بررسی تأثیر خانواده بر رشد اجتماعی دانش‌آموزان استان کرمانشاه

این تحقیق به منظور بررسی تأثیر خانواده بر رشد اجتماعی دانش‌آموزان دورهٔ متوسطهٔ استان کرمانشاه انجام شده است که در آن متغیرهایی از قبیل ساختار قدرت خانواده، مرزهای خانواده، تضاد والدین با یکدیگر، بدرفتاری والدین با فرزندان، سبک‌های تربیتی و پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی والدین بررسی شده است. این تحقیق به صورت پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه اجرا شده است که ۶۲۵ نفر از دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستانی با استفاده از روش نمونه‌گیری سیستماتیک برای تکمیل پرسشنامه انتخاب شدند. نتایج به دست‌آمده از تحقیق نشان داد که متغیرهای مرزهای خانواده (گسسته، مشخص و به هم تنیده)، ساختار قدرت خانواده و سبک تربیتی دموکراتیک با رشد اجتماعی دانش‌آموزان همبستگی مستقیم و معناداری داشته‌اند. همچنین متغییرهای سبک‌های تربیتی اقتدارطلبی، بی‌مسئولیتی، بدرفتاری والدین با فرزندان و تضاد والدین با هم با رشد اجتماعی دانش‌آموزان همبستگی معکوس و معناداری داشته‌اند. متغیرهای پایگاه اقتصادی ـ اجتماعی والدین و سبک تربیتی سهل‌گیرانه با رشد اجتماعی دانش‌آموزان رابطه‌ای نداشته‌اند. نتایج تحلیل «رگرسیونی» نیز نشان داد که متغیرهای مرزهای خانواده، ساختار قدرت خانواده و بدرفتاری والدین با فرزندان با هم تأثیر مستقیم و معناداری بر رشد اجتماعی دانش‌آموزان داشته‌اند.

بیان مسئله

از نظر جامعه شناسان یک پدیده زمانی به مسئلهٔ اجتماعی تبدیل می‌شود که بخش وسیعی از افراد جامعه را دربر گیرد و اکثر افراد از آن رنج ببرند. امروزه ناسازگاری، بی‌مسئولیتی، عدم رعایت هنجارهای اجتماعی، همکاری و مشارکت جوانان از جمله نگرانی‌های عمده‌ای است که در محافل مختلف علمی مورد بحث قرار گرفته است که همایش‌های مختلف آسیب‌شناسی جوانان نمونه‌ای از آن است. عدم سازگاری جوانان ناشی از جامعه‌پذیری ناقص و عدم رشد اجتماعی کافی آن‌هاست که موجب شده است افراد نتوانند قواعد رفتارهای اجتماعی را فرا گیرند. از طرف دیگر دلیل پرخاشگری‌های دانش‌آموزان، عدم شرکت آن‌ها در کارهای گروهی و عدم رعایت هنجارها توسط آن‌ها را که یک معضل عمده در جامعه است می‌توان توأم نبودن رشد جسمانی آنها با رشد عاطفی و اجتماعی دانست. کارهای فردی (علمی، هنری، ورزشی و غیره) در ایران بهتر از کارهای گروهی نتیجه می‌دهند و این امر در سال‌های اخیر به اثبات رسیده است. دلیل عمدهٔ این امر آن است که افراد جامعهٔ ما هنوز از روحیهٔ مشارکت، کارکردن با هم تحمل آرا و عقاید یکدیگر برخوردار نیستند. همهٔ این موارد نشان‌دهندهٔ این است که افراد جامعه ما (چه جوانان و چه بزرگسالان) از رشد اجتماعی لازم و کافی برخوردار نیستند؛ بنابراین باتوجه به مطالب مذکور می‌توان رشد اجتماعی را به عنوان یکی از مسائل عمدهٔ اجتماعی مطرح کرد که باید آن را به صورت همه جانبه بررسی نمود. در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این سؤالات هستیم که:

1. میزان رشد اجتماعی دانش‌آموزان به چه صورت است؟
2. خانواده چه تأثیری بر رشد اجتماعی دانش‌آموزان دارد؟

ضرورت و اهمیت بررسی رشد اجتماعی دانش‌آموزان

انسان موجودی اجتماعی است و برای اینکه بتواند به حیات خود در اجتماع ادامه دهد، باید با همنوعان خود سازگاری و همنوایی داشته باشد. عدم سازگاری و همنوایی جوانان با سایر افراد جامعه بیشتر ناشی از عدم رشد یافتگی کامل اجتماعی آن‌هاست. این امر می‌تواند در دراز مدت شیرازهٔ نظام اجتماعی را بر هم زند. داشتن روابط صحیح، سالم و مثبت با دیگران می‌تواند کلید رشد و کمال آدمی باشد. (خلیلی، ۱۳۷۹) دانش‌آموزانی که رشد اجتماعی آن‌ها دچار مشکل می‌شود با مسائل و مشکلات عدیده‌ای روبرو خواهند شد. لذا انجام چنین تحقیقی ضروری به نظر می‌رسد تا از طریق آن بتوان به صورت علمی جنبه‌های مختلف رشد اجتماعی را مشخص کرده و نیز علل و عوامل مهم و تأثیرگذار بر آن را روشن نمود. به همین جهت ارزیابی رشد و بلوغ اجتماعی و بررسی مهارت‌ها و راه‌های رشد اجتماعی دانش‌آموزان امری ضروری است.

مقاله کامل را از بخش پیوست دریافت کنید.

نویسندگان: امین زارعیی و کاظم حسنی