ای دقیق کودکان را با مفاهیم و موضوعات فلسفی آشنا کرد. معمولاً «متیو لیپمن» را پایه‌گذار برنامه فلسفه برای کودکان می‌دانند. او در کتاب «تفکر در تعلیم و تربیت» خود مبانی این برنامه را تشریح کرده است. در ایران نیز چند سالی است که رشته فلسفه برای کودکان و لزوم تدوین برنامه‌ای در این راستا، توسط پژوهشگران دنبال می‌شود. مطلبی که از پی می‌آید مربوط به ادامه سلسله‌نشست‌های تخصصی‌ای است که گروه فلسفه برای کودکان و نوجوانان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می‌کند. نشست اخیر که به «بررسی رویکردهای تأثیر فلسفه بر کودکان در فرهنگ» اختصاص داشت در ۳۰ دی‌ماه با حضور دکتر قاسم پورحسن، دکتر سعید ناجی، دکتر فرزین بانکی، دکتر یحیی قائدی و دکتر مهرنوش هدایتی برپا شد.

در اواخر سال‌های ۱۹۶۰، زمانی که متیو لیپمن در دانشگاه کلمبیا واقع در نیویورک در رشته فلسفه مشغول تدریس بود متوجه شد که دانشجویانش فاقد قدرت استدلال و قدرت تمیز و داوری هستند و همچنین متوجه شد که برای اینکه قدرت تفکر این دانشجویان به طور چشم‌گیری تقویت شود، دیگر بسیار دیر شده بود. او به این فکر افتادم که این کار می‌بایست در دوران کودکی انجام می‌گرفت. باید وقتی کودکان و نوجوانان در سن یازده یا دوازده‌سالگی بودند، یکسری دوره‌های درسی در خصوص تفکر انتقادی یا حل مساله می گذاردند؛ اما برای تهیه موضوعی قابل‌فهم و مورد پسند کودکان و نوجوانان، بایستی متون درسی به صورت داستان نوشته می‌شد، داستانی درباره منطق اکتشافی کودکان؛ اما این کار نیز باید با دقت و ظرافت بسیار انجام می‌گرفت. این داستان‌ها باید راجع به فلسفه مورد اکتشاف کودکان می‌بود.

فلسفه برای کودکان،  بیشتر به عنوان برنامه ی مهارت در تفکر یا تفکر خلاق و منتقدانه توصیف می شود. درست است که درس فلسفه برای کودکان، مهارت های تفکر خلاق و منتقدانه را در دانش آموزان تقویت می کند، اما اطلاق عنوان برنامه ی مهارت های تفکر به آن، نادرست و غیرمنصفانه است. این مقوله  مفاهیم بیشتری در بر دارد. فلسفه برای کودکان، بر پایه ی تفکر و کنجکاوی شخصی دانش آموزان در زمینه ی مسائلی که برای شان اهمیت حیاتی دارد، شکل می گیرد. موضوع "فلسفه برای کودکان" مفاهیم عمومی، محوری و قابل بحثی را در برمی گیرد که پایه ی  تجربه های ما در زندگی و سامانه ی آموزشی اند. نمونه های چنین مفاهیمی در زیر آمده اند: درستی، واقعیت، دانش، شواهد، آزادی، عدالت، نیکی، حق، ذهن، هویت، عشق، دوستی، قانون، مسئولیت، عمل، منطق، زبان، انصاف، چرایی، هستی، امکان، زیبایی، معنا، خویشتن، زمان، خدا، ابدیت، طبیعت ،انسان، فکر.

 ابزار محوری علمی و راهنمای مناسب برای "فلسفه برای کودکان"، تشکیل انجمن تحقیقاتی است. در انجمن تحقیقاتی، دانش آموزان در کنار هم پرسش هایی طرح می کنند و سپس خود به آن ها پاسخ می دهند، پرسش هایی در باره ی موضوعات فلسفی موجود در نوشتارهای هدفمند، یا طیف گسترده ای از منابع دیگر. تفکر، در انجمن تحقیقاتی کاری است منتقدانه، خلاق، مشورتی و دقیق.