ویژگی‌های یک طرح درس خوب

مهم‌ترین آموزه تکنولوژی آموزشـی کاربرد یافته های علمی و هنر تدریس در فرایند یاددهی و یادگیری است.

تکنولوژی آموزشــی با تلفیق ابتکاری علم یادگیری و هنر تدریس با فناوریهای ســخت افزاری و نرم افزاری، نیل به اهداف آموزشــی را محقق می‌سازد. به کلامی دیگر، معلم در مقام تکنولوژیست آموزشی، با ترکیب فعالیت های یاددهی و یادگیری، مواد آموزشی و انواع فناوری‌ها، محتوای درس را برای آموزش دادن عملیاتی می‌کند این عمل همان طراحی آموزشی یا اصطلاحاً » تهیه طرح درس«است. بنابراین، طرح درس، در واقع برنامه و نقشه کار معلم برای تحقق اهداف آموزشی در بازهه ای زمانی مشخصی است که مدت آن از یک ساعت کلاسی تا یکسال تحصیلی قابل تغییر است.

به خاطر داشته باشــیم، در تهیه طرح درس، دانش و اطلاعات روانشــناختی معلم از دانش آموز، تجربه‌ها و نوآوری‌های آموزشی، علاقه و نگرش معلم نسبت به فلسفه تعلیم و تربیت نقش بسزایی دارد. بنابراین طرح درس خوب ویژگی‌هایی دارد که به آنها اشاره خواهیم کرد. پیش از آن، قابل ذکر است که امروزه کاربرد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در آموزش وپرورش رونق یافته اســت و در دو ســه سال اخیر، برنامه درسی ملی در مدارس اجرا می‌شود.

 از این رو، نیاز به تدوین و تنظیم طرح درس با الگویی نو و همسو با اهداف نظام جدید آموزشی کشورمان روز به روز بیشتر احساس می‌شود. معلمان ارجمند ما بیش از هر کسی متوجه این نکته شده‌اند، به طوری که در مدت کوتاهی، چندین نمونه طرح درس جدید، به دفتر مجله ارسال کردهاند. ضمن تشکر و قدردانی از علاقه و ابتکار این عزیزان به این نکته توجه کنیم که تهیه طرح درس برای استفاده در محیط های مجازی و الکترونیکی، با طرح درسی که برای استفاده معلمان در محیط‌های طبیعی کلاس درس طراحی می‌شود، فرق دارد؛ همانطور که طرح درس‌های با رویکرد معلم محور و دانش آموز محور دو دیدگاه متفاوت‌اند. آنچه در این جا به عنوان ویژگی‌های طرح درس خوب مطرح شده، ویژگی‌هایی کلی است که در تهیه هر نوع طرح درس کاربرد دارند.

این ویژگی‌ها عبارتاند از:

• نوشتن کامل طرح درس، نه ارائه یادداشت‌های پراکنده
• بیان هدف‌های کلی و جزئی یاد دهی و یادگیری به طور واضح و صریح
• پیوند دادن اطلاعات و تجربه‌های قبلی دانش آموزان با مطالب درس جدید
• تنظیم مراحل آموزش و سؤال‌های ضمن تدریس، مثال‌ها و مصداق‌های لازم
• مشخص کردن نوع فعالیت‌های دانش آموزان و مدت زمان آن‌ها
• توجه به تفاوت‌ها، علاقه‌ها و نیازهای دانش آموزان در ضمن تدریس
• تعیین مدت زمان تدریس هر یک از بخش‌های درس
• تدریس خود را تغییر و اقدامات لازم را انجام دهد
• انعطاف پذیــر بودن، به گونه ای که معلم بتواند درموقعیت های جدید و در حین تدریس خود را تغییر و اقدامات لازم را انجام دهد
• ذکر خلاصه مطالب در پایان طرح درس
• معرفی منابع برای مطالعه آزاد (منابعی که درکتابخانه مدرسه وجود دارند)
• پیشنهاد انواع تکالیف آزاد برای تقویت و تسلط دانش آموزان به مطالب جدید، مانند نوشتن انشا درباره موضوع درس، تهیه گزارش، انجام دادن فعالیتی، جمعآوری اطلاعات از منابع غیردرســی، تهیه خلاصه درس و... تا دانش آموزان یک یا دو مورد از آنها را به میل خود انجام دهند.
• بیان نحوه ارزشیابی معلم از نتیجه طرح درس خود
• راهنمایی نحوه خود ارزشیابی دانشآموزان از آموخته های جدید

در پایان، توجه معلمان ارجمند را به این نکته جلب می‌کنیم:

با توجه به شــرایط کلاس درس، امکانات مدرسه، سن دانش آموزان، تفاوت‌های فردی، استعدادهای شخصی، اهداف و موضوع درس، هر معلمی می‌تواند در تهیه طرح درس خود، نکاتی به این ویژگی‌ها اضافه یا مواردی از آن را حذف کند.